تبیان، دستیار زندگی

از لوکاچ تا برسون زیر تیغ نقد سانتاگ

«علیه تفسیر» مجموعه نقدهای ادبی و هنری سوزان سانتاگ به چاپ پنجم رسید.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
سوزان سانتاگ


 نشر بیدگل پنجمین چاپ «علیه تفسیر» شامل مجموعه نقدهای ادبی و هنری سوزان سانتاگ، اندیشمند معاصر آمریکایی و ترجمه مجید اخگر را با شمارگان هزار نسخه و بهای ۳۵ هزار تومان منتشر کرد. نخستین چاپ این کتاب در سال 1394 به بهای 30 هزار تومان و چاپ چهارم این کتاب نیز در سال گذشته (۱۳۹۶) با شمارگان هزار نسخه و بهای ۳۵ هزار تومان منتشر شده بود.

سانتاگ در مقالات این کتاب که در اصل در فاصله سال‌های ۱۹۶۲ تا ۱۹۶۵ در نشریات مختلف منتشر شده بودند، به نقد و بررسی کتاب‌ها، رساله‌ها و بیانیه‌های نویسندگان و فیلسوفان مشهوری چون: ژان پل سارتر، آلبر کامو، آنتونن آرتو (مبدع تئاتر خشونت)، پیتر وایس، اوژن یونسکو، گئورگ لوکاچ، چزاره پاوزه، ناتالی ساروت و... است. همچنین برخی مقالات کتاب نیز به نقد و بررسی آثار فیلمسازانی چون روبر برسون و ژان لوک گدار ــ سینماگران برجسته فرانسوی ــ اختصاص دارد.

کتاب پنج بخش مختلف دارد. عناوین مقالات بخش نخست کتاب «علیه تفسیر» و «درباره سبک» است. در بخش دوم نیز این مقالات درج شده‌اند: «هنرمند به مثابه رنجبرِ نمونه‌وار»، «سیمون وی»، «یادداشت‌های کامو»، «مردانگی میشل لیریس»، «انسان شناس به مثابه قهرمان»، «نقد ادبی گئورگ لوکاچ»، «قدیس ژنه‌ سارتر» و «ناتالی ساروت و رمان».

سومین بخش کتاب به مقالات سانتاگ درباره تئاتر و برخی نمایشنامه‌های مهم اختصاص دارد. عناوین مقالات این بخش نیز به ترتیب عبارتند از: «یونسکو»، «تاملاتی درباره قائم مقام» (قائم مقام نام نمایشنامه‌ای مفصل به قلم یک نمایشنامه‌نویس آلمانی به نام رولف هوخ‌هوت است. نویسنده در این نمایشنامه به محاکمه آدولف آیشمان از سران نازی‌ها پرداخته که پس از جنگ توسط نیروهای اطلاعاتی یهودی‌ها برای محاکمه به بیت‌المقدس برده شد) «مرگ تراژدی»، «رفتن به تئاتر و چیزهای دیگر» و «مارا / ساد / آرتو». مقاله آخر این بخش نقد و تحلیل سانتاگ بر نمایشنامه مشهور پیتر وایس با عنوان «شکنجه و قتل ژان پل مارا، به‌نمایش درآمده توسط ساکنان تیمارستان شارانتون، به کارگردانی مارکی دوساد» است.

بخش چهارم کتاب شامل مقالات و نقدهای سانتاگ درباره سینماست. «سبک معنوی در فیلم‌های روبر برسون»، «گذران زندگی گدار»، «تخیل فاجعه محور»، «مخلوقات آنچنانی جک اسمیت»، «موریلِ رنه» و «یادداشتی درباره رمان‌ها و فیلم‌ها» عناوین این مقالات است.

در نهایت بخش پنجم کتاب نیز شامل مقالاتی پراکنده در زمینه هنرهای جدید و همچنین رویکردهای نوین در نقد ادبی و هنری است. عناوین مقالات این بخش نیز به ترتیب عبارتند از: «تقوای بدون محتوا»، «روانکاوی و زندگی در برابر مرگِ نورمن براون»، «هپینینگ: هنر همجواری رادیکال»، «یادداشت‌های درباره کمپ» و «یک فرهنگ و حساسیت تازه».

مترجم در بخشی از مقدمه خود بر این کتاب نوشته است: «کتاب ویژگی‌هایی دارد که آن را از یک مجموعهٔ نقد متمایز و ممتاز می‌کند. یک منتقد معمولاً به صورت حرفه‌ای در یک حوزهٔ خاص به نقد می‌پردازد، و مثلاً به عنوان منتقد فیلم، ادبیات، یا هنرهای تجسمی شناخته می‌شود. از سوی دیگر، نقد معمولاً به موقعیت تاریخی و فرهنگی نگارش خود وابستگی تام دارد، و به همین دلیل با گذر زمان ضرورت و معنای خود را تا حد زیادی از دست می‌دهد و در آینده بیشتر به عنوان سندی تاریخی در مورد موضوع محل مراجعه خواهد بود. به عبارت دیگر، نقد به معنای مرسوم و متعارف اصطلاح تاریخ مصرف، دعاوی، و جاه‌طلبی محدودی دارد. با نگاه به مقالات کتاب حاضر، متوجه می‌شویم که این کتاب از جهات مختلف از این تصویر متعارف از نقد فاصله می‌گیرد، و به اعتبار این تفاوت‌ها شاید نتوان آن را به معنای دقیق یا خالص کلمه «نقد» هنری-ادبی به شمار آورد. اما در عین حال، همین فاصله‌گیری موجب می‌شود تا برخی از مهم‌ترین و جوهری‌ترین پتانسیل‌ها و کارکردهای نقد که شاید برخی از آنها در زمانهٔ ما به علل مختلف – از جمله تخصصی شدن نقد، و اثرگذاری نهاد آکادمی و بازار بر آن در چند دههٔ اخیر – به فراموشی رفته باشند در این نوشته‌ها خودنمایی کنند.»

منبع: مهر