چرا بعد از غذا خوردن احساس خستگی می‌کنیم؟

برخی از انواع غذاها و یا زمان‌بندی وعده‌های غذایی می‌تواند به احساس خستگی و خواب‌آلودگی بعد از غذا خوردن منجر شود. این اتفاق در واقع یک کاهش مقطعی در سطح انرژی است که بعد از غذا خوردن رخ می‌دهد و به خستگی یا خواب‌آلودگی بعد از غذا خوردن معروف است.

محققان تئوری‌های متفاوتی برای علت و چرایی این خواب‌آلودگی بعد از غذا خوردن دارند اما، عموما معتقدند که این اتفاق یک واکنش طبیعی است و معمولا دلیلی برای نگرانی وجود ندارد.

چرا بعد از غذا خوردن احساس خستگی و خواب‌آلودگی می‌کنیم؟

احساس خستگی، خواب‌آلودگی و یا دشوار شدن تمرکز  بعد از غذا خوردن بین بسیاری از افراد رایج است. در واقع یک فرد بسته به غذایی که می‌خورد، زمانی که غذا می‌خورد و مقداری که می‌خورد، ممکن است احساس خستگی کند. به‌بیان‌دیگر این 3 مورد می‌توانند در میزان خستگی افراد بعد از غذا خوردن مؤثر باشند.

در ادامه برخی از دلایل ایجاد احساس خستگی و خواب‌آلودگی بعد از خوردن غذا را معرفی می‌کنیم و همچنین به پرسش "چطور می‌توان از خواب‌آلودگی بعد از غذا خوردن جلوگیری کرد؟" پاسخ می‌دهیم.

نوع غذایی که می‌خوریم

غذاهای سرشار از پروتئین و کربوهیدرات می‌توانند بیشتر از سایر غذاها احساس خستگی و خواب‌آلودگی در ما ایجاد کنند. همچنین برخی محققان معتقدند افراد بعد از خوردن غذا احساس خستگی می‌کنند به این دلیل که بدن آن‌ها در حال تولید سروتونین بیشتر است. سروتونین یک هورمون یا ماده شیمیایی است که نقش مهمی در تنظیم خلق‌و‌خو و دوره‌های خواب ایفا می‌کند.
همچنین یک آمینواسید به نام تریپتوفان، که در بسیاری از غذاهای غنی از پروتئین وجود دارد، به بدن برای تولید سروتونین کمک می‌کند. کربوهیدرات‌ها نیز به بدن در جذب تریپتوفان کمک می‌کنند. بنابراین، خوردن هر دو نوع غذاهای غنی از پروتئین و کربوهیدرات، ممکن است منجر به خواب‌آلودگی و خستگی افراد بعد از غذا خوردن شوند.

همان‌طور که بیان شد تریپتوفان در غذاهای غنی از پروتئین وجود دارد. غذاهایی مثل:
* سالمون
* ماکیان(مرغ)
* تخم مرغ
* اسفناج
* دانه‌ها
* شیر
* محصولات سویایی
* پنیر
 
غذاهایی که دارای میزان زیادی کربوهیدرات هستند نیز شامل موارد زیر هستند:
* پاستا
* برنج
* نان سفید و تردک‌ها
* کیک، کلوچه و مافین
* بلال
* شیر
* شکر و آب‌نبات
 
ما معمولا ترکیبی از پروتئین و کربوهیدرات را قبل از خواب می‌خوریم.

مقدار غذایی که می‌خوریم

احتمال دارد افراد بعد از خوردن غذای زیاد در یک وعده غذایی، احساس خستگی و خواب‌آلودگی کنند. بنابراین طبیعی است، افرادی که ناهار بیشتر و مفصل‌تری می‌خورند، بیشتر احساس خستگی، بی‌حالی و تنبلی بعدازظهر را نسبت به افرادی که ناهار کمتری می‌خورند تجربه کنند. نکته جالب‌توجه دیگر آن است که خوردن باعث می‌شود قند خون افزایش یابد و در پی آن ممکن است سطح انرژی کاهش بیابد.

عوامل دیگری که می‌توانند در ایجاد خستگی بعد از غذا خوردن مشارکت داشته باشند عبارتند از:
* خواب ضعیف در شب که می‌تواند منجر به خستگی و خواب‌آلودگی در کل روز باشد
* نوشیدن الکل همراه غذا

زمانی که غذا می‌خوریم

ساعت طبیعی بدن یک فرد، یا ساعت زیستی بدن او، می‌تواند بر احساس وی بعد از خوردن غذا اثر بگذارد. بنیاد ملی خواب امریکا گزارش می‌دهد که انرژی افراد معمولا در ساعت 2 صبح کاسته می‌شود و فرد به آرامش می‌رسد و دوباره این اتفاق در ساعت 2 بعدازظهر رخ می‌دهد. بنابراین ممکن است این اتفاق دلیلی باشد برای چرایی مرسوم بودن چرت زدن و استراحت کردن در میانه روز و بعد از خوردن غذا.

همچنین باید بدانیم که نور روز و تاریکی شب برای تنظیم ساعت زیستی بدن حیاتی هستند، البته زمان‌بندی وعده‌های غذایی نیز ممکن است در این رابطه اثرگذار باشند.

چطور می‌توان از خواب‌آلودگی بعد از غذا خوردن جلوگیری کرد؟

احساس خستگی و خواب‌آلودگی بعد از غذا خوردن به‌ویژه بعد از خوردن ناهار می‌تواند آزاردهنده باشد، این مسئله در افرادی که نیاز قطعی به هوشیاری و بیدار بودن بعد از غذا خوردن دارند از اهمیت بیشتری برخوردار است.

همچنین باید به این نکته توجه داشت که حتی افت انرژی کوچکی در طول روز می‌تواند خطرناک باشد به‌ویژه برای افرادی که مشاغلی با ریسک بالا برعهده دارند. به‌طور مثال افرادی که با ماشین‌آلات سروکار دارند و یا رانندگان خودرو به‌ویژه در رانندگی در جاده‌ها که نیازمند هوشیاری زیاد هستند و یک‌لحظه غفلت می‌تواند فاجعه‌بار باشد.

یک تحقیق در سال 2017 در مورد "آثار غذا خوردن بر روی عملکرد کارگرهای شیفت شب" نشان داد آن‌ دسته از افرادی که شب غذا خورده بودند، عملکرد بدی داشتند و در ساعت 4 صبح بیشتر احساس خواب‌آلودگی داشتند نسبت به آن‌هایی که در شب غذا نخورده بودند.

گفتنی است استراتژی‌های زیر می‌تواند در جلوگیری  از خستگی و خواب‌آلودگی بعد از خوردن غذا مؤثر باشد:
کم بخورید و همیشه بخورید: به‌جای خوردن میزان زیاد غذا در یک وعده غذایی، میزان غذای کمتری در هر وعده بخورید و در عوض هر چند ساعت یک‌بار یک میان وعده بخورید تا انرژی‌تان تامین شود. یک تکه میوه یا یک مشت آجیل می‌تواند برای جلوگیری از افت انرژی در میان وعده کافی باشد.

باکیفیت بخوابید: افرادی که شب‌ها به مقدار کافی می‌خوابند، کمتر از سایر افراد، خواب‌آلودگی و خستگی بعد از ناهار خوردن را تجربه می‌کنند.

پیاده‌روی کنید: یک ورزش بسیار سبک در طول روز مثل پیاده‌روی، به‌خصوص بعد از غذا خوردن، می‌تواند به افراد در کاهش احساس خستگی کمک کند.

یک چرت کوتاه در طول روز بزنید: یک چُرت کوتاه می‌تواند شما را از شر این خستگی خلاص کند.

از روش درمان نور روشن استفاده کنید: محققان در تحقیقی در سال 2015 متوجه شدند که در معرض نور روشن قرار دادن افراد بعد از خوردن ناهار، خستگی و خواب‌آلودگی را کاهش می‌دهد.

از نوشیدن الکل اجتناب کنید: مصرف الکل منجر به احساس خستگی بیشتر در افراد می‌شود.

آیا نیازی به مراجعه به پزشک هست؟

اگر فردی به‌طور مداوم بعد از غذا خوردن دچار خستگی می‌شود و این خستگی بر زندگی و کیفیت زندگی وی تأثیرات به‌سزایی می‌گذارد، شاید بهتر باشد با پزشک مشورت کند.
البته خوب است بدانیم که شرایط پزشکی زیر نیز می‌توانند در تشدید خواب‌آلودگی بعد از غذا خوردن مشارکت داشته باشند:
* ناتوانی در هضم غذا و یا آلرژی به غذا
* بیماری سلیاک
* کم‌خونی
* دیابت

در خلاصه

بسیاری از افراد افت انرژی محسوس بعد از غذا خوردن را تجربه می‌کنند. مصرف میزان زیاد غذا در هر وعده و یا خوردن غذاهای سرشار از پروتئین و کربوهیدرات احتمال دچار شدن افراد به خواب‌آلودگی بعد از غذا خوردن را افزایش می‌دهد.

در بیشتر موارد، افت میزان انرژی بعد از خوردن غذا، یک واکنش بیولوژیکی طبیعی است و دلیلی برای نگرانی وجود ندارد.

البته اگر این خواب‌آلودگی و خستگی باعث بروز مشکلاتی در مسیر فعالیت‌های روزانه برای شما هست، شاید بتوانید با تغییر غذایی که می‌خورید، زمانی که می‌خورید و همچنین میزان غذایی که در هر وعده می‌خورید، شرایط را برای خود بهبود بخشید. اگر این روش‌ها و تغییرات هیچ کمکی در بهبودی اوضاع نداشتند شاید بهتر باشد با یک پزشک مشورت کنید.

---