آشنایی با انواع فوبیا
فوبیا چیست و چگونه درمان می شود؟
فوبیا یا ترس مرضی، واژه‌ای است که به مجموعه‌ای از علائم که هنگام ترس از شی‌ء یا موقعیتی ظاهر می‌شوند، اشاره می‌کند.
فوبیا چیست و چند نوع فوبیا داریم و آیا درمان‌پذیر است؟
فوبیا یا ترس مرضی، واژه‌ای است که به مجموعه‌ای از علائم که هنگام ترس از شی‌ء یا موقعیتی ظاهر می‌شوند، اشاره می‌کند. افراد می‌توانند واکنش‌های فوبیا را به حیوانات (مانند عنکبوت)، فعالیت‌ها (مانند سوارشدن هواپیما) یا موقعیت‌های اجتماعی (مانند غذا خوردن در جمع) گسترش دهند. فوبیا، افراد را در هر سنی و هر مرحله از زندگی و در هرکجا تحت تأثیر قرار می‌دهد. فوبیا شایع‌ترین بیماری روانی در هر رده سنی در زنان و دومین بیماری شایع در بین مردان بالاتر از 45 سال است.چند نوع فوبیا داریم؟
فوبیا اشکال متعددی دارد. بعضی افراد از سگ می‌ترسند، حتی سگ کوچکی که دمش را تکان می‌دهد. بعضی افراد حتی از اینکه فکر کنند در میان جمعی سخن بگویند، می‌ترسند. بعضی‌ها می‌ترسند سوار هواپیما شوند، عده‌ای از صدای رعدوبرق می‌لرزند و مخفی می‌شوند. گروهی نمی‌توانند سوار پله‌برقی شوند. بعضی‌ها هم با حملات ترساننده بدون هیچ دلیل منطقی گوشه‌گیر می‌شوند و تعدادی نیز هرگز خانه‌هایشان را ترک نمی‌کنند. ترس‌هایی ازاین‌دست خیلی شایع هستند. میلیون‌ها نفر در جهان از فوبیا یا اختلالات ترس در عذاب هستند و برای رهایی از این احساسات به‌جاهای بلندی می‌روند تا از شی، مکان یا وضعیتی که تحریکشان می‌کند، دور شوند. آن‌ها شغلشان را تنها به‌صرف اجتناب از سوارشدن آسانسور تغییر می‌دهند. عده‌ای حتی خانواده خود را باوجود تعلقات زیاد ترک می‌کنند.ترس از تنهایی
فوبیا انواع مختلفی دارد که یکی از آن‌ها فوبیای تنهایی است. این فوبیا، ترس از تنها شدن در هر جا یا موقعیتی است که به نظر می‌رسد خلاص شدن از آن مشکل است. افراد مبتلابه فوبیا، از ماندن در خیابان شلوغ یا در فروشگاه پر از جمعیت، تئاتر و سینما اجتناب می‌کنند. بعضی از این افراد به‌شدت ناتوان می‌شوند زیرا که آن‌ها حتی نمی‌توانند خانه خود را ترک کنند. اگر چنانچه این کار را نیز انجام دهند، همراه با استرس زیاد بوده و یا موقع این کار را می‌کنند که با یک دوست و یا اعضای خانواده همراه باشند. دوسوم افرادی که از این نوع فوبیا رنج می‌برند، زن هستند. علائم این بیماری در سنین میان 18 تا 35 سالگی گسترش می‌یابد و حملات آن ممکن است به‌صورت ناگهانی یا تدریجی باشد. این افراد اختلالات را پس از نخستین رویدادی که به دنبال یک یا چند حمله ترس ناگهانی روی می‌دهد به‌صورت حساسیت شدید، ترس سرتاسری همراه با علائمی چون عرق کردن، نفس تند و کوتاه و یا غش کردن نشان می‌دهند. این‌گونه حملات به نظر می‌رسد ناگهانی و بدون هشدار قبلی اتفاق می‌افتد و به همین دلیل، تشخیص عواملی که محرک چنین واکنشی است را به‌منظور پیشگیری غیرممکن می‌سازد.
فوبیای اجتماعی
فرد دارای فوبیای اجتماعی از اینکه در حین کاری مورد تمسخر و مشاهده قرار گیرد می‌ترسد، به همین دلیل از انجام هر کاری که چنین حالتی را ایجاد کند پرهیز می‌کند. شایع‌ترین فوبیای اجتماعی، ترس از سخن گفتن در جمع است. بسیاری از افراد شکل عمومی‌تری از فوبیای اجتماعی را در حالتی که حتی از ارتباط بین فردی می‌ترسند، نشان می‌دهند و این حالت برای آن‌ها مشکل ایجاد می‌کند، به‌طوری‌که حتی نمی‌توانند به سرکار بروند و یا در بین جامعه باشند. فوبیای اجتماعی سومین حالت روانی شایع پس از افسردگی و الکلیسم است و خصوصیت اصلی آن ترس مداوم از موردبررسی قرار گرفتن به‌وسیله دیگران است. این بیماری اغلب در کودک یا نوجوانی آغاز می‌شود. افراد دارای این نوع فوبیا، فشارهای روانی زیادی را در حالت‌های زیر تجربه می‌کنند: معرفی شدن به افراد دیگر، موردنقد و یا مورد شوخی قرار گرفتن، مورد تماشا قرار گرفتن درحالی‌که کاری انجام می‌دهند، مرکز توجه قرار گرفتن، اغلب برخوردها و تعاملات اجتماعی مانند مراسم مدرسه و سخنرانی، ملاقات با افراد معتبر و مهم، گفتگو در جمع. ترس شدید، ضربان قلب تند، سرخ شدن، خشک شدن دهان و گلو، لرزش، تهوع و استفراغ و انقباض عضلانی از علائم جسمی فوبیای اجتماعی به شمار می‌رود.خوشبختانه، فوبیا درمان‌پذیر است و بیشتر افرادی که به دنبال درمان فوبیا هستند به‌طور کامل بر ترس‌های خود غلبه می‌کنند.
فوبیای خاص
فوبیای خاص بسیار شایع است و زنان دو برابر بیشتر از مردان از این عارضه رنج می‌برند. فوبیای خاص به‌طور عموم، ترس غیرمنطقی و بیش‌ازاندازه از اشیا یا وضعیت خاص است. در این حالت، فرد هر کاری را برای اجتناب از آن شی‌ء یا وضعیت انجام می‌دهد. درنتیجه سبب می‌شود که روی عملکرد روزانه افراد اثر مهمی داشته باشد. تجربه ترسناک با یک حیوان یا یک وضعیت می‌تواند عامل فوبیای خاص باشد. به‌طور مثال، فردی که به‌وسیله یک سگ وحشی گاز گرفته می‌شود، ممکن است ترس خود را به‌تمامی سگ‌ها صرف‌نظر از حالت و مزاج آن گسترش دهد. یک نمونه از فوبیای خاص ممکن است ترس از ارتفاع باشد که در چنین حالتی افراد مبتلا از عبور از روی پل اجتناب می‌کنند و به‌جای آن ممکن است مسیر طولانی‌تری را انتخاب کنند. نوع دیگر فوبیای خاص، ترس از اماکن بسته است. وقتی فردی با این ترس روبه‌رو می‌شود ممکن است علائمی چون افزایش ضربان قلب، عرق کردن، افزایش تعداد تنفس، سرگیجه و لرزش را نشان دهد. شایع‌ترین فوبیای خاص در عموم مردم، ترس از حیوانات (به‌ویژه سگ، مار، حشرات و موش)، ترس از پله‌برقی، آسانسور، تونل، رانندگی در اتوبان، آب و پرواز در آسمان است. این ترس می‌تواند از افراد دیگر آموخته شود.علائم فوبیا
- احساس ترس، وحشت و خوف شدید- ترس، از حد طبیعی خارج‌شده و به‌صورت ترس شدید
- بروز واکنش‌های خودبه‌خودی و غیرقابل‌کنترل
- تپش قلب، تنفس کوتاه، لرزش دست و هول شدن همراه با آرزوی خلاص شدن از آن حالت
- غذا خوردن بیش‌ازاندازه برای رها شدن از فکر اشیا یا وضعیت‌های ترسناک
درمان فوبیا
خوشبختانه، فوبیا درمان‌پذیر است و بیشتر افرادی که به دنبال درمان فوبیا هستند به‌طور کامل بر ترس‌های خود غلبه می‌کنند. بسیاری از افراد مبتلابه فوبیا که فکر می‌کنند بهارخوابشان احمقانه، بچه‌گانه و ناچیز است، اغلب سعی در پنهان کردن آن می‌کنند و تا وقتی‌که این ترس را پنهان کنند، همچنان این مشکل وجود خواهد داشت و در زندگی محدود خواهند شد. حتی پزشکان نیز ممکن است در تشخیص اینکه دردهای معده، فشارخون بالا و ضربان تند قلب به دلیل ترس هست اشتباه می‌کنند، مگر اینکه از بیمار بپرسند و یا اینکه خود فرد به ترسی که دارد اشاره کند. درمان فوبیا شامل رفتاردرمانی، آموزش و استفاده از داروست.در رفتاردرمانی، فرد با درمانگر آموزش‌دیده ملاقات می‌کند و درمانگر خود را با شی یا موقعیت ترسناک در طی یک برنامه منظم طراحی‌شده و به‌صورت تدریجی روبه‌رو می‌کند و آموزش لازم را برای کنترل واکنش‌های جمعی و ترس ارائه می‌کند. در این حالت فرد، شی یا وضعیت ترسناک را در ذهن خود تجسم می‌کند و کار را با تماشا کردن تصاویری که تداعی‌کننده آن شی‌ء یا وضعیت هستند، ادامه می‌دهد و درنهایت تجارب واقعی با آن موقعیت یا شی ترسناک را کسب می‌کند. با تکرار این کار، شخص با آن حالت خو گرفته و می‌تواند ترس و وحشتی را که درگذشته احساس می‌کرده از بین ببرد. این درمان چنانچه بیماران، مسکنی را دریافت نکنند نیز مفید خواهد بود زیرا که مسکن‌ها می‌توانند از تجارب اضطرابی پیشگیری کنند. رفتاردرمانی در درمان هر سه نوع فوبیا مؤثر است. رفتاردرمانی، اغلب 14 هفته طول می‌کشد و ممکن است به‌صورت گروهی یا فردی انجام شود.
منبع: پرسش و پاسخ های عمومی مشاوره اختلالات روانشناختی مرکز مشاوره تبیان
