نگاهی بر تحریم‌های آمریکا علیه ایران در ۱۳ آبان
جمهوری اسلامی ایران روزانه حدود ۲.۷ میلیون بشکه صادرات نفت دارد. طبق گفته مقامات کشورهای عضو اوپک، تولید این مقدار نفت از عهده‌ی منابع و امکانات این کشورها خارج است و فضای اقتصاد بین‌المللی در اثر کاهش حضور نفت ایران، دچار کمبود خواهد شد.
در یک نگاه کلی تحریم یا sanction به اقدامات یک یا چند بازیگر بین‌المللی (مجری تحریم) علیه یک یا چند کشور دیگر (هدف تحریم) به‌منظور محروم ساختن از مبادلات و وادار ساختن کشور هدف به پذیرش هنجارهای معین از سوی مجریان تحریم، گفته می‌شود.
حال آمریکا با اعمال تحریم‌های جدید در تاریخ سیزدهم آبان امسال خواهان پذیرش هنجارهای جدید از سوی ایران است و به طریق تحریم، اهرم فشاری بر اقتصاد و مبادلات بین‌المللی ایران قرار داده است.
در لیست تحریم‌های ۱۳ آبان چه چیزهایی مدنظر ایالات‌متحده آمریکا است؟
بر اساس اعلام وزارت خزانه‌داری آمریکا، پس از گذشت موعد تنفس ۹۰ روزه‌ای که برای ایران در نظر گرفته‌شده است، لیست تحریم‌های زیر علیه ایران اعمال خواهد شد: - خریدوفروش اسکناس یا اسناد مبتنی بر دلار از سوی دولت ایران
- خریدوفروش طلا و سایر فلزهای گران‌بها، خرید، تأمین یا انتقال فلزاتی نظیر گرافیت
- فلزات خام یا نیمه‌خام مانند آلومینیوم و آهن، زغال‌سنگ و نرم‌افزارهای مورداستفاده از سوی صنایع ایران
- افتتاح حساب ریالی در خارج از مرزهای ایران و مبادله ریالی با ارقام قابل‌توجه
- تأمین مالی خارجی و خرید اوراق منتشرشده از سوی دولت ایران
- خودروسازی ایران
- خریدوفروش و تأمین قطعات هواپیما
- فرش و مواد خوراکی تولیدشده در ایران
همچنین علاوه بر این موارد اصلی:
- فعالیت بندرگاهی، کشتیرانی و صنایع کشتی‌سازی ایران ازجمله خطوط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و کشتیرانی جنوب و شرکت‌های وابسته
مشکل اصلی که براثر این تحریم‌ها به وجود خواهد آمد که قبل از این نیز وجود داشت، بحث مبادلات بانکی و انتقال پول ناشی از تجارت نفت ایران است.
- مبادلات نفتی و هرگونه خرید مواد پتروشیمی از ایران، شرکت ملی نفت، نفتیران و شرکت ملی تانکر سازی ایران
- هرگونه مبادله مالی بین مؤسسات مالی بین‌المللی با بانک مرکزی ایران یا مؤسسات مالی ایرانی
- بخش انرژی
- همکاری با ایران در قالب تعهدات خدماتی، بیمه‌ای و بیمه اتکایی.
و نیز در ادامه تحریم‌های مرتبط با دسترسی به انرژی هسته‌ای ایران، در دستور کار است.
با اعمال این تحریم‌ها، به گفته دونالد ترامپ، "فروش و صادرات نفت جمهوری اسلامی ایران به صفر خواهد رسید". در این رابطه، وی از اعضای اوپک به‌منظور دسترسی به این هدف، خواستار افزایش تولید نفت از سوی آن‌ها شده است تا در فضای بین‌المللی کمبود نفت خام احساس نشود.
نتایج کاهش صادرات نفت ایران
کاهش صادرات نفت ایران در حالت کلی باعث افزایش قیمت نفت خواهد شد. جمهوری اسلامی ایران روزانه حدود ۲.۷ میلیون بشکه صادرات نفت دارد. طبق گفته مقامات کشورهای عضو اوپک، تولید این مقدار نفت از عهده‌ی منابع و امکانات این کشورها خارج است و فضای اقتصاد بین‌المللی در اثر کاهش حضور نفت ایران، دچار کمبود خواهد شد. علاوه بر این، طبق یک معادله ساده اقتصاد، با کاهش عرضه نفت، قیمت آن افزایش خواهد یافت.در تحلیل اقتصاددانان درباره تأثیر کاهش نفت ایران بر اقتصاد داخلی کشور، گفته می‌شود این افزایش قیمت ناشی از کاهش عرضه، درواقع تغییر چندانی بر درآمد نفتی ایران نخواهد داشت و در پیش‌بینی‌ها صحبت از افزایش به قیمت بالای ۱۰۰ دلار در بشکه شنیده می‌شود.
محاسبات آمریکا در به صفر رساندن صادرات نفت ایران، با اقدامات اصلی‌ترین مشتریان نفت ایران، اشتباه از آب درآمده است. ترامپ، کشورهایی را که با ایران مبادلات ارزی و کالایی داشته باشند را نیز، به عواقب جدی، تهدید کرده است. اما با این اوصاف خرید نفت از سوی مشتریان اصلی ایران همچنان ادامه دارد.
چین به‌عنوان بزرگ‌ترین مشتری نفت ایران به‌تنهایی بیش از ۶۰۰ هزار بشکه نفت از کشورمان وارد می‌کند؛ این کشور در دور قبلی تحریم‌ها، ۴۰ درصد نفت ایران را خریداری می‌کرد که پس از اجرای برجام، حجم واردات نفت را افزایش داد.
باوجود فشار‌های آمریکا و اعزام چند نماینده در ماه‌های اخیر، چین اعلام کرده است که خرید نفت از ایران را ادامه می‌دهد. شرکت‌های پالایشی چین برای تضمین خرید نفت ایران و جلوگیری از کارشکنی آمریکا، استفاده از نفت‌کش‌های ایرانی را افزایش داده‌اند.
هند پس از چین به‌عنوان دومین خریدار بزرگ نفت ایران به شمار می‌رود که آمریکا فشار‌های گسترده‌ای را برای توقف خرید نفت توسط آن‌ها وارد کرده، اما این کشور تاکنون در مقابل این خواسته مقاومت کرده است.
به گزارش رویترز، مسئولان هندی اعلام کردند پیش از آغاز تحریم‌های آمریکا ضد ایران در ماه نوامبر امسال، هند امیدوار است بتواند از این تحریم‌ها معاف شود. هند اعلام کرده است قصد دارد در ماه نوامبر (آبان-آذر) امسال ۹ میلیون بشکه نفت از ایران وارد کند.
نکته جالب این است که واردات ۹ میلیون بشکه‌ای نفت توسط هند از ایران در ماه نوامبر، یعنی ماهی انجام خواهد شد که قرار است تحریم‌های آمریکا از آن تاریخ آغاز شود.
«دارمندرا پرادهان» وزیر نفت هند نیز پیش‌ازاین اعلام کرد که این کشور برای دریافت معافیت از تحریم‌های آمریکا، در حال مذاکره با همه مسئولان ذی‌ربط است. پالایشگاه «ایندین اویل» و شرکت پترو پالایش «مانگلور»، از جمله خریداران هندی نفت ایران در دوره پس از تحریم‌ها هستند.
موضع اتحادیه اروپا در برابر تحریم‌ها
اروپایی‌ها در دوره برجام حدود ۴۰ درصد از نفت ایران را خریداری می‌کردند که مذاکره با آن‌ها برای تداوم خرید ادامه دارد. باوجود اعلام برخی شرکت‌های اروپایی برای توقف واردات نفت، اتحادیه اروپا و ایران در حال نهایی کردن سازوکار فروش نفت هستند که بر اساس آن علاوه بر تداوم صادرات نفت به اروپا، پول حاصل از فروش نفت نیز در اختیار ایران قرار می‌گیرد تا بتواند محصولات موردنیاز خود را خریداری کند. محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه دراین‌باره گفته است: ایران و اروپا در آستانه توافق نفتی هستند.ژاپن که یکی از پنج مشتری اصلی نفت ایران محسوب می‌شود همچنان در حال خرید نفت از ایران بوده و حتی در ماه‌های اخیر میزان خرید آن افزایش داشته است؛ نفت ایران ۵.۵ درصد واردات نفت ژاپن را تشکیل می‌دهد.
وزارت اقتصاد و تجارت ژاپن اعلام کرد: واردات نفت ژاپن از ایران، به‌رغم تحریم نفتی تهران توسط آمریکا، برای پنجمین ماه متوالی افزایش‌یافته است. واردات نفت ژاپن از ایران در ماه آگوست (مرداد- شهریور) نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۶۵ درصد افزایش یافت.
بر اساس آمار‌های وزارت اقتصاد و تجارت ژاپن، در ماه آگوست این کشور درمجموع سه میلیون و ۳۹۰ هزار بشکه برابر با روزانه ۱۷۷ هزار و ۵۰۰ بشکه نفت خام از ایران وارد کرده است. ژاپن پیش‌تر از آمریکا خواسته بود با توجه به نیاز پالایشگاه‌های این کشور به نفت ایران، توکیو را از تحریم‌های نفتی تهران معاف کند.
در میان مشتریان سنتی نفت ایران، تنها کره جنوبی در سه ماه اخیر اقدام به توقف خرید نفت ایران کرده است که البته گزارش‌ها نشان می‌دهد باوجود توقف، در حال مذاکره با آمریکا برای معاف شدن از تحریم‌هاست تا بتواند خرید نفت از ایران را از سر بگیرد.
کره تاکنون چندین بار اقدام به مذاکره با آمریکا و اعزام هیئت‌های نمایندگی برای کسب معافیت از تحریم‌های نفتی ایران کرده است. «دانگ یئون» معاون نخست‌وزیر و وزیر دارایی کره جنوبی به‌تازگی نتیجه دیدار خود با وزیر خزانه‌داری آمریکا درباره تحریم‌های نفتی ایران را مثبت ارزیابی کرده است.
درواقع با این موضع‌گیری‌ها و سخنان مشتریان اصلی نفت ایران، عملاً تغییر زیادی در صادرات نفت دیده نمی‌شود. مشکل اصلی که براثر این تحریم‌ها به وجود خواهد آمد که قبل از این نیز وجود داشت، بحث مبادلات بانکی و انتقال پول ناشی از تجارت نفت ایران است.
همان‌طور که گفته شد، مشتریان نفت ایران در حال مذاکره با آمریکا برای ادامه خرید نفت هستند اما هند اعلام کرده است که در صورت عدم امکان تبادلات ارزی با دلار، ارزش نفت ایران را با روپیه پرداخت خواهد کرد. بسیاری از تحلیل گران و روزنامه‌نگاران آمریکایی معتقدند با این اقدام آمریکا، این کشور در زمستان با مشکل تأمین سوخت مواجه خواهد شد و صحبت از استفاده ذخایر راهبردی برای جبران این کمبود، وجود دارد.
آنچه اکنون اهمیت دارد تشنجات موجود در بازار ایران است که پس از تحریم‌های مردادماه دیده می‌شود. به نظر می‌رسد این تشنجات کاملاً داخلی است و طبق این آمار و ارقام، میزان فروش نفت و موارد این‌چنینی عملاً تغییرات گسترده‌ای در خصوص درآمد نفتی و بودجه کشور دیده نمی‌شود. اما صنایع وابسته به خارج نظیر خودروسازی و بعضی از صنایعی که به‌عنوان مایحتاج مردم هستند دچار نوسانات و افزایش قیمت شده و این افزایش قیمت تشدید خواهد شد. قسمت عمده این نوسانات و افزایش قیمت‌ها ناشی از افول ارزش پول ملی کشور است که درنتیجه تحریم‌های بانکی و مالی ناگزیر است.
حال باید دید که اقدامات داخلی در خصوص مواجهه با سیل جدید تحریم‌ها چگونه خواهد بود.
