چرا کودکم ناخن هایش را می جود؟

دختر پنج ساله ای دارم که تا تنها می شود شروع به جویدن ناخن هایش می کند. علت این رفتار  چیست و چگونه این عادت بد را از سرش بیاندازم؟

جویدن ناخن یک اختلال و واکنش روانی است که در کودکان معمولاً در سنین خردسالی ۵-۴ سالگی آغاز می‌شود. علت ناخن جوبدن در این سنین اغلب ناشی از هیجانات و اضطراب‌ها هست. ناخن جویدن می‌تواند روشی برای ابراز دلگیری‌ها و دلخوری‌ها، دلواپسی‌ها و یا جلب‌توجه باشد.

گاهی کودکان ناخن جویدن را از والدین یاد می‌گیرند و گاهی به علت اضطراب و استرس به این کار رو می‌آورند. ناخن جویدن می‌تواند باعث بروز مشکلاتی از قبیل کاهش اعتمادبه‌نفس شود. به این صورت کودکانی که ناخن می‌جوند اغلب نزد همسالان خود دستشان را مخفی می‌کنند و این موضوع باعث خجالت آن‌ها می‌شود.

درهرحال ناخن جویدن یک اختلال محسوب می‌شود و از بین بردن آن در دوران کودکی آسان‌تر هست، زیرا این مسئله ممکن است تا بزرگ‌سالی ادامه داشته باشد. بهترین شیوه پیدا کردن منبع استرس در کودک است و با رفع آن مسئله ناخن جویدن می‌تواند به‌راحتی کنار گذاشته شود.

به‌هرحال ناخن جویدن عادتی زشت و ناپسند نیست، بلکه تنها شیوه‌ای برای رهایی از تنش و استرس در کودکان است. به‌عنوان رفتاری کاملاً غیرعادی و ناخودآگاهانه ازجمله عادات شایع در دوران کودکی است که معمولاً با بزرگ‌تر شدن این عادت برطرف می‌شود.

از دلایل رایج جویدن ناخن در کودکان می‌توان به کاستن از استرس، اضطراب و فشارهای عصبی و تنش‌های روزانه اشاره کرد. برای کاستن از تنش‌های روزانه افراد بالغ روش‌های مختلفی ازجمله پیاده‌روی و حرکات ورزشی آرام توصیه می‌شود، اما کودکان برای آرام‌سازی هیجانات درونی‌شان روش‌های خاص خود را دارند که جویدن ناخن ازجمله این روش‌هاست. این عادت نه‌تنها باعث خرابی منظره ناخن می‌شود بلکه خوردن ناخن به سهولت به پوست اطراف آن صدمه زده و باعث عفونت آن می‌شود. از سویی دیگر جویدن ناخن انواع عفونت را از دهان به انگشت و از انگشت‌به‌دهان منتقل می‌کند.

جویدن ناخن در خانواده‌های کم‌جمعیت به علت کم بودن همبازی یا توجه غیرعادی به فرزندان و در خانواده‌های پرجمعیت به دلیل محیط شلوغ خانه و کم‌توجهی به نیازهای عاطفی کودکان شایع‌تر است.

بسیاری از والدین زمانی که می‌بینند فرزندشان در حال جویدن ناخن‌هایش است ناراحت و خشمگین می‌شوند و نگران این هستند که این رفتار در کودکشان به‌صورت عادی درآید که در آینده به‌سختی بتوانند آن را ترک کنند. برای درمان این عادت والدین باید از روش‌های حمایتی استفاده کنند؛ زیرا استفاده از روش‌های تند و خشونت‌آمیز نه‌تنها موجب ترک این عادت نخواهد شد، بلکه فشار عصبی بیشتری هم به کودک تحمیل می‌کند و سرزنش کردن و تنبیه کودکی که به جویدن ناخن‌هایش عادت دارد نه‌تنها روش مقابله مناسبی برای درمان نیست بلکه کودک را عصبی‌تر و لجوج ترکرده و همین امر موجب تشدید این عمل در کودک می‌شود.

جهت جلوگیری از عادت ناخن جویدن رعایت نکات ذیل پیشنهاد می شود:

- کوتاه کردن ناخن‌ها؛ ناخن‌های کوتاه شده لزوم کمتری دارند که جویده شوند. سعی کنیم که هرچند روز یک‌بار ناخن‌های کودک را بگیریم و سوهان بزنیم که حتی نتواند تکه‌های کوچک ناخن را به دندان بگیرد.

- منحرف کردن حواس در هنگام ناخن جویدن؛ سعی کنیم حواس کودک را هنگام این عمل پرت کنیم. از او کارهایی بخواهیم که مجبور شود از انگشتانش استفاده کند مثل درست کردن یک کاردستی یا کشیدن یک نقاشی.

- چسب زدن به روی انگشتان؛ ما می‌توانیم چسب‌های زخم رنگی به روی دستانش بزنیم. به یاد داشته باشیم تهدید، تنبیه، پاشیدن فلفل و دارو به روی انگشتان نه‌تنها تأثیری ندارد بلکه می‌تواند مشکل را تشدید کند. مخصوصاً بچه‌های کوچک‌تر نمی‌توانند دلیل اینکه انگشتانشان بدمزه است را بفهمند و این راه‌حل نمی‌تواند به آن‌ها کمک کند. همین‌طور سعی کنیم هرگز بچه‌ها را نترسانیم به‌عنوان‌مثال که اگر ناخنت را بخوری درخت ناخن در شکمت رشد می‌کند یا اینکه ممکن است بدون اینکه بداند انگشتش را بخورد زیرا کودک ما ممکن است این گفته‌های ما را به‌طور واقعی احساس کند.

بهتر است منتظر پاسخ کودکمان که چرا ناخن‌هایش را می‌جود، نباشیم و او را به خاطر انجام این عمل سرزنش نکنیم. سعی کنیم به دنبال علت باشیم و توجه کنیم که کودکمان در چه موقعیت‌هایی این عمل را انجام می‌دهد؛ مثلاً موقعی که می‌خواهد در مورد مسئله مهمی با ما صحبت کند و یا در هنگام تماشای فیلم‌های وحشتناک. لازم است جستجو کنیم که چه چیزی باعث شده آرامش و امنیت او به هم بخورد، تلاش کنیم آن را بیابیم و این تلاش و کاوش ما برای پیدا کردن مشکل کودکمان و حل آن می‌تواند بزرگ‌ترین گام برای از بین بردن اختلال ناخن جویدن می‌شود.

در کل ناخن جویدن در کودکان ریشه های اضطرابی دارد لذا سعی کنید استرس های درونی او را بشناسید. به عنوان مثال اگر او را زیاد می ترسانید و یا اگر مادر مضطربی هستید، اگر با همسرتان زیاد کشمکش دارید. اگر او را به دلیل رفتارهایش زیاد تنبیه می کنید و یا بکن نکن های فراوانی ارائه می دهید و .... در این مواقع تلاش کنید دستان و دهان او را با اسباب بازی یا خوردنی ها مشغول کنید. اگر برای مدتی علاوه بر از بین بردن زمینه های اضطرابی، از تکرار این رفتار جلوگیری کنید " با روش کاملا غیر مستقیم" مسلما این عادت برطرف می گردد . به دست دادن آبنبات چوبی یا مشغول کردن او به نقاشی یا هر بازی دیگری مفید است. ناخن های او را کوتاه نگه دارید. تحرک او را در بازی زیاد کنید و توجه بیشتری به او ارائه دهید.

---

منبع: پرسش و پاسخ های عمومی مشاوره شیوه های تربیتی مرکز مشاوره تبیان