سرطان دهانه رحم یکی از شایع‌ترین سرطان‌های خانم‌ها است که به راحتی می‌توان از بروز آن پیشگیری کرد. این سرطان، عوامل خطر متعددی دارد که در صدر آن‌ها ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV قرار گرفته است؛ ویروسی که از طریق روابط جنسی محافظت نشده بین افراد منتقل می‌شود. متأسفانه آمار ابتلا به این ویروس در ایران روز به روز در حال افزایش است. این موضوع در حالی مطرح می‌شود که با تزریق 3 نوبت واکسن می‌توان از ابتلا به خطرناک‌ترین نوع ویروس HPV پیشگیری کرد اما متأسفانه این واکسن گران‌قیمت است و تزریق آن برای همگان امکان‌پذیر نیست. بنابراین تنها راه برای اطمینان از عدم ابتلا به سرطان دهانه رحم، انجام غربالگری‌های لازم و تست منظم پاپ‌اسمیر است. خوشبختانه با کمک این تست می‌توان تغییرات را پیش از تبدیل شدن به سرطان تشخیص داد و درمان کرد. در ادامه با اهمیت پیشگیری از سرطان دهانه رحم و راه‌های تشخیص و درمان این بیماری آشنا خواهید شد. سرطان دهانه رحم چگونه آغاز می‌شود؟ سرطان زمانی اتفاق می‌افتد که رشد سلول‌های بدن از کنترل خارج می‌شود. سلول‌ها تقریباً در هر ناحیه‌ای از بدن می‌توانند سرطانی شوند و سرطان را به دیگر قسمت‌های بدن انتشار دهند. سرطان دهانه رحم نیز از سلول‌های پوشاننده دهانه رحم (سرویکس یا بخش پایینی رحم) آغاز می‌شود. سرویکس یا دهانه رحم در واقع بخشی از دستگاه تناسلی خانم‌ها است که میان رحم و کانال زایمان یا واژن قرار دارد. سرویکس دارای دو بخش متفاوت است که هر یک با دو نوع سلول پوشیده شده‌اند: اندوسرویکس: نزدیک‌ترین بخش سرویکس به رحم است و با سلول‌های گلاندولار (بافت غددی) پوشیده شده است. اگزوسرویکس: بخشی از سرویکس که در مجاورت واژن قرار دارد و با سلول‌های اسکواموس (سنگفرشی) پوشیده شده است. این دو ناحیه در محلی به نام «تی زون» با یکدیگر تماس پیدا می‌کنند. اغلب موارد سرطان دهانه رحم از ناحیه تی زون شروع می‌شوند. توجه داشته باشید سلول‌های دهانه رحم به‌طور ناگهانی دچار سرطان نمی‌شوند، بلکه ابتدا دچار تغییرات پیش سرطانی می‌شوند. تنها راه برای اطمینان از عدم ابتلا به سرطان دهانه رحم، انجام غربالگری‌های لازم و تست منظم پاپ‌اسمیر است. خوشبختانه با کمک این تست می‌توان تغییرات را پیش از تبدیل شدن به سرطان تشخیص داد و درمان کرد انواع سرطان دهانه رحم کدامند؟ سرطان دهانه رحم را می‌توان بر اساس شکل آن زیر میکروسکوپ به چند گروه تقسیم کرد: * بیشتر موارد سرطان‌های دهانه رحم (تقریباً 9 مورد از هر 10 مورد) از نوع سرطان سلول‌های سنگفرشی (اسکواموس) هستند. این سرطان از سلول‌های اگزوسرویکس و اغلب از ناحیه تی زون شروع می‌شود. * یکی دیگر از انواع شایع سرطان دهانه رحم، «آدنوکارسینوم» است. این نوع سرطان از سلول‌های بافت غددی اندوسرویکس شروع می‌شود و شیوع آن در 20 تا 30 سال گذشته افزایش یافته است. * بعضی از سرطان‌های دهانه رحم با شیوع کمتر، همزمان دارای ویژگی‌های سرطان سلول‌های سنگفرشی و آدنوکارسینوم هستند. این نوع سرطان‌ها «آدنواسکواموس کارسینوم» با «کارسینوم میکس» نام دارند. * اگرچه تقریباً تمام موارد سرطان دهانه رحم از نوع سلول سنگفرشی یا آدنوکارسینوم هستند، انواع دیگر سرطان هم می‌توانند دهانه رحم را درگیر کنند؛ از جمله ملانوما، سارکوما و لیمفرما. آمار و ارقام ابتلا به سرطان دهانه رحم انجمن سرطان آمریکا تخمین زده در سال 2018 میلادی حدود 13 هزار و 240 مورد جدید سرطان تهاجمی دهانه رحم در آمریکا تشخیص داده خواهد شد. همچنین در این سال حدود 4 هزار و 170 خانم بر اثر ابتلا به سرطان دهانه رحم جان خود را از دست خواهند داد. در گذشته، سرطان دهانه رحم یکی از شایع‌ترین دلایل مرگ و میر خانم‌ها بر اثر سرطان در آمریکا بود، اما امروزه این آمار با انجام تست پاپ‌اسمیر بسیار کاهش یافته است. این تست می‌تواند تغییرات دهانه رحم را قبل از ایجاد سرطان تشخیص دهد. همچنین به تشخیص زودهنگام سرطان دهانه رحم کمک می‌کند. لازم به ذکر است بروز سرطان دهانه رحم زیر 20 سالگی بسیار نادر است. این سرطان بیشتر در میانسالی و بین خانم‌های 25 تا 44 ساله تشخیص داده می‌شود. متأسفانه بسیاری از خانم‌ها از خطر بروز سرطان دهانه رحم در سنین بالا به اندازه کافی آگاه نیستند، در حالی که بیشتر از 15 درصد از موارد این سرطان در خانم‌ها بالای 65 سال تشخیص داده می‌شود. البته احتمال بروز سرطان در خانم‌هایی که تا قبل از 65 سالگی تست پاپ‌اسمیر را به طور مرتب انجام داده باشد، بسیار کم است. عوامل خطر سرطان دهانه رحم وجود یک یا چند عامل خطر به معنای ابتلای قطعی به بیماری نیست. عوامل خطر فقط احتمال ابتلا را بالا می‌برند. بعضی از این عوامل را می‌توان تغییر داد یا به کل از آن‌ها دوری کرد اما بعضی دیگر مثل سن و سابقه خانوادگی، قابل تغییر نیستند. با این حال آشنایی با آن‌ها می‌تواند به پیشگیری از ابتلا به بیماری کمک کند. مهم‌ترین عوامل خطر سرطان دهانه رحم عبارتند از: * ویروس پاپیلومای انسانی (HPV): این ویروس مهم‌ترین عامل خطر سرطان دهانه رحم است. ویروس HPV شامل بیش از 150 نوع ویروس از یک خانواده می‌شود که بعضی از آن‌ها باعث ضایعاتی به نام پاپیلوما یا زگیل می‌شوند و بعضی دیگر سلول‌های را به سمت تغییرات سرطانی پیش می‌برند. ویروس HPV می‌تواند سلول‌های پوشاننده ناحیه تناسلی، مقعد، دهان و گلو را آلوده کند اما به خون و ارگان‌های داخلی انتقال نمی‌یابد. این ویروس از طریق تماس با پوست فرد آلوده منتقل می‌شود و یکی از شایع‌ترین راه‌های انتقال آن، روابط جنسی مختلف و حتی رابطه جنسی دهانی است. انواعی از ویروس HPV که باعث ایجاد زگیل می‌شوند اغلب بی‌خطر هستند و سرطان ایجاد نمی‌کنند اما انواع پرخطر این ویروس می‌توانند باعث سرطان دهانه رحم، فرج و واژن در خانم‌ها و سرطان آلت تناسلی در مردها و سرطان مقعد، دهان و گلو در خانم‌ها و آقایان شوند. عفونت HPV بسیار شایع است و اغلب توسط سیستم ایمنی بدن بهبود می‌یابد اما گاهی اوقات مزمن می‌شود و از بین نمی‌رود. این موارد در نهایت ممکن است به سرطان منتهی شوند. * دخانیات: مصرف دخانیات، فرد و اطرافیان او را در معرض حجم بالایی از مواد سرطان‌زا قرار می‌دهد. این مواد علاوه بر ریه‌ها بر سایر ارگان‌های بدن نیز تأثیر می‌گذارند. در واقع سموم ناشی از دخانیات از طریق ریه‌ها جذب شده و وارد جریان خون می‌شوند و به سایر نقاط بدن انتقال می‌یابند. خانم‌هایی که از دخانیات استفاده می‌کنند 2 برابر بیشتر از غیرسیگاری‌ها در معرض خطر سرطان دهانه رحم قرار دارند. محققان معتقدند سموم دخانیات به DNA سلول‌های سرویکس آسیب می‌رساند و از این طریق خطر ابتلا به سرطان را بالا می‌برند. علاوه بر این‌ها، دخانیات کارایی سیستم ایمنی بدن را در مبارزه با ویروس HPV پایین می‌آورد. * ضعف سیستم ایمنی: افراد مبتلا به ویروس HIV به دلیل ضعف سیستم ایمنی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ویروس HPV و سرطان دهانه رحم قرار دارند. سیستم ایمنی بدن نقش بسیار مهمی در تخریب سلول‌های سرطانی و کاهش سرعت رشد و انتشار آن‌ها ایفا می‌کند. به همین دلیل خانم‌های مبتلا به HIV در صورت ابتلا به سرطان خیلی سریع‌تر به مراحل تهاجمی سرطان می‌رسند. خانم‌هایی که به دلایل مختلف مثل بیماری‌های خودایمنی یا پیوند عضو از داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی استفاده می‌کنند نیز در معرض خطری بیشتری برای ابتلا به سرطان دهانه رحم قرار دارند. * عفونت‌های جنسی: ابتلا به دیگر عفونت‌های جنسی مثل کلامیدیا، گونوره، سیفلیس و ... نیز خطر ابتلا به HPV و سرطان دهانه رحم را بالا می‌برد. برای مثال کلامیدیا نوعی باکتری شایع است که می‌تواند بر باروری تأثیر بگذارد. این بیماری از طریق روابط جنسی منتقل می‌شود و می‌تواند باعث التهاب لگن شود. تحقیقات نشان داده‌اند خانم‌های مبتلا به کلامیدیا یا خانم‌هایی که دارای سابقه ابتلا به این بیماری هستند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان دهانه رحم قرار دارند. لازم به ذکر است کلامیدیا اغلب علامتی از خود نشان نمی‌دهد. به همین دلیل بیشتر افراد تا زمان آزمایش لگن از ابتلای خود بی‌خبر هستند. * رژیم غذایی فاقد میوه و سبزی کافی: خانم‌های که در رژیم غذایی خود به اندازه کافی از میوه و سبزی تازه استفاده نمی‌کنند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به انواع سرطان‌ها از جمله سرطان دهانه رحم قرار دارند. * اضافه وزن: خانم‌های دارای اضافه وزن بیشتر دچار سرطان آدنوکارسینوم دهانه رحم می‌شوند. * استفاده طولانی مدت قرص ضدبارداری: شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف قرص ضدبارداری برای مدت طولانی خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را بالا می‌برد. در واقع هر چقدر مدت استفاده از این قرص‌ها بیشتر باشد، خطر سرطان نیز بالاتر می‌رود، اما این خطر بعد از قطع قرص، کاهش می‌یابد و طی 10 سال بعد از قطع قرص به سطح عادی باز خواهد گشت. بیشتر بخوانید 7 عامل ابتلا به سرطان گردن رحم تست سرطان دهانه رحم یا پاپ اسمیر چیست؟ علائم سرطان دهانه رحم * زایمان‌های متعدد: خانم‌هایی که 3 یا بیشتر از 3 بار بارداری کامل داشته‌اند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان سرویکس قرار دارند. علت اصلی این موضوع مشخص نیست اما بعضی تحقیقات نشان داده‌اند تغییرات هورمونی بارداری می‌تواند خانم‌ها را در برابر عفونت HPV یا رشد سرطان، آسیب‌پذیرتر کند. از طرفی، سیستم ایمنی طی دوران بارداری ضعیف‌تر می‌شود. بنابراین عفونت‌هایی مثل HPV و سرطان راحت‌تر در این دوران رشد می‌کنند. * بارداری زیر 17 سالگی: خانم‌هایی که اولین تجربه بارداری کامل خود را قبل از 17 سالگی داشته‌اند نسبت به خانم‌هایی که بعد از 25 سالگی باردار شده‌اند، 2 برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان سرویکس در آینده قرار دارند. * وضعیت اقتصادی: خانم‌های با درآمد کم، دسترسی کافی به خدمات درمانی از جمله پاپ‌اسمیر ندارند. بنابراین ممکن است غربالگری‌های مناسب را انجام ندهند و برای تغییرات پیش‌سرطانی دهانه رحم تحت درمان قرار نگیرند. * سابقه خانوادگی: سرطان دهانه رحم در بعضی خانواده‌ها بیشتر دیده می‌شود. در واقع اگر مادر یا خواهر دچار این سرطان شده باشند، احتمال ابتلا بالاتر می‌رود. شاید این موضوع به ویژگی‌های ژنتیکی مربوط باشد که بدن را در مقابله با عوامل خطر مثل ویروس HPV آسیب‌پذیرتر می‌کند. وجود عوامل خطر مشترک در خانه مثل دود سیگار، رژیم غذایی نامناسب و ... نیز می‌تواند افراد خانواده را در خطر مشابه برای ابتلا به سرطان قرار دهد. * تعدد شرکای جنسی: هر چقدر تعداد شرکای جنسی فرد یا تعداد شرکای جنسی طرف مقابل او بیشتر باشد، احتمال ابتلا به HPV و سرطان دهانه رحم بالاتر می‌رود. * آغاز فعالیت جنسی در سنین پایین: هر چقدر فعالیت جنسی از سنین پایین‌تری آغاز شود، احتمال ابتلا به عفونت HPV و سرطان دهانه رحم در آینده بالاتر می‌رود. ادامه دارد.... منبع: هفته نامه سلامت