هشدار پزشكان درباره ظروف یک بار مصرف
روابط عمومی دانشگاه علوم پزشكی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، طی اطلاعیه‌ای از شهروندان درخواست كرد جهت توزیع مواد غذایی و آشامیدنی تنها از ظروف یك بار مصرف استاندارد استفاده كنند.
این در حالی است كه پیش از این مسئولان وزارت بهداشت و كارشناسان مختلف، بارها نسبت به استفاده از این ظروف هشدار داده بودند. واقعیت این است كه این روزها استفاده از این نوع ظرف چنان متداول شده است كه به سختی می‌توان دنیای بدون یك بار مصرف‌ها را مجسم كرد.
علاوه بر آبمیوه فروشی ها، بستنی فروشی‌ها، پیتزا فروشی‌ها، سلف سرویس ادارات و دانشگاه‌ها، پای ظروف یك بارمصرف به میهمانی‌های خانگی هم باز شده است و بسیاری ترجیح می‌دهند هنگام پخش غذای نذری و در مراسم هایی مانند جشن تولدهای كودكانه دردسر شستشوی ظرف را به كلی از برنامه حذف كنند و از بشقاب و لیوان‌های رنگارنگ پلاستیكی استفاده كنند.
طبیعی است كه وقتی كالایی این چنین جای خود را در سبد خانوار باز می‌كند، با چند اطلاعیه بهداشتی مصرف آن محدود نمی‌شود، اما استفاده صحیح از این پدیده حداقل كاری است كه می‌توان نسبت به آن امید داشت. ضمن اینكه استفاده از ظروف یك بار مصرف گاهی اوقات محاسنی هم به همراه دارد و اطلاعیه ی دانشگاه علوم پزشکی ایران دقیقاً به همین موضوع اشاره دارد:
«به منظور جلوگیری از مسمومیت‌های ناشی از آلودگی ظروف توصیه می‌شود جهت توزیع مواد غذایی و آشامیدنی از ظروف یك بار مصرف استفاده شود.»
البته به نظر نمی‌رسد این توصیه دانشگاه علوم پزشكی ایران با اطلاعیه‌های قبلی وزارت بهداشت منافاتی داشته باشد که این گونه بود:
«حتی المقدور در مكان‌هایی كه ظرفشویی حداقل دو مرحله‌ای شستشو- آبكشی موجود و امكان شستشوی صحیح و ضد عفونی مناسب وجود دارد، توصیه می‌شود ظروف شیشه‌ای (پیركس)، استیل و چینی سالم بدون ترك خوردگی و لب پریدگی به جای ظروف یك بار مصرف مورد استفاده قرار گیرند.»
ظرف شفاف به‌علاوه ی غذای داغ مساوی است با سرطان
اگر به هشدارهای كارشناسان در مورد ظروف یك بار مصرف دقت كنیم، متوجه می‌شویم كه فصل مشترك تمام این اطلاعیه‌ها یك جمله است: ظروف یك بار مصرف بی‌رنگ و شفاف فقط برای غذاها و نوشیدنی‌های سرد مناسب هستند و نباید برای نوشیدنی‌ها و غذاهای داغ استفاده شوند. همچنین ظروف یك بار مصرف سفید رنگ و فوم دار برای مواد غذایی سرد، گرم و مرطوب مناسب هستند، ولی برای مواد غذایی داغ نباید استفاده شوند و استفاده از این ظروف مثلاً برای پیتزایی كه در دمای 140 درجه سانتیگراد طبخ می‌شود، توصیه نمی‌شود.
خسروی، كارشناس بهداشت محیط در این زمینه می‌گوید: «در ساخت ظروف یك بار مصرف، به منظور جلوگیری از شكنندگی ظروف، از مواد پلاستیكی لایزر استفاده می‌شود. بنابراین اگر در درون این ظروف آب جوش یا غذای داغ مانند آش ریخته شود، این مواد حل شده، وارد بدن می‌شوند و به دلیل داشتن تركیبات خاص منجر به بروز سرطان‌های مختلف می‌شود. این خاصیت به خصوص در مورد ظروف یك بار مصرف شفاف كه درصد بالاتری از مواد سرطان‌زا را دارا هستند و در جامعه كاربرد بیشتری هم دارند، بسیار حائز اهمیت است.»
اما نكته مهم دیگر در استفاده از ظروف یك بار مصرف به نوع رنگی این ظروف مربوط می‌شود كه استفاده از آنها احتیاط بیشتری را می‌طلبد، چرا كه اصولاً جنس یك بار مصرف‌ها به گونه‌ای است كه توانایی نگهداری رنگ را ندارند و هنگام تماس با چای یا غذای داغ رنگ حل می‌شود و یك لایه از آن همراه غذا یا چای میل می‌شود. اما از آنجایی كه خوردن رنگ در هیچ شرایطی توصیه نمی‌شود، اگر در میهمانی خود قصد استفاده از تكنولوژی‌های نوین را دارید، لطفاً به این بهانه رنگ به خورد خلایق ندهید!
استاندارد را فراموش نكنیم
اما علاوه بر انواع پلاستیك‌هایی كه به عنوان ظروف یك بار مصرف در سرو چای یا غذا مورد استفاده قرار می‌گیرند، دسته‌ای دیگر از این مواد به عنوان ظروف آشپزخانه، ظروف نگهداری غذا در یخچال، ظروف بسته بندی مواد غذایی به خصوص لبنیات مانند ماست و پنیر و همچنین بطری‌های آب معدنی استفاده می‌شوند كه استفاده از این ظروف نیز مستلزم رعایت نكات ایمنی خاصی است.
دكتر كشاورز، متخصص تغذیه، در این زمینه می‌گوید: «به طور كلی پلاستیك‌ها، پلیمرهایی هستند كه از سنتز مواد اولیه‌ای به نام مونومر تهیه می‌شوند. مونومرها موادی سمی و برای سلامت انسان مضر هستند؛ در حالی كه پلیمرها خنثی هستند و مشكلی ندارند. اما اشكال كار اینجاست كه معمولاً در فرایند تهیه پلیمرها مقداری مونومر باقی می‌ماند. اگر این فرآیند اصولی و مطابق استانداردهای لازم صورت گرفته باشد، مشكلی برای سلامت افراد به وجود نمی‌آورد. برای همین در استفاده از پلاستیك‌ها به عنوان ظروف غذا باید بسیار محتاط بود و در ضمن به هرنوع پلاستیكی نباید مجوز بسته بندی مواد غذایی داده شود.»
نكته دیگری كه دكتر كشاورز به آن اشاره می‌كند، مطلبی است كه استفاده كنندگان از ظروف هم باید به آن توجه كافی داشته باشند و ظروف یك بار مصرف پلاستیكی را حتماً از مراكز معتبر كه از مواد اولیه مرغوب و مطلوب استفاده می‌كنند؛ تهیه كنند.
اما در میان تمام انواع ظروف یك بار مصرف شاید بتوانیم از بطری‌های آب آشامیدنی به عنوان پرمصرف ترین انواع این ظروف نام ببریم. بطری‌هایی كه در ماه‌های گرم سال حتی اگر حاوی آب معدنی نباشند، به طور مرتب از آب شهری پُر می‌شوند و درون یخچال قرار می‌گیرند تا آب خنك مصرفی خانواده را تامین كنند و در دیگر ایام هم برای نگهداری موادی چون آب لیمو و آب غوره مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دكتر كشاورز در زمینه استفاده از این بطری‌ها می‌گوید: «معمولا جنس این بطری‌ها از PVC است كه مشكلی هم برای سلامت انسان به وجود نمی‌آورد. اما اگر آب بیش از 6 ماه در این ظروف نگهداری گردد، آلوده می‌شود. بنابراین خانواده‌ها باید از استفاده مكرر این ظروف برای نگهداری آب در یخچال خودداری كنند.»
طبیعتاً وقتی برای نگهداری آب استفاده طولانی مدت از بطری‌های یك بار مصرف توصیه نمی‌شود، هیچ عقل سلیمی حكم نمی‌كند كه مواد ترشی مانند آب لیمو، آب غوره و سركه را در طولانی مدت در این ظروف نگهداری كنیم؛ به خصوص كه خاصیت اسیدی این مواد تاثیر بیشتری بر بطری دارد.
*مطالب مرتبط:
تاثیر ظروف آلومینیومی و مسی بر کیفیت غذا
تاثیر ظروف استیل، تفلون و ... بر غذا
