هر آنچه باید درباره درماتیت سبورئیک بدانید

شما تنها کسی نیستید که به درماتیت سبورئیک مبتلا هستید. این یک عارضه بسیار شایع است و بسیاری از مردم بدون آنکه بدانند، به این عارضه مبتلا هستند. به طور کلی 4 درصد از کل جمعیت دچار درماتیت سبورئیک هستند و نیمی از افراد بزرگسال نیز شوره سر دارند که در واقع شکل خفیفی از درماتیت سبورئیک کف سر است.
این مشکل ممکن است در هر سنی پس از بلوغ ایجاد شود و در مردان بیشتر از زنان شایع است. البته نوزادان نیز ممکن است به نوعی درماتیت سبورئیک در کف سر و در نواحی‌ای که با پوشک در تماس است، مبتلا شوند که این مشکل بعد از چند ماه برطرف می‌شود.

عامل بیماری من چیست؟

تصور می‌شود عامل درماتیت سبورئیک نوعی قارچ به نام «مالاسزیا» است و درماتیت سبورئیک زمانی ایجاد می‌شود که این قارچ بیش از حد رشد کند یا سیستم ایمنی بدن شخص بیش از حد به آن واکنش نشان دهد. این قارچ از نوع قارچی که باعث برفک یا کپک در غذا می‌شود، نیست. درماتیت سبورئیک معمولاً با هیچ بیماری زمینه‌ای در ارتباط نیست، اما ممکن است در صورت ابتلای شخص به HIV شدیدتر شود. این عارضه همچنین بین افرادی که به پارکینسون مبتلا هستند، بیشتر شایع است.
خستگی مفرط و استرس نیز گاهی می‌تواند باعث بروز ناگهانی درماتیت سبورئیک شود. این عارضه در آب و هوای سرد بیشتر از آب و هوای گرم شایع است و ارتباطی با رژیم غذایی فرد ندارد.

نحوه تشخیص چگونه است؟

تشخیص درماتیت سبورئیک با معاینه پوست انجام می‌شود. در صورتی که پزشک به وجود عفونت قارچی پوست سر مشکوک باشد، نمونه پوسته‌های روی سر را به آزمایشگاه می‌فرستد تا در صورت وجود قارچ کچلی در سر، این مشکل تشخیص داده شود. در برخی موارد تمایز دادن درماتیت سبورئیک با انواع دیگر درماتیت بسیار مشکل است، خصوصاً اگر درماتیت به صورت گسترده در بدن ایجاد شده باشد یا در نواحی خاصی مانند پلک چشم یا آلت تناسلی باشد. گاهی اوقات درماتیت سبورئیک شدید در ناحیه سر می‌تواند شبیه پسوریازیس باشد. در موارد ابتلا به پسوریازیس، پوسته‌های جدا شده از سر ضخیم‌تر و سفیدتر هستند و معمولاً صورت شخص دچار عارضه پوستی نمی‌شود.

بیماری من درمان شدنی است؟

با روش‌های مختلفی می‌توان درماتیت سبورئیک را بهبود داد یا کاملاً برطرف کرد، اما روش درمان قطعی و دائمی برای این عارضه وجود ندارد و ممکن است با قطع درمان، درماتیت سبورئیک دوباره باز گردد. معمولاً لازم است برای درمان درماتیت سبورئیک میزان قارچ موجود در سطح پوست کاهش داده شود. برای این کار باید به صورت کنترل شده و بلندمدت از کرم‌ها و شامپوهای مخصوص استفاده شود. برای برطرف کردن خارش پوستی می‌توان به طور موقت از کرم‌های استروئیدی استفاده کرد. همچنین برخی کرم‌های ضدالتهاب غیراستروئیدی (Calcineurin inhibitors) که برای درمان بیماری اگزما به کار می‌روند، در درمان درماتیت سبورئیک مؤثر بوده‌اند اما کاربرد آن‌ها برای این منظور هنوز رسماً تأیید نشده است (برای درمان درماتیت سبورئیک گواهی رسمی ندارند).

علائم درماتیت سبورئیک چیست؟

علائم درماتیت سبورئیک بین افراد مختلف، متفاوت است. پس نمی‌توان کلی صحبت کرد. نواحی‌ای از پوست که دچار این عارضه شده‌اند، قرمزرنگ هستند، نسبت به لمس حساس‌اند و حالت پوسته‌پوسته دارند که این حالت هم باعث ناراحتی و آزار شخص می‌شود و هم از لحاظ ظاهری ناخوشایند است، خصوصاً در صورت پوشیدن لباس تیره‌رنگ و ریختن پوسته‌ها روی لباس (شوره‌ها)، باعث خجالت فرد می‌شود. البته بعضی افرادی که به این عارضه دچار می‌شوند، مشکل شوره یا پوسته شدن سطح پوست را ندارند.
نواحی‌ای از پوست که به درماتیت سبورئیک دچار هستند، قرمزرنگ هستند و پوسته‌های چرب دارند. این حالت معمولاً در یک یا دو ناحیه از بدن ایجاد می‌شود اما ممکن است در مواردی نیز به صورت گسترده باشد.

نواحی شایع درماتیت سبورئیک کجاست؟

روی سر: شدت درماتیت سبورئیک در سر می‌تواند خفیف و به صورت شوره‌های معمولی سر یا به صورت شدید و به شکل قرمزی پوست سر و جدا شدن پوسته‌های بزرگ‌تر و ترشح مایع از قسمت‌های ملتهب سر باشد.
پوست سر: معمولاً درماتیت سبورئیک در صورت در نواحی بین ابرو و کناره‌های بینی و روی گونه‌ها ایجاد می‌شود. در مواردی ممکن است پلک‌ها نیز قرمز، متورم و پوسته پوسته شوند.
داخل و اطراف گوش: در برخی افراد، درماتیت سبورئیک در کانال داخلی گوش، حفره بیرونی گوش یا در پشت گوش ایجاد می‌شود. در این موارد ممکن است پوست دچار عفونت باکتریایی شده و این عفونت باعث پوسته‌پوسته شدن و ترشحات پوستی شود. التهاب کانال گوش می‌تواند باعث انسداد آن شود.
روی قفسه سینه یا بالای کمر و بین دو شانه: در این حالت، درماتیت سبورئیک به صورت ضایعات پوستی به رنگ سرخ یا صورتی با مرز مشخص است که به صورت پوسته‌پوسته است.
در محل‌های تا شدن و چین خوردگی پوست: این عارضه گاهی در نواحی مرطوب پوست مانند پوست زیر سینه، خط میانه باسن، زیر بغل و چین‌خوردگی‌های روی پوست شکم ایجاد می‌شود. در این حالت، پوست این نواحی به صورت براق و صورتی‌رنگ و ترک خورده در می‌آیند.
در نواحی تیره‌تر پوست: در این نواحی ممکن است با بروز درماتیت سبورئیک، رنگ پوست روشن‌تر یا تیره‌تر از پوست اطراف خود شود.

گام به گام درمان بر اساس منطقه درگیر

انتخاب شیوه درمانی به شدت التهاب و خارش پوست و محل بروز عارضه پوستی بستگی دارد و حتماً باید زیر نظر پزشک انجام شود.
روی سر: استفاده منظم از محلول یا شامپوهای ضدشوره حاوی سلنیوم سولفاید (sulphide selenium)، پیریتیون روی (zincpyrithione) یا کتوکونازول (ketoconazole). برای تأثیرگذاری بیشتر شامپو آن را روی پوست کف سر بزنید و قبل از شستن شامپو بین 5 تا 10 دقیقه صبر کنید. برای کنده شدن پوسته‌های ضخیم از روی سر می‌توانید از چند ساعت قبل، یا از شب قبل به سر خود محلول سالیسیلیک‌اسید یا روغن نارگیل بزنید. البته این کار باعث چرب شدن و احساس کثیفی سر می‌شود اما معمولاً نتایج خوبی دارد. در صورتی که خارش سر شما زیاد است، ممکن است پزشکتان لوسیون یا ژل یا شامپوی حاوی آستروئید را برای مصرف موقت و کوتاه‌مدت تجویز کند.
سایر نواحی بدن: استفاده از کرم‌ها و پمادهای ضدقارچ معمولاً مؤثر است و به علت بی‌خطر بودن آن‌ها، می‌توان این روش را به صورت بلندمدت به کار برد. برخی از این داروها عبارتند از کلوتریمازول، میکونازول و نیستاتین. در صورتی که التهاب پوست زیاد باشد می‌توان به صورت موقت این داروها را با یک آستروئید خفیف ترکیب کرد تا التهاب پوستی برطرف شود.
شستن بدن با شامپوی ضدقارچ حاوی کتوکونازول نیز می‌تواند مفید باشد. بهتر است قبل از شستن شامپو از روی بدن 5 تا 10 دقیقه صبر کنید.
در کانال داخل گوش: در این موارد از قطره‌های مخصوص گوش استفاده می‌شود. داخل گوش خود را با گوش پاک‌کن‌های پنبه‌ای پاک نکنید چرا که این کار باعث تحریک بیشتر پوست و شدیدتر شدن عارضه می‌شود.
روی پلک‌ها: با استفاده از شستشودهنده مخصوص پلک یا شامپوی کودک (بدون ایجاد سوزش چشم)، روی پلک‌ها را بشویید تا بتوانید پوسته‌ها را از روی پلک جدا کنید و التهاب پوست را کاهش دهید.
در موارد خاص، اگر درماتیت سبورئیک بسیار گسترده باشد یا نسبت به درمان‌های گفته شده در بالا مقاوم باشد، ممکن است پزشک شما، مصرف یک دوره داروی ضدقارچ خوراکی را تجویز کند.

---

منبع: هفته نامه سلامت - دکتر ابوالفتح محرابیان، متخصص پوست و استاد دانشگاه