نمی‌توان با امکانات «پراید» «بنز» تولید کرد!

سریال «زندگی از نو» به تهیه‌کنندگی مهدی شفیعی و کارگردانی علی‌محمد قاسمی یکی از آثار جدید شبکه پنج سیماست که از هفتم مهرماه به روی آنتن رفته و به موضوعاتی چون محیط زیست، منابع طبیعی و اقتصاد می‌پردازد و قصه آن درباره زوج جوانی است که به شمال کشور می‌‌روند و کمپ گردشگری دایر می‌کنند و در آن میان با ورود هر مسافر ماجرایی رخ می‌دهد که آن‌ها و دیگر اهالی را درگیر می‌کند. دو بازیگر جوان خیام وقارکاشانی و ژیلا آل‌رشاد ایفاگر این زوج جوان هستند و بهزاد فراهانی، رضا کیانیان، علیرضا خمسه، ستاره اسکندری، آرش مجیدی، امیرحسین صدیق، متین ستوده و مرتضی ضرابی دیگر هنرمندانی هستند که در این سریال به ایفای نقش پرداخته‌اند.

علی‌محمد قاسمی که سال‌ها در سینما به‌عنوان فیلمبردار و مدیر فیلمبرداری فعالیت کرده و کارگردانی چند فیلم را به عهده داشته در نخستین تجربه سریال‌سازی‌‌اش به سراغ «زندگی از نو» رفته و ساخت آن را به عهده داشته است. این کارگردان درباره چگونگی تولید و ساخت سریال «زندگی از نو» و نقطه قوت‌‌ها و کاستی‌‌هایش گفت‌وگو کرد.

شما سال‌ها در سینما به‌عنوان مدیر فیلمبرداری فعالیت داشته‌اید و با تهیه‌کنندگان و کارگردان‌‌های مطرح همکاری کرده‌اید؛ چه شد به سراغ کارگردانی رفتید؟

در سینما مرا بیشتر به‌عنوان مدیر فیلمبرداری می‌شناسند، اما در عرصه فیلمسازی نیز فعال بوده‌ام و سه، چهار فیلم را کارگردانی کرده‌ام.

یعنی همواره دغدغه کارگردانی داشته‌اید؟

بله، در کنار فعالیت در عرصه فیلمبرداری همیشه دغدغه کارگردانی داشته‌ام.

چطور شد که به تلویزیون آمدید و سریال «زندگی از نو» را کارگردانی کردید؟

باتوجه به فضای اثر و تفاوتش با آثار دیگری که تولید کرده‌ام، با خودم گفتم حال که شرایط ساخت سریال پیش آمده، بد نیست که ساخت این اثر را به عهده بگیرم؛ زیرا تصویر همیشه دغدغه من بوده است، علاوه بر این‌ آقای مهدی شفیعی تهیه‌کننده سریال «زندگی از نو» از دوستان قدیمی من است.

بله، ایشان نیز به دوستی و رفاقت با شما اذعان دارند و در گفت‌وگویی که پیش‌تر با ایشان داشتم در این‌باره صحبت کردند.

ایشان به من لطف دارند، به هرحال کار کردن با هر تهیه‌کننده‌ای ساده نیست و دشواری‌‌های خودش را دارد، اما آقای شفیعی در زمان تولید بسیار متعادل و انسانی عمل کردند.

این‌که شما سال‌ها پشت دوربین بوده‌اید و تجارب زیادی در عرصه فیلمبرداری دارید چقدر در کارگردانی به کمک شما آمده است؟

بی‌شک کارگردانی که تصویر را بشناسد و بر ابزار، امکانات و قابلیت‌‌ها اشراف داشته باشد و از توانایی‌‌های عملکرد دوربین مطلع باشد، نسبت به کارگردانی که شناختی از مقوله تصویر ندارد نگاه متفاوتی خواهد داشت. در این میان باتوجه به این‌که اغلب آثارم را در خطه شمال، به‌خصوص گیلان و تالش ساخته‌ام، این شناخت در ساخت سریال «زندگی از نو» به کمکم آمد تا بتوانیم از لحاظ بصری کار متفاوت و قابل توجهی را به مخاطب ارائه دهیم. به‌خصوص در شرایط فعلی که اغلب آثار تلویزیونی فضایی شهری و آپارتمانی دارند. همین حضور در طبیعت یکی دیگر از جذابیت‌‌های اثر بود که باعث شد کارگردانی آن را بپذیرم.

بله، نوع لوکیشن‌‌ها و فضای سرسبز شمال، سریال را نسبت به دیگر آثار تلویزیونی متفاوت کرده و یکی از ویژگی‌‌های اثر است. اما به نظرم کار سختی را پذیرفته‌اید؛ زیرا تولید سریال در شهرستان سختی‌‌های خودش را دارد. باتوجه به این‌که سریال «زندگی از نو» نخستین تجربه سریال‌سازی شماست فکر نمی‌کنید ساخت آن به‌نوعی برایتان ریسک محسوب می‌شد؟

فضای اغلب آثاری که مدیر فیلمبرداریشان بوده‌ام شهری نبوده و در شهرستان تولید شده‌اند به همین دلیل کارگردانی سریال «زندگی از نو» نه‌تنها برایم ریسک محسوب نمی‌شود، بلکه یکی از دلایل اصلی حضورم در پروژه «زندگی از نو» همین موضوع است؛ زیرا در چنین آثاری درگیر مشکلات شهری نیستیم و معضلاتی چون ترافیک وجود ندارد.

عوامل و اعضای تیم چقدر در تولید اثر با شما همراه بودند و کلا کیفیت کار عوامل را چقدر در موفقیت سریال «زندگی از نو» موثر می‌بینید؟

اتفاقا موضوع مهمی که سختی‌‌های موجود را سهل و آسان کرد، وجود گروه و عواملی همراه و هم‌دل بود که صرفا به‌دلیل مسائل مالی و قرارداد در پروژه حضور نیافتند. در سریال «زندگی از نو» با عواملی همکاری کردم که از سینما آمده بودند و همین اتفاق باعث شد نسبت به اثر نگاه متفاوتی داشته باشند و مانند آن‌هایی که صرفا کارشان سریال‌سازی است رفتار نکنند. قطعأ حضور این تیم همراه و هم‌دل این امکان را ایجاد کرد که پشت‌صحنه شرایط آرامی داشته باشد تا به این ترتیب بتوانیم دوری راه را تحمل کنیم و مسائل و سختی‌‌های موجود را به آسانی پشت سر بگذاریم و درنهایت من نیز با خیال راحت پروژه را به سرانجام برسانم.

چگونه در پروژه «زندگی از نو» حضور یافتید و در این زمینه چه روالی را طی کردید؟

شرایط پروژه «زندگی از نو» به گونه‌ای بود که فیلمنامه اثر تصویب شده بود و طبیعتا من به‌عنوان کارگردان توسط تهیه‌کننده انتخاب شدم. پس از آن نیز فیلمنامه در اختیار من قرار داده شد تا آن را به زبان تصویر ترجمه کنم. نسخه اولیه فیلمنامه چنگی به دل نمی‌زد و به همین دلیل قرار شد طی فرصت کمی که داشتیم توسط نویسنده آن خانم مریم امینی بازنویسی شود و این اتفاق افتاد. حتی برخی از سکانس‌‌ها به‌طور کامل تغییر کرد و خروجی موجود براساس فیلمنامه بازنویسی‌شده ساخته شده است.

از نسخه بازنویسی‌شده فیلمنامه راضی هستید؟

به هرحال باتوجه به سیاست‌‌ها و محدودیت‌‌های موجود تلویزیون که اغلب ما از آن‌ها باخبریم شاید نشود در عرصه سریال‌سازی آن‌گونه که باید عمل کنیم.

منظورتان از محدودیت‌‌ها چیست؟

منظورم محدودیت‌‌های زمانی و مالی است. این محدودیت‌‌ها خیلی اجازه نمی‌دهند که سریال براساس ایده‌آل‌‌ها تولید شود. ما نیز براساس امکانات موجود به تولید سریال «زندگی از نو» پرداختیم و به‌عنوان کارگردان تلاش کردم در فرصت موجود، تابع شرایط باشم و خواسته‌‌های تلویزیون را به بهترین شکل ممکن برآورده کنم.

در زمان تولید، فیلمنامه به‌طور کامل بازنویسی شده بود؟

فیلمنامه تقریبا هم‌زمان با فیلمبرداری بازنویسی می‌شد و نویسنده حدودا یک هفته از ما جلوتر بود و باتوجه به زمان کم، خانم امینی همه تلاششان را کردند که اثر قابل قبول و منسجم‌تری را به رشته تحریر درآورند. بی‌شک اگر زمان بیشتری در اختیار داشتیم ایشان می‌توانست فیلمنامه پرکشش‌تر و ایده‌آل‌تری را بنویسند.

نگارش تقریبا هم‌زمان فیلمنامه، شما را در کارگردانی با مشکل مواجه نکرد و طی آن مدت چقدر با خانم مریم امینی تعامل داشتید؟

هم‌زمانی نگارش فیلمنامه باعث شد شرایط تولیدی در آن لحاظ شود و در این‌باره با نویسنده تعامل داشتیم و می‌توان گفت خروجی نهایی حاصل همکاری دوستانی است که با پروژه همراه بوده‌اند به‌خصوص آقای شفیعی در این زمینه خیلی تلاش کردند و در نگارش فیلمنامه نقش داشتند.

به‌عنوان هنرمندی که سال‌ها در عرصه سینما فعال بوده، همکاری با تلویزیون برایتان سخت نبود؟ با محدودیت‌‌ها و ممیزی‌‌های گاه سلیقه‌ای حاکم بر تلویزیون چگونه کنار آمدید؟

سریال «زندگی از نو» مانند همه سریال‌های دیگر که در تلویزیون تولید می‌شوند با مسائل و محدودیت‌‌هایی مواجه بود. اما زمانی که شما می‌پذیرید با تلویزیون همکاری کنید طبیعتا باید تابع شرایط، قوانین و مختصات موجود باشید که اتفاق عجیب و غریبی نیست؛ زیرا زمانی که سفارش‌دهنده برای تولید اثری هزینه صرف می‌کند در مقابل انتظاراتی دارد. شاید در این میان مواردی باشد که مورد تایید من کارگردان نباشد، اما حرفه‌ام به من می‌گوید آن‌ها را بپذیرم. یا این‌که نباید تولید و ساخت اثری را پذیرفت یا این‌که باید تابع شرایط و قوانین بود.

آیا در طی تولید مواردی بود که مورد تایید شما نباشد؟

بخش‌‌هایی بود که به نظرم شعارزده به نظر می‌رسید و غلو شده بود که سعی کردم از آن‌ها ترجمه بصری درستی داشته باشیم تا خیلی به چشم نیایند.

این شعارزدگی در اغلب آثار سفارشی وجود دارد.

بله، متاسفانه در اغلب موارد، مدیران با مسائل و موضوعات مختلفی که در اثر وجود دارد برخوردی «دیالکتیک» دارند، درصورتی‌که سینما و تلویزیون جای شعار دادن نیست بلکه عرصه‌ای برای بیان قصه‌‌ها به زبان تصویر است، بنابراین لزومی ندارد از این فضا استفاده ابزاری کنیم و شعار بدهیم و اغراق کنیم. خیلی از بزرگان عرصه سینما مانند برگمن و تارکوفسکی در آثارشان به مسائل مذهبی و دینی و عرفانی پرداخته‌اند و به زیبایی با زبان تصویر آن‌ها را بیان کرده‌اند بی‌آنکه شعارزده عمل کرده باشند یا حتی مسلمان باشند. پرداختن به مسائل انسانی همیشه دلنشین است. می‌خواهم بگویم مهم‌ترین موضوع ترجمه درستِ همه نگاه‌‌ها و تفکرات به زبان تصویر است. اگر در سریال «زندگی از نو» طبق این روال پیش رفته باشیم و موفق عمل کرده باشیم، برده‌ایم.

در ابتدای گفت‌وگو به اهمیت تهیه‌کننده اشاره کردید؛ به‌جز رفاقتتان با آقای مهدی شفیعی ایشان چه ویژگی‌‌های دیگری دارند که شما را ترغیب کردند بازهم با ایشان همکاری کنید؟

تهیه‌کننده و کارگردان باید به‌طور متقابل به یکدیگر اعتماد داشته باشند. تهیه‌کننده باید از کارگردان و عواملش حمایت کند و جوابگوی دغدغه‌‌های آن‌ها باشد و در قبال قراردادی که با آن‌ها دارد مسئولیت‌پذیر باشد، که آقای مهدی شفیعی همه این ویژگی‌‌ها را دارند. متاسفانه بسیاری از تهیه‌کنندگان واسطه‌ای پولی هستند میان عوامل و تلویزیون که در این زمینه بسیار شنیده‌‌ایم و می‌دانیم که این تهیه‌کنندگان عملکرد درستی ندارند زیرا می‌خواهند دستشان در جیب عوامل باشد.

درنهایت از خروجی سریال «زندگی از نو» رضایت دارید؟ و طی این مدت که سریال به روی آنتن است بازخورد مخاطبان را چگونه دیده‌اید؟

ازآن‌جایی‌که از اوایل تابستان به‌عنوان کارگردان با پروژه «خانواده دکتر ماهان» به تهیه‌کنندگی آقای بهروز خوش‌رزم همراه هستم سریال «زندگی از نو» را جسته‌وگریخته می‌بینم به همین دلیل آن‌گونه که باید در جریان بازخوردهای مخاطبان نیستم. اما آن‌گونه که شنیده‌ام دوستان و نزدیکان قصه و فضای سریال را دوست دارند. برخی نیز با فیلمنامه اثر مسئله دارند که آن‌هم باتوجه به محدودیت‌‌های زمانی و شرایط تولید که همیشه برای تلویزیون وجود داشته، طبیعی است. باتوجه به همه این‌ها می‌توانم بگویم نسبت به سریال‌های تلویزیونی و در مقایسه با آن‌ها سریال «زندگی از نو» اثری آبرومند است.

قطعا وضعیت مالی سینما از تلویزیون بهتر است. نظر شما در این‌باره چیست؟

امیدوارم همان‌طور که عوامل پروژه‌‌ها و برنامه‌‌های مختلف در شرایط سخت کاری به تولید اثر می‌پردازند و به قرارداد خود متعهد هستند تلویزیون نیز به قراردادهایش متعهد باشد و نسبت به پرداخت‌‌های مالی توجه بیشتری نشان دهد؛ تا به این ترتیب عوامل از لحاظ روانی در شرایط بهتری قرار گیرند و باتوجه به شرایط بد اقتصادی موجود با خیالی راحت به فعالیت بپردازند. متاسفانه پرداخت‌‌های تلویزیون طی یکی دو سال اخیر مناسب و بموقع و در شأن زحمات عوامل مختلف نبوده است.

به نظر شما این وضعیت نابسامان چه تبعاتی دارد؟

شاید عوامل در پروژه‌‌های مختلف به‌صورت رفاقتی و دوستانه به فعالیت بپردازند اما همه دغدغه و مشکلات مالی دارند. اگر وضعیت به همین شکل ادامه پیدا کند طبیعتا عوامل حرفه‌ای از فضای تلویزیون دلزده خواهند شد و این دلزدگی باعث می‌شود که عوامل درجه دو سه پا به عرصه تلویزیون بگذارند و همین موضوع باعث می‌شود که کیفیت آثار تولیدی پایین بیاید و درنهایت مخاطب تلویزیون نیز از شبکه‌‌های داخلی دل بکند و به دیدن شبکه‌‌های ماهواره‌ای بنشیند. حقیقت این است که نمی‌توان با تجهیزات پراید به مخاطب بنز تحویل دهیم. برای ساخت ماشین باکیفیتی مانند بنز باید تجهیزات و قطعات این ماشین را در اختیار داشته باشیم، آن‌هم درحالی‌که مقوله فیلم و سریال‌سازی کاری گران و پرهزینه است. در حال حاضر شرایط موجود امکان تولید پراید را به ما می‌دهد امیدوارم مسئولان پای این موضوع بایستند و به این موارد مهم توجه کنند.

و سخن آخر؟

از شما بابت این گفت‌وگو ممنون و سپاسگزارم.

---

منبع: خبر گزاری صبا/وحید خانه‌ساز