با نعیمی درباره‌ی حاشیه و متن «رسول»

 این نویسنده و کارگردان تئاتر که قرار است همزمان با اربعین و تا پایان ماه صفر (6 تا 20 آبان‌ماه) هر شب در منطقه فرهنگی و گردشگری عباس‌آباد ایفاگر نقش اصلی نمایش میدانی «رسول» به کارگردانی سعید اسماعیلی باشد، درباره حضور خود در این پروژه که نویسندگی آن را هم برعهده دارد و البته حاشیه‌هایی هم نسبت به تامین منابع مالی آن در فضای مجازی ایجاد شده است، در گفت‌وگویی بیان کرد: بعد از اجرای نمایش «ریچارد» در تالار وحدت (به کارگردانی نعیمی) از سوی سعید اسماعیلی و رسالت بوذری برای نوشتن یک نمایشنامه با موضوع مذهبی دعوت شدم که در بخش‌هایی از آن به کربلا و عاشورا هم اشاره داشت. از آنجایی که تا به حال نمایش میدانی کار نکرده بودم و با این نوع نمایش‌هایی که در محیط باز و با تعداد زیادی بازیگر و صحنه‌های زیاد اجرا می‌شوند آشنایی نداشتم دچار تردید بودم که بپذیرم یا خیر و این سوال برایم مطرح بود که سرمایه‌گذار و تهیه کننده پروژه کیست؟ خوشبختانه متوجه شدم این نمایش از سوی شهرداری تهران و یکی از بانک‌های دولتی تولید و حمایت می‌شود و وقتی بابت سالم بودن پولی که قرار است دریافت کنم، خیالم راحت شد که کار از سوی نهادهایی که گرایش خاص سیاسی دارند حمایت نمی‌شود کار را پذیرفتم.

بازی در نقش یک گردن کلفتِ شرخر

او با اشاره به اهمیت درک موضوع نمایش ادامه داد: خوشبختانه وقتی داستان نمایش که قرار بود درباره یک شخصیت واقعی معاصر باشد را شنیدم، احساس کردم نمایشنامه خوبی را با این کاراکتر می‌توان نوشت.

به گفته نعیمی نمایش «رسول» درباره شخصی به نام رسول دادخواه خیابانی تبریزی است که در تهران او را با نام «رسول تُرک» می‌شناختند؛ او تا اواسط دهه ۱۳۳۰ زنده بود و مزارش در جوار حرم حضرت معصومه (س) در قم است و البته درباره زندگی این شخصیت و گذشته‌اش اطلاعات دقیقی در دست نیست، جز اینکه از خانواده‌ای تبریزی بوده و از یک دوره‌ای که حدود دهه ۲۰ می‌شود به تهران مهاجرت کرده و در این شهر به عنوان یکی از «داش‌ها» و گردن کلفت‌ها معروف بوده است که اهل دعوا، شرط بندی و شرخری هم بوده و دار و دسته‌ای داشته که بخشی از منطقه خیابان مولوی و از راسته بازار تا امامزاده سید نصرالدین در قُرُقش بوده است.

وی افزود: بر این اساس تحقیقات خود را درباره این شخص و بر اساس مستندات کمی که درباره دوره دوم زندگی‌ او وجود داشت آغاز کردم تا دوره اول را براساس تخیل بنویسم. این کار تجربه زیبایی برای من بود تا خود را به آنچه در نمایشنامه‌های بزرگانی چون اسماعیل خلج و محمود استادمحمد بود نزدیک کنم و تلاش کردم موضوعیت مذهبی نمایش، قصه و شخصیت را تحت‌الشعاع قرار ندهد. ضمن اینکه در این نمایش برای اولین بار دست به قصه گویی و داستان گویی زدیم چرا که شکل و فرم نمایش‌های میدانی بیشتر کلاژی از اتفاقات و وقایع مذهبی هستند بنابراین در نمایش «رسول» مخاطب با یک دوره تاریخی از شهر تهران و آدم‌هایی که به دوره‌ای خاص یعنی یعنی سال ۱۳۱۰ مربوط می شود آشنا خواهد شد.

نعیمی که پیش‌تر هم تجربه بازی در تئاتر را داشته است، درباره اینکه چه شد ایفای نقش اصلی را هم خودش برعهده گرفت؟ پاسخ داد: ابتدا قرار نبود که در این نمایش بازی کنم و صرفاً نمایشنامه نویس بودم ولی بعد به پیشنهاد کارگردان قرار شد شخصیت اصلی یعنی رسول تُرک را خودم بازی کنم و این کار برایم خیلی هیجان انگیز بود؛ چون تجربه نقش‌هایی که خیلی سریع می‌توانند به تیپ نزدیک یا تبدیل شوند ولی از دل همان کاراکتر تیپیکال بشود به شخصیت رسید اتفاق مهمی بود که خوشبختانه در نمایشنامه صورت گرفته و اکنون من به عنوان بازیگر باید تلاش کنم خصوصیت و ویژگی‌های رفتاری و بیان این آدم را کشف و طراحی کنم.

او اضافه کرد:‌ البته حضور بازیگرانی مثل آقایان کاظم هژیرآزاد و حبیب دهقان نسب و دوستان هم دوره خودم مثل مسعود رحیم‌پور، رضا جهانی و پژمان کاشفی و دیگران در ترسیم سیمای مثالی رسول تُرک کم تاثیر نبوده است. همچنین تجربه اجرا در یک فضای بزرگ که سعی دارد در ابتدا برای مخاطب پنج هزار نفری قصه بگوید آنقدر هیجان انگیز بود که از وسوسه قبول آن نمی‌شد سرباز زد.

وی در پاسخ به اینکه چرا خودش این نمایش را کارگردانی نکرده و آیا از ابتدا فقط به عنوان نویسنده دعوت شده بود؟ گفت: سعید اسماعیلی تجربه اجرای نمایش‌های میدانی زیادی را تا به حالا در کشور داشته و سال قبل نمایشی با نام «فصل شیدایی» را از او در موزه دفاع مقدس دیدم که از نظر شکل و شیوه کار با آن چه تا به حال تجربه کرده بودم بسیار متفاوت بود، چون با یک قصه و کاراکترهای مشخص طرف نبودیم و آن نمایش قطعاتی بود از اتفاقات دینی، مذهبی و تاریخی که یک کاراکتر راوی، موجب وصل صحنه‌ها به هم می‌شد. البته این شکل از نمایش دلخواه من نیست اما برای مخاطبان حدود ۱۰ هزار نفری آن شب، دیدن صحنه‌هایی از تاریخ دینی و مذهبی دوران جنگ تحمیلی بسیار جذاب بود. در همان روز به این فکر می کردم که چرا نباید برای این مخاطب به شکل اصولی و دراماتیک نمایشنامه نوشت؟! یا چرا باید بترسیم که اگر تماشاگری یک اجرای میدانی و بزرگ که کمی با شیوه مرسوم تئاتر نزدیک است ببیند، ممکن است با آن ارتباط برقرار نکرند؟ و این از جمله سوال‌هایی است که در نمایش «رسول» به دنبال رسیدن به پاسخ و کشف آن‌ها هستیم و منتظریم ببینیم آیا تماشاگر در یک فضای چند هزار متری با یک سن به ابعاد ۶۰ در ۲۰ متر و با بیش از ۱۰ صحنه و مکان مجزا از هم، تمایلی به دیدن یک نمایش 100 دقیقه‌ای دارد یا خیر؟

«رسول» رایگان اجرا می‌شود

نعیمی در پاسخ به اینکه آیا قرار است نمایش از طریق صفحات بزرگ تلویزیونی برای تماشاگران قابل دیدن باشد؟ توضیح داد: تمام امکانات نوری، صوتی و تصویری استفاده می‌شود تا به شکل‌های مختلف مخاطب را جذب لحظات خاص و ظرایف داستان کنیم و امیدوارم این تلاش‌های شبانه روزی با بیش از ۲۰۰ نفر نتیجه مطلوبی به همراه داشته باشد.

کارگردان نمایش‌های «سقراط»، «ترور» و «شوایک» با بیان اینکه نمایش «رسول» با در تبلیغات در سطح شهر قرار است به صورت رایگان اجرا شود، از بازنویسی این نمایش در آینده‌ای نه چندان دور هم خبر داد تا بعدها امکان اجرای آن در سالن‌های معمول تئاتری وجود داشته باشد.

شهرداران ما مشغول رتق و فتق امور سیاسی هستند

او در پاسخ به اینکه در محافل تئاتری این روزها این بحث مطرح است که چطور شهرداری حاضر به حمایت از تئاتر حرفه‌ای نیست ولی اجرای نمایشی با حضور 200 نفر را رایگان حمایت می‌کند؟ بیان کرد: در این که شهرداری وظیفه خودش را در قبال فرهنگ و هنر در شهر تهران و دیگر شهرهای ایران به درستی انجام نمی‌دهد شکی نیست. شهردارهای ما بیشتر از آنکه یک مدیر فرهنگی باشند یک چهره سیاسی و جناحی‌اند که همواره مشغول رتق و فتق امور سیاسی هستند و مورد یک شهردار را داریم که با برملا کردن بخشی از فسادهای مالی چنان دچار تهدید می‌شود که رسماً اعلام می‌کند به خاطر بیماری امکان ادامه خدمت در شهرداری را ندارد، در حالی که همه می‌دانیم او قرار را برقرار ترجیح داد یا مجبور به استعفا شد.

وی ادامه داد: من شهرداری را به یاد ندارم که دغدغه‌اش در تهران آرامش روانی و فرهنگی شهروندان عصبی و مضطرب شهر بزرگ تهران بوده باشد و برای همین است که چهره تهران، پژمرده و آلوده به فریاد، زد و خورد و بی‌قانونی در رانندگی است و مردم فرصتی برای خوشگذرانی در این شهر ندارند چون هر لحظه ممکن است از سوی مراکز دیگری مورد مواخذه قرار بگیرند، آن هم فقط به این دلیل که شهرداری هیچ برنامه‌ای برای اوقات فراغت مردم در نظر نگرفته است.

نعیمی به اظهارنظری که پیش از این هم توضیحاتی را درباره آن داده بود اشاره کرد و گفت:‌ تمدن شهری سه ویژگی مهم دارد که یکی حمل و نقل عمومی شهر است و من سوال می‌کنم آیا شهروندان تهرانی از مترو، اتوبوس و تاکسیها رضایت دارند؟ ویژگی‌ دوم فضای باز پیاده‌روها است که باید از خیابان‌های شهر وسیع‌تر باشد و در تمام کشورهای بزرگ که دارای تمدن شهری هستند پیاده‌رو یک جای تفریحی است اما آیا از پیاده روهای خیابان آزادی تا چهارراه ولیعصر (عج) می‌توانید برای لذت بردن قدم بزنید؟ به هیچ وجه. ضمن اینکه در خیلی از شهرها در مقابل کافه‌ها و رستوران‌ها صندلی‌هایی برای نشستن شهروندان قرار داده می شود بدون اینکه از آن‌ها پولی دریافت شود اما آیا در تهران چنین چیزی وجود دارد؟

آیا مدیر باانگیزه و جاه‌طلب برای پردیس تئاتر تهران انتخاب شده؟

او با بیان اینکه «ویژگی سوم در این است که یکی از نشانه‌های تمدنی هر شهر میزان صندلی‌های تئاتر، سینما، کنسرت، اپرا و ...آن است اما آیا الان تعداد صندلی‌های تئاتر ما در شهر تهران با جمعیت همخوانی دارد؟» گفت:‌ شهردارها هیچ اطلاعات و آگاهی از شهردار بودن خود ندارند جز انجام وظایف سیاسی. به عنوان یک فعال تئاتری سوال می‌کنم شهرداری تهران که نمایش‌هایی را تولید و حمایت می‌کند چند سالن بزرگ برای تئاتر تهران ساخته و فعال کرده است؟ چه استفاده‌ای از پردیس تئاتر تهران شده که  بیش از ۱۹۰ میلیارد تومان برای ساختش هزینه شد؟ کدام مدیر با انگیزه و جاه‌طلب برای مدیریت این مجموعه انتخاب شده تا این پردیس یک پایگاه بزرگ تئاتر در بخشی از شهر تهران باشد؟

حمیدرضا نعیمی در پایان تاکید کرد: شهرداری تهران موظف است با کارگردان‌های مشهور که در حیطه کاری خود به مخاطبان شهر تهران آثار هنری و فرهنگی عرضه می‌کنند برنامه‌های مشخصی برای اجرای تئاتر تدارک ببیند و البته اینکه چقدر از سرمایه شهرداری به این مقوله اختصاص داده می‌شود اظهر من‌الشمس است، چون در تمام دنیا پر کردن اوقات فراغت شهروندان اولویت محسوب می‌شود در حالی که در کشور ما تمام دولت‌هایی که راس کار می‌آیند همواره اقتصاد و مباحث سیاسی‌ را در اولویت قرار می‌دهند و در نتیجه جامعه‌ای که از فرهنگ، تاریخ، شعر، تئاتر و سینما تهی شود، شکست‌خورده به حساب می‌آید.

---

منبع: ایسنا