خوشه های ستاره ای

خوشه های ستاره ای گروه هایی از ستارگان هستند که بر اثر نیروی گرانش (یا جاذبه) به دور یکدیگر جمع و به هم بند شده اند. دو نوع مشخص از خوشه های ستاره ای را می توان مشخص نمود: خوشه های کروی، مجموعه های متراکمی از صدها هزار ستاره هستند که بسیار پیر و سرد هستند، در حالی که خوشه های باز معمولاً از چند صد ستاره بیشتر ساخته نشده اند، و اغلب بسیار جوان اند. خوشه های باز در طی زمان آهسته آهسته بر اثرِ آثار گرانشی ابرهای عظیم مولکولی در حین حرکت درون کهکشان از هم گسیخته می شوند، ولی اعضای خوشه به حرکت در فضا ادامه می دهند و اتصال گرانشی خود را به هم از دست می دهند؛ در این هنگام آنها را به نام انجمن های ستاره ای یا گروههای متحرک می شناسند.

خوشه ی باز خوشه ی کروی

1- خوشه های کروی:

خوشه های کروی (Globular clusters)، گروههای تقریباً کروی از حدود 10 هزار تا چندین میلیون ستاره در فضایی به وسعت 10 تا 30 سال نوری هستند. آنها معمولاً از ستاره های بسیار پیر تشکیل شده اند، در واقع تنها چند صد میلیون سال جوان تر از خود جهان! ستارگان در این خوشه ها به سوی رنگ های زرد و قرمز و جرم کمتر 2 برابر جرم خورشید متمایل اند. چرا که ستارگان داغ تر و پر جرم تر قبلاً به صورت ابرنواختر هایی منفجر شده اند و با گذر از مرحله ی سحابی سیاره نما به شکل یک کوتوله ی سفید در آمده اند. به هر حال، تعدادی ستاره ی غیر عادی آبی رنگ هم در خوشه های کروی یافت می شود، که به نظر می رسد بر اثر فرآیندهای ستاره سازی در مناطق درونی و متراکم تر خوشه ایجاد شده باشند. این ستاره ها را با نام علف های هرز آبی می شناسند!

در کهکشان ما، خوشه های کروی به صورت تقریباً کروی در هاله ی کهکشانی، نزدیک مرکز کهکشان پخش شده اند، و به دور مرکز، در مدارهای بیضی کشیده، می چرخند. در تصور 2 موقعیت خوشه های کروی در هاله ی کهکشان دیده می شود. در سال 1917، هارلو شیپلی، توانست فاصله ی خورشید از مرکز کهکشان را بر اساس توضیع خوشه های کروی تخمین بزند؛ قبل از آن، منجمین از موقعیت خورشید در راه شیری اطلاع کافی نداشتند.

تا همین اواخر، خوشه های کروی در دانش ستاره شناسی یک راز بزرگ محسوب می شدند. چرا که توسط نظریات تکامل ستاره ای می توان عمر خوشه ها را تعیین کرد، ولی از این روش عمر بعضی خوشه های کروی بیش از عمر کیهان بدست می آید! به هر حال، اندازه گیری فاصله ی خوشه های کروی، بوسیله ی ماهواره ی هیپارخوس و اندازه گیری های دقیق تر مقدار ثابت هابل این تناقض را حل کرد، بدین نحو که عمر کیهان را حدود 13 میلیارد سال و عمر پیر ترین خوشه های کروی را چند صد میلیون سال بعد از تولد کیهان تعیین نمود.

در تصویر 3 خوشه ی کروی 47 - توکان در دو نمای نزدیک و دور دیده می شود. و در تصویر 4 می توانیم نگاهی به اعماق یک خوشه ی کروی به نام اومگا قنطورس بیاندازیم.

کهکشان ما دارای 150 خوشه ی کروی است، که تعدادی از آنها ممکن است توسط راه شیری از کهکشانهای دیگر به سرقت رفته باشد! مثلاً خوشه ی کروی M79 از این دسته است. بعضی کهکشانها از نظر تعداد خوشه های کروی غنی ترند: مثل کهکشان M87 که حدود یکهزار مورد می باشد.

تعداد کمی از پرنورترین خوشه های کروی را می توان با چشم غیر مسلح دید. مشهور ترین این خوشه ها در نیم کره ی شمالی آسمان، M13 است که به نام خوشه ی کروی بزرگ جاثی شناخته می شود. این خوشه را در آسمان تمیز مناطق دور از نور شهرها می توان با چشم غیر مسلح مشاهده کرد. بعد ها در معرفی صورت فلکی جاثی به موقعیت دقیق این خوشه اشاره خواهم کرد.

در مقاله ی بعدی به معرفی خوشه های ستاره ای باز خواهم پرداخت.

منبع: ویکی پدیای انگلیسی

http://en.wikipedia.org/wiki/Star_cluster