بازشناسی سیره پیامبر(ص) مهمترین ضرورت امروز

«خداوند خطاب به پیامبر (ص) می فرماید: اگر این نرمی و نرم خویی و لیونت پیامبر نبود کسی دور پیامبر جمع نمی شد اما ما این نرم خویی را دست کم می گیریم.  این نرم خویی از زندگی شخصی تا سطوح بالاتر را شامل می شود. این نرم خویی و مداراست که آدم ها را دور هم جمع می کند اما از خود بپرسیم که ما چقدر اهل نرم خویی و مدارا هستیم.  پیامبر (ص)، خود در روایتی می فرماید: امرت بمراعات الناس / به من فرمان داده شد که با مردم راه بیایم و سخت نگیرم. پیامبر اعلام کرد اگر کسی شهادتین را بگوید بسنده است.  این یعنی که پیامبر (ص) اهل نرم خویی است و  نمی خواهد سختگیری کند. امروز هم این نرم خویی یکی از ضرورت های مهم روزگار ماست و از جمله اشتباهات مهلک ما این است که این اخلاقیات را دست کم می گیریم. فکر می کنیم این ها چیزی نیستند. از این رو می بینیم که فی المثل ما به عنوان علما و حوزه برای اقتصاد و ... نسخه می پیچیم اما نسخه های دینی را کنار می گذاریم در حالی که اساسا کار ما این است که نسخه اعتقادی و ایمانی و اخلاقی بپیچیم اما اول از همه این اخلاقیات باید در خود ما درونی شود.»

آنچه در ادامه می آید بخش دوم گفتگوی گروه قرآن و معارف با دکتر حمیدرضا شریعتمداری، عضو هیات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب  در آستانه رحلت جانسوز رسول گرامی اسلام (ص) است.

در بخش پیشین گفتگو به این اشاره کردید که متاسفانه امروز رابطه ما با بزرگان دینی مان معکوس شده است. عملکرد ما به گونه ای است که انگار آن ها وظیفه دارند سپر ما شوند و عملکرد نادرست ما را توجیه کنند. می توانید مثال بزنید؟

ببینید مثلا مخالف من انتقادهایی را به عملکرد من وارد می کند اما من سریع این انتقادها را نقد شیعه و اهل بیت (ع) می دانم و ائمه را جلو می اندازم که هر کسی با من یا ما مخالفت کند در واقع دشمن ائمه و اهل بیت (ع) است، در حالی که آن فرد ممکن است ضدیتی با اهل بیت نداشته باشد و به نوع نگاه و بینش من ایراد گرفته باشد اما من ائمه را سپر می کنم، در حالی که این اشتباه از ناحیه منیت من است  ممکن است من نتوانسته ام راه ائمه و سیره پیامبر را آن گونه که حقیقتا وجود دارد دنبال کنم حالا کسی نقدی را متوجه من می کند و من می گویم تو دشمن اهل بیت (ع) هستی و با ائمه و پیامبر دشمنی داری.

فکر می کنید مهم ترین ضرورت روزگار ما در برابر سیره پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) چیست؟

تصور می کنیم مهم ترین ضرورت دوره ما بازشناسی سیره است.  لزومی ندارد ما وقتی سیره اهل بیت را مطرح می کنیم به گونه ای باشد که دوباره آن مرزبندی ها و اختلاف ها و جنجال ها پیش بیاید. می توان روی مسایل اخلاقی ایستاد، روی ابعاد انسانی در سیره پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) درنگ کرد. من فکر می کنم این بهترین خدمتی است که می شود به پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) انجام داد و البته یکی از بزرگ ترین خدمت ما به پیامبر و اهل بیت این است که در عمل خودمان را شبیه این بزرگواران کنیم در آن صورت است که می توانیم سیره عملی پیامبر (ص) را بازتاب دهیم به جای آن که مثلا بخواهیم از کرامات و معجزات حضرت بگوییم یا این که خودمان آن اخلاق محمدی را در درون خودمان پرورش نداده ایم اما مدعی دفاع از اهل بیت (ع) شده ایم.  در حالی که امروز کسانی را می بینید که دوست دارند مدام از فضایل عجیب و غریب و تصرفات و فلان مناقب عجیب یاد کنند. چرا؟ چون گفتن این ها یک لذت آنی دارد اما در عمل هیچ اتفاقی را رقم نمی زند.
ضمن این که پیامبر و اهل بیت را  از آن حالت الگو خارج می کند.
بله، همین طور است. وقتی ما پیامبر (ص) و معصومین را دست نیافتنی کردیم در واقع از چرخه الگوگیری هم خارج شان کرده ایم در حالی که می توان به جای این کارها فضایل اخلاقی حضرات را مورد توجه قرار داد.

اگر بخواهید به بهترین توصیفی که درباره پیامبر (ص) شده است توجه کنید کدام توصیف در نگاه شما برجسته می شود؟

فکر می کنم اگر به قرآن مراجعه کنیم توصبف قرآن برجسته ترین و زیباترین توصیف است آن جا  که خطاب به پیامبر می فرماید: إِنَّک لَعَلی خُلُقٍ عَظِیمٍ.  در آن روایت مشهور هم پیامبر(ص) می فرماید من برانگیخته شدم تا اخلاقی را که از سنخ کرامت و مکرمت و بزرگواری است تکمیل کنم. اما در این جا قرآن می فرماید: انک لعلی خلق عظیم. توجه کنید که قرآن نمی فرماید انک لذو خلق عظیم. نمی گوید پیامبر تو صاحب خلق عظیم هستی می گوید انک لعلی خلق عظیم که نشان می دهد پیامبر نه از سر عادت  بلکه مسلط بر اخلاقیات است. گاهی ما هم صاحب اخلاقیات هستیم اما آن اخلاقیات در ما تبدیل به عادت شده است و ما مقهور یک سری عادات هستیم. اما در حقیقت اخلاق اصیل این است که در انسان آگاهانه اتفاق بیفتد. تعبیر قرآن درباره پیامبر (ص) این است: این تو هستی که بر اخلاقیات مسلط هستی. تو بزرگواری نه این که بخواهی این بزرگواری را به خودت بچسبانی. اگر انسانی حقیقتا اخلاقی باشد خصوصیات اخلاقی در او  درونی می شود یعنی اگر جایی فضای تواضع نباشد و مثلا انسان در برابر یک متکبر قرار گرفته باشد لزومی نمی بیند که همچنان تواضع به خرج دهد اما اگر انسان این تواضع را به خودش چسبانده باشد در هر موقعیتی می خواهد همان را نشان دهد در واقع چنین انسانی اسیر بافته هایی به نام اخلاقیات است نه آن جان نورانی که اخلاق از آن می تراود.

نکته دیگر که به توصیف های قرآن درباره اوج دلسوزی و شفقت پیامبر (ص)  نسبت به امت برمی گردد نیز فوق العاده است. قرآن در جایی می فرماید: وَ مَا أَکثرُ النَّاسِ وَ لَوْ حَرَصت بِمُؤْمِنِینَ و در جای دیگری می گوید:  لَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ أَلّا یَكُونُوا مُوْمِنِینَ. به پیامبر (ص) می گوید تو داری نفس خودت و جانت را از شدت اندوه  به هلاکت می کشی به خاطر این که این کافران، مومن شوند. در جای دیگری می فرماید: مَا أَنزَلْنَا عَلَیْک الْقُرْءَانَ لِتَشقَی / ما قرآن را نازل نکردیم که تو خودت را به زحمت و رنج بیندازی. همین قرآن در جای دیگری درباره پیامبر (ص) می فرماید: فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ . خداوند خطاب به پیامبر (ص) می فرماید: اگر این نرمی و نرم خویی پیامبر نبود کسی دور پیامبر جمع نمی شد اما ما این نرم خویی را دست کم می گیریم.  این نرم خویی از زندگی شخصی تا سطوح بالاتر را شامل می شود . این نرم خویی و مداراست که آدم ها را دور هم جمع می کند اما از خود بپرسیم که ما چقدر اهل نرم خویی و مدارا هستیم.  پیامبر (ص)، خود در روایتی می فرماید: امرت بمراعات الناس / به من فرمان داده شد که با مردم راه بیایم و سخت نگیرم. پیامبر اعلام کرد اگر کسی شهادتین را بگوید بسنده است.  این یعنی که پیامبر (ص) اهل نرم خویی است و  نمی خواهد  سختگیری کند. امروز هم این نرم خویی یکی از ضرورت های مهم روزگار ماست و از جمله اشتباهات مهلک ما این است که این اخلاقیات را دست کم می گیریم. فکر می کنیم این ها چیزی نیستند. از این رو می بینیم که فی المثل ما به عنوان علما و حوزه برای اقتصاد و ... نسخه می پیچیم اما نسخه های دینی را کنار می گذاریم در حالی که اساسا کار ما این است که نسخه اعتقادی و ایمانی و اخلاقی بپیچیم اما اول از همه این اخلاقیات باید در خود ما درونی شود.

---

منبع : خبرگزاری شبستان