نوسازی بافت فرسوده؛ رویایی دست نیافتنی

بازسازی پرژه 100 واحدی محله سیروس واقع در منطقه 12 اولین مرحله طرح تجمیع و نوسازی بافت فرسوده تهران بود؛ پس از آن در تاریخ 17 دی ماه سال گذشته کلنگ دومین مرحله این طرح در محله تختی واقع در منطقه 12 به زمین خورد.

محمدعلی نجفی شهردار وقت در آن زمان از پرداخت وام 8 درصد به سازندگان منزل در بافت فرسوده خبر داد و گفت: شهرداری موظف است برای واحدهایی که برای سرمایه گذار باقی می‌ماند ایجاد تقاضا کند و به مردم وام با سود کم بدهد تا این واحدها را بخرند. همچنین شهرداری بابت عوارض ساخت و ساز پولی دریافت نمی‌کند و هزینه‌هایی همچون هزینه انشعاب آب و گاز را به صورت 100 درصدی پذیرفته است.

این ها برنامه شهرداری برای حمایت از سرمایه گذارانی بود که مایل به ساخت و ساز در بافت های فرسوده بودند.

در همان زمان اخبار مختلف از حمایت های مالی دولت از نوسازی بافت های فرسوده خبر می داد.

ایجاد طرح ملی بازآفرینی شهری در دستور کار حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان بود؛ وی با تاکید بر اهمیت نوسازی بافت فرسوده جلسه‌ای با حضور استانداران و شهرداران برگزار کرد.

در این جلسه  یکی از مولفه‌های تشویقی درخصوص برنامه بازآفرینی شهری، مدیریت وجوه اداره شده توسط سازمان برنامه و بودجه به منظور کاهش نرخ سود تسهیلات برای توسعه گران مشارکت‌کننده بود.

همچنین در رابطه تصمیماتی در راستای رفع موانع در تسهیلاتی که بانک مسکن ارائه می دهد، اتخاذ شد و مقرر شد علاوه بر بانک مسکن دیگر بانک‌ها هم در اجرای برنامه ملی بازآفرینی شهری مشارکت کنند.

در این جلسه روحانی تاکید کرد: باید حاشیه شهرها هم در کنار بافت‌های فرسوده داخل شهرها مورد توجه و اهمیت قرار گیرد.

هوشنگ عشایری معاون وزیر راه در همان تاریخ اعلام کرد که از رئیس‌جمهوری سه ماه زمان برای تدوین  برنامه مالی و حقوقی نوسازی بافت های فرسوده زمان خواسته ایم .

به گفته عشایری،  تیم منسجمی در این زمینه تشکیل شده بود و بزرگترین مزیت کار این بود که همه دستگاه های مسئول و ذیربط در آن حضور داشتند.

با این اوصاف درآن زمان  افق این برنامه بسیار روشن و امیدوارکننده بود. اما متاسفانه این موج خبری و هیجانات ناشی از آن در همان مرحله باقی ماند و هرگز عملیاتی و اجرایی نشد.

با کلنگ زنی طرح خیابان سیروس، نوک تیز پیکان انتقادها به طرح مسکن مهر نشانه رفته بود و در مقایسه های مختلف نوسازی بافت فرسوده را در مقابل با مسکن مهر تحلیل می کردند و در خصوص مزایای نوسازی بافت فرسوده و اسکان شهروندان در بافت شهری قلم فرسایی های زیادی شد .

شاید نگاه سیاسی و غیر کارشناسی به این امر باعث شده تا نوسازی بافت فرسوده به موضوعی پیش پا افتاده تبدیل شود و مدیران وقت هیچگاه عزمی جدی برای این کار نداشته باشند.

در کنار همه این اهمال ها و بی توجهی های فراوان به لزوم نوسازی بافت فرسوده شهری، با وقوع کوچکترین زمین لرزه حتی در مقیاس های ناچیز دوباره برای مدتی همه مدیران و کارشناسان به یاد لزوم بازسازی و نوسازی بافت فرسوده می افتند و سخنرانی ها و سمینارهای مختلف دوباره برگزار می شود. این دور باطل با فروکش کردن هیجانات به فراموشی سپرده می شود تا زمانیکه زمین لرزه دیگری روی دهد و یا یک جریان سیاسی خاص بخواهد از آن بر عیله جناح دیگری استفاده کند .

بافت فرسوده؛ هیولایی خفته

بر اساس تعارف علمی و شهرسازی بافت های فرسوده دارای سه ویژگی هستند:

۱- ریزدانگی: بلوکهایی که بیش از ۵۰% آنها مساحتی کمتر از ۲۰۰ مترمربع داشته باشد.

۲- ناپایداری: بلوکهایی که بیش از ۵۰% بناهای آن ناپایدار و فاقد سیستم سازه ای باشد.

۳- نفوذناپذیری: بلوکهایی که بیش از ۵۰% معابر آن عرض کمتر از ۶ متر داشته باشند.

با این مشخصات بر اساس آخرین نقشه بافت فرسوده شهر تهران، مساحت این بافت در تهران 3 هزار و 268 هکتار  است که حدود 7 میلیون و هشتصد هزار نفر در این منطقه سکونت دایمی دارند .

باید گفت  آمار ساکنان بافت فرسوده با سخت تر شدن اوضاع اقتصادی در حال افزایش است و همین امر لزوم توجه ویژه دولت و شهرداری را به نوسازی این بافت ها بیشتر می کند.

شهرداری ها در کنار وزارت مسکن و شهرسازی با تشکیل کمیته های تحقیقاتی باید هر چه سریع تر و پیش از اینکه خیلی دیر شود، برای تامین امنیت ساکنان این مناطق چاره اندیشی کنند.

به طور حتم و بنا بر تجربیات سال های گذشته، با پایان کار دولت و یا تغییر مدیریت شهر تهران، در صورت وقوع حادثه ای هولناک و جان باختن میلیون ها نفر در شهر تهران، هیچ یک از مسئولان فعلی و پیشین پاسخگو نخواهند بود .

مسیری که تاکنون در این زمینه پیموده شده است، نه اطمینان بخش، نه اجرایی و نه دارای ضمانت های لازم برای الزام مسئولان وقت است.

راهکاری برای خروج از بن بست بافت فرسوده

باید گفت تنها راهکار خروج از این بن بست پر تکرار، ورود مجلس شورای اسلامی بعنوان یک نهاد قانونگذار در این زمینه است. مجلس می تواند با طرح الزام دولت ها به نوسازی بافت فرسوده و تهیه و تدوین طرح نوسازی بافت فرسوده، دولت ها را ملزم و موظف کند که هر سال درصد مشخصی از میزان بافت فرسوده شهرها را نوسازی کنند .

در صورت اجرایی شدن این پیشنهاد، بطور حتم  افراد و دولت هایی که در این زمینه کوتاهی کرده اند مشخص می شوند و بدون آن که منتظر وقوع حادثه و مقصران آن باشیم، می توان به راحتی با رصد کارشناسی عملکرد مسئولان وقت، مسئولانی را که به هر دلیلی از اجرای قانون سر باز زده اند بازخواست و معرفی کرد.

---

منبع: باشگاه خبرنگاران جوان