چرایی اصلاحات اجتماعی در قرآن

بی‌تردید توجه به نوع روابط اجتماعی به عنوان هسته اصلی تشکیل جوامع و حفظ آن از آفت‌ها و افراط و تفریط‌ها و پرداختن به اصلاح و ساماندهی آن در طول زمان، در میزان پیشرفت و سیر تکاملی جوامع مؤثر خواهد بود. هر یک از جوامع بشری، داعیة اصلاحات و ساختن جامعه‌ای صالح و کارآمد را داشته‌اند؛ موفق بودن یا نبودن آن‌ها در این داعیه، مجالی دیگر می‌طلبد که مورد بررسی قرار گیرد. اما اسلام که ظهورش یک حرکت مهم اصلاحی است، بر اساس آیات قرآن مدینه فاضله‌ای را تشکیل می‌دهد که انبیاء و اولیای الهی همواره برای برپایی آن کوشیده‌اند؛ حرکتی که هم اصلاح باورها و اعمال دینی را هدف خود قرار داده و هم به نهادهای گوناگون اجتماعی و برقراری قسط و عدل توجه داشته است. مهم ترین گام در اجرای اصلاحات اجتماعی، شناخت صحیح و درست آن در چارچوب معین است.
از مجموع آیات قرآنی چنین بر می‌آید که در قرآن اصلاح و شایستگی در قالب عمل صالحگاه به عمل نسبت داده شده، گاه معطوف به خود انسان‌ها است ﴿صالحین و صالحات﴾؛ در مواردی نیز ناظر به روابط میان دو فرد بوده ﴿اصلاح ذات البین﴾، زمانی ناظر بر روابط خانوادگی و زناشویی، حکمیت و داوری در رفع اختلاف میان زن و شوهر است و گاهی در مورد اصلاح فرد یعنی خودسازی و سازندگی درونی و مبارزه با هواهای نفسانی و خواسته های شیطان درونی است که آیات مربوط به تزکیه، توبه، تقوی و ... در این مورد وجود دارد.

روابط اجتماعی، در نظام آفرینش وسیله برای رفع نیازها محسوب می‌شوند

حجت‌الاسلام حسن مرسلی، امام جمعه مهربان در گفت‌وگو با ایکنا اظهار کرد: روابط اجتماعی علاوه بر وسیله بودن برای رفع نیازها در نظام آفرینش، یک نیاز فطری نیز محسوب می‌شود.
وی افزود: در فرهنگ اسلامی، اصلاح به معنای برطرف کردن فساد و تباهی از چیزی و ایجاد سلامت و بهبودی در آن در باب‏هاى زکات، نکاح و قضاء اسلامی به کار رفته است.
وی با استناد به آیه ۸۱ سوره یونس خاطرنشان کرد: در این آیه می‌خوانیم: آن گاه که ساحران بساط جادو انداختند، موسی گفت: خدا البته سحر شما را باطل خواهد کرد، که خدا هرگز عمل مفسدان را اصلاح نکند.
حجت‌الاسلام مرسلی ادامه داد: ظهور دین اسلام خود یک حرکت مهم اصلاحی است؛ حرکتی که هم اصلاح باورها و اعمال دینی را هدف خود قرار داده و هم به نهادهای گوناگون اجتماعی و برقراری قسط و عدل توجه داشته است.
امام جمعه مهربان از بار معنایی قابل توجه روابط اجتماعی گفت و یادآور شد: ایجاد روابط اجتماعی، بار معنایی قابل توجهی دارد؛ زیرا روابط اجتماعی علاوه بر وسیله بودن برای رفع نیازها در نظام آفرینش، یک نیاز فطری نیز محسوب میشود.
حجت‌الاسلام مرسلی، اظهار کرد: صلاح درست بودن وضعیت چیزی است و اما اصلاح در وضعیت درست قرار دادن چیزی است.
وی ضمن بازگو نمودن توصیف اصلاحگران اجتماعی در منظرقرآن افزود: از نظر قرآن اصلاحگران اجتماعی در میان امّتها همواره اندک بوده و هستند؛ بنابراین نباید وحشت کرد بلکه بر خدا اعتماد داشت.
حجت‌الاسلام مرسلی تاکید کرد: از نظر قرآن اگر مفسدان و ستمگران فاسد و مفسد دست از اقدامات فاسد خویش بردارند و به جای آن به اصلاح عمل فاسد خویش بپردازند، نه تنها از عذاب استیصال و نابودی در دنیا رها میشوند، بلکه اصلاح عملكرد نادرست از سوی ستمگران و مفسدان باعث مصونیت یابی آنان از نابودی، بهرهمندی از رحمت الهی و مغفرت و آمرزش گناهان آنان میشود.

وجود اصلاحگران در جامعه برای جلوگیری از فساد در اجتماع ضروری است

حجت‌الاسلام عبدالغفار غفاری، امام جمعه بخشایش در گفت‌و گو با ایکنا، اظهار کرد: وجود اصلاحگران در جامعه برای جلوگیری از فساد در اجتماع ضروری است و باید دست کم گروهی برای اصلاحات قیام کنند تا نابودی و هلاکت دنیوی برای امت رقم نخورد.
وی افزود: امروزه اصلاحات در ادبیات سیاسی – اجتماعی در معنای خاص به کار می‌رود که از آن عمومیت و فراگیری برخوردار نیست؛ زیرا اصلاحات از این منظر به معنای دگرگونی در جهت تأمین برابری اجتماعی و اقتصادی و سیاسی و گسترش دامنه اشتراک سیاسی در جامعه است.
وی با استناد به آیه ۷۱ سوره احزاب خاطرنشان کرد: در این آیه میخوانیم: تا خدا اعمال شما را(به لطف خود) اصلاح فرماید و از گناهان شما در گذرد و هر که خدا و رسول را اطاعت کند البته به سعادت و فیروزی بزرگ نائل شده است.
حجت‌الاسلام غفاری ادامه داد: علاوه بر تقدم تزکیه بر تعلیم و اهمیت خودسازی نباید فراموش کرد که حتی تعلیم محدود به آموزشهای فکری نیز باید هماهنگ و هم سو با سازندگی معنوی و اخلاقی انسان باشد. چه بسا آموزشهای بی جهت و بی توجه به مسائل اخلاقی به خاطر استفاده نادرست منشأ اثرهای منفی شوند.
امام جمعه بخشایش، از ویژگی‌های اصلاحگران گفت و اظهار کرد: تمسّک به كتاب آسمانی و اقامه نماز، از ویژگی‌های اصلاحگران است؛ بنابراین مصلحان واقعی نمی‌گویند ما موظف و مکلف نیستیم تا مردم را به بهشت ببریم؛ بلکه با اقامه نماز و تشویق مردم به کتاب الهی و شریعت و نماز و مانند آن مردم را به سوی کمال و بهشت سوق می‌دهند. از نظر قرآن کسانی که اهل تقوا و نماز و اقامه آن هستند، از مصلحان واقعی هستند که دیگران را نیز براساس سوره عصر توصیه به حق و صبر می‌کنند.
وی یادآور شد: برخلاف بی توجهی‌هایی که در فرهنگ‌ها و مکتب‌های بشری نسبت به مسأله انسان سازی وجود دارد و اغلب از تعلیم و تربیت تنها به امر تعلیم آن هم در حوزه‌های کاملاً محدود به آموزش‌های فکری اکتفا شده است، در عالم دین مسأله سازندگی شخصیت انسانی نه تنها فراموش نشده؛ بلکه به انحاء مختلف، در کتاب و سنت مورد تأکید واقع شده است.
وی با اشاره به بصیرت اصلاحگران اجتماعی در امور افزود: نظر قرآن اصلاحگران اجتماعی، دارای اندیشه و بصیرت در امور هستند و اموری را درمی یابند و می‌بینند که دیگران از آن غافل هستند. این گونه است که روشنفکران واقعی مصلحان واقعی هستند که از هرگونه نابهنجاری و فساد، آگاه و برنامه‌ای برای اصلاح آن مد نظر دارند.
حجت‌الاسلام غفاری ضمن بازگو نمودن اندک بودن مصلحان تاکید کرد: از نظر قرآن هر چند مصلحان اندک هستند؛ ولی انجام اقدامات اصلاحی از سوی اصلاح گران جامعه مانع نزول عذاب استیصال است، همچنین از نظر قرآن وجود اصلاح گران در اجتماع ضامن بقای جامعه است؛ درحالی که اگر آنان نباشند جامعه به سرعت متلاشی و نابود می‌شود زیرا گسترش فساد در همه ابعاد و اقشار جامعه موجب تباهی درونی جامعه است که از سنت‌های الهی است.

---

منبع: خبرگزاری قرآن