دلایل حذف دوره پیش‌دانشگاهی
سازمان بازرسی كل كشور مشروح دلایل مستند خود را برای حذف دوره پیش‌دانشگاهی از نظام آموزش و پرورش اعلام كرد.
به گزارش خبرگزاری فارس به نقل از روابط عمومی سازمان بازرسی كل كشور، بازرسان این سازمان پس از صدها ساعت بررسی و مطالعه، دلایل خود را برای حذف دوره پیش‌دانشگاهی از نظام آموزش و پرورش اینگونه بیان داشته‌اند:
فقدان پشتوانه تحقیقی
درخصوص دوره پیش‌دانشگاهی اسناد و مدارك كامل و مدونی كه در برگیرنده مطالعات اساسی و پژوهشی در مورد دوره مذكور باشد، در مراكز تحقیقاتی وزارت آموزش و پرورش وجود ندارد و مدارك موجود گزارش سفرهای هیأت اعزامی به برخی از كشورها و صورت جلسات شورای هیأت اجرایی تغییر نظام آموزش و پرورش كه در ابتدای تدوین دوره مذكور جمع‌آوری شده است نشان می‌دهد كه بنیان‌گذاری دوره مذكور براساس پژوهش‌های علمی و كاربردی نبوده؛ ضمن اینكه بعد از اجراء نیز پژوهش و تحقیقی در ارتباط با اینكه آیا دوره مذكور به اهداف خود دست یافته یا خیر و اصولاً به چه میزان در سرنوشت دانش‌آموزان مؤثر است، انجام نپذیرفته است.
دوباره‌كاری وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری
در ابتدای تغییرات نظام آموزش و پرورش، ساختار آموزش متوسطه به دوره سه‌ساله (نظری، فنی و حرفه‌ای و كاردانش) و دوره یك‌ساله آموزش پیش‌دانشگاهی تقسیم و مقرر گردید به كسانی كه دوره سه ساله متوسطه را با موفقیت می‌گذرانند، متناسب با رشته تحصیلی، دیپلم متوسطه اعطاء شود و دارندگان دیپلم متوسطه در صورت موفقیت در مرحله اول آزمون ورودی دانشگاه‌ها، معادل یك سال تحصیلی در دوره پیش‌دانشگاهی شركت كرده، در پایان دوره گواهینامه‌ای دریافت نمایند و براساس این گواهینامه، آنان برای شركت در مرحله دوم آزمون ورود به دانشگاه مجاز شناخته شوند.
بر همین مبنا مقرر شده بود كه برنامه‌ریزی دوره مذكور به طور مشترك با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری انجام پذیرد. لیكن با یك مرحله‌ای شدن كنكور سراسری دانشگاه‌ها عملاً برنامه فوق كه علی‌الظاهر منطقی به نظر می‌رسید، متوقف و از طرف دیگر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نه تنها هیچگونه نقشی در برنامه‌ریزی دوره پیش‌دانشگاهی ندارد، بلكه دانش‌آموزان پذیرفته شده در مراكز آموزش عالی را موظف به گذرانیدن واحدهای درسی‌ای تحت عنوان دروس پیش‌نیاز می‌نماید. در حالی‌كه آنها (دانش‌آموزان) قبلاً واحدهای مذكور را به طور كامل و در طول یكسال تحصیلی در دوره پیش‌دانشگاهی طی نموده‌اند.
نقض غرض دوره پیش‌دانشگاهی
در سال 1377 قانون یك‌مرحله‌ای نمودن آزمون سراسری به تصویب مجلس شوراس اسلامی رسید. در آیین‌نامه اجرایی قانون مذكور، مقرر شد ثبت‌نام در مراكز پیش‌دانشگاهی دولتی و غیر دولتی روزانه مشروط به كسب معدل 14 در امتحانات نهایی پایه سوم متوسطه است و در ذیل تبصره 2 ماده 4 آیین‌نامه مذكور آمده است: دانش‌آموزانی كه معدل امتحانات كتبی نهایی پایه سوم متوسطه آنان كمتر از 14 می‌باشد، می‌توانند در دوره شبانه و یا به صورت داوطلب آزاد ادامه تحصیل دهند. لیكن به دلیل اینكه در هنگام تصویب آیین‌نامه مذكور به سطح توانایی و استعداد دانش‌آموزان و میزان محرومیت استان‌ها از امكانات آموزشی توجهی نشده بود مجدداً آیین‌نامه مذكور به شرح زیرا صلاح و مورد تصویب هیأت دولت قرار گرفت.
«به وزارت آموزش و پرورش اجازه داده می‌شود چنانچه آمار فارغ التحصیلان واجد شرایط (دارای معدل كتبی 14 و بالاتر) در برخی مناطق كشور به ویژه مناطق محروم كمتر از 60 درصد دانش آموزان سال سوم هر یك از رشته‌های تحصیلی به تفكیك جنسیت باشد، حداكثر تا 60 درصد دانش‌آموزان سال سوم را برای ورود به دوره پیش‌دانشگاهی روزانه پذیرش و این ظرفیت را در مناطق مشمول این تبصره طی سال‌های آتی به 40 درصد دانش‌آموزان سال سوم متوسطه تقلیل دهد.»
به دلیل اینكه با توجه به آیین اجرایی قانون یك مرحله‌ای كنكور سراسری برنامه رایانه‌ای توسط وزارت آموزش و پرورش تنظیم شده بود كه فقط دانش‌آموزان معدل 14 به بالا را مورد پذیرش قرار می‌داد و این برنامه با مصوبه فوق‌الذكر همخوانی نداشت، مسئولان آموزش و پرورش شیوه‌هایی طراحی می‌كنند كه توسط آن با مرتب‌كردن معدل‌های كتبی امتحانات نهایی فارغ التحصیلان سال قبل، ملاك پایین‌تری به عنوان حداقل معدل لازم جهت پذیرش برای پیش‌دانشگاهی همان سال تعیین شود.
با اجرای برنامه فوق و فراهم كردن شرایط دسترسی همگانی به دوره پیش‌دانشگاهی، اكثر دانش‌آموزان در بسیاری از استان‌ها با حداقل معدل به دوره پیش‌دانشگاهی راه می‌یابند.
به عنوان مثال: حداقل معدل كتبی دانش‌آموزان پسر در رشته علوم انسانی در سال تحصیلی 80-79 در بیست‌و چهار استان كشور (10) و در پنج استان (11-10) و یا در رشته علوم تجربی حداقل معدل كتبی در بیست و پنج استان (10) و در چهار استان بین (11-10) بوده است.
همانگونه كه ملاحظه می‌گردد با اعمال مصوبه فوق، اكثر دانش‌آموزان سوم متوسطه (حداقل 95 درصد) از طریق روزانه و یا شبانه وارد دوره پیش‌دانشگاهی شده‌اند. در حقیقت روش فوق موجب گردیده یكی از مهمترین هدف‌های ایجاد دوره پیش‌دانشگاهی در نظام آموزش و پرورش كشور (ایجاد مانع جانبی برای راهیابی تمامی دانش‌آموزان به مراكز آموزش عالی) عملی نگردد.
كم‌اهمیتی دوره پیش‌دانشگاهی برای دانش‌آموزان
در بسیاری از مراكز پیش‌دانشگاهی، آزمون‌های مختلف به صورت تست‌زنی و یادگیری به شیوه‌های تستی و استفاده از فن و مهارت تست‌زنی برگزار می‌شود. این امر موجب گردیده تا دانش‌آموزان این دوره را دوره آمادگی برای تحصیلات عالی ندانسته؛ بلكه مركزی برای كسب مهارت برای قبولی در كنكور تلقی نمایند كه نتیجه آن رونق كلاس‌های كنكور و مدارس غیر رسمی و غیر مجاز كنكور و شركت مكرر دانش‌آموزان پیش‌دانشگاهی در صحنه‌های مشابه‌سازی شده كنكور توسط آموزشگاه‌های علمی آزاد كه اخیراً دامنه فعالیت خود را گسترش داده و به درون مراكز پیش‌دانشگاهی كشانیده‌اند، خواهد بود.
همچنین دانش‌آموزان اهمیتی برای دوره پیش‌دانشگاهی قائل نیستند و بیشتر به فكر قبولی در دانشگاه هستند و به همین دلیل به حداقل نمره هر درس (به خصوص دروس پایه) بسنده می‌كنند تا بتوانند گواهی دوره مذكور جهت ارائه به دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالی را دریافت كنند.
كاهش اعتبار علمی دیپلم در نظام آموزش و پرورش ایران
بررسی‌هایی كه توسط آموزش و پرورش درخصوص نظام‌های آموزشی كشورها صورت گرفته، نشان می‌دهد درصد كشورهایی كه دارای نظام آموزشی دوازده ساله هستند، بیش از سایر كشورهاست. به گونه‌ای كه 5 درصد كشورها دارای نظام آموزشی 10 ساله و 16 درصد آنها 11 ساله و پنجاه و شش درصد آنها 12 ساله و 20 درصد 13 ساله و 3 درصد آنها نیز 14 ساله می‌باشند.
با تغییر نظام آموزش متوسطه و اعطاء دیپلم به دانش‌آموزان در سال یازدهم تحصیلی و بلااثر بودن دوره پیش‌دانشگاهی، اعتبار علمی دیپلم متوسطه نظام آموزشی ایران كاهش یافته است. این مسئله در حالی است كه دانش‌آموزان رشته‌های نظری 12سال به صورت عملی تحصیل می‌كنند؛ ولی نظام آموزشی‌كشور 11 ساله محسوب می‌شود. از طرف دیگر در بسیاری از نقاط كشور با توجه به كمبود اعتبارات و تجهیزات و فضاهای آموزشی امكان تأسیس مراكز پیش‌دانشگاهی وجود ندارد. در صورتی كه اگر دوره مذكور از نظام آموزشی كشور حذف گردد و به جای آن نسبت به افزایش طول دوره آموزش عمومی (ابتدایی و راهنمایی) اقدام شود، موجب می‌شود تا اكثر نقاط محروم كشور به ویژه روستاها كه دسترسی كمتری به دوره متوسطه دارند، ازآموزش بیشتری برخوردار شوند.
بدیهی است سرمایه‌گذاری در سال‌های اولیه آموزش كودكان با موفقیت همراه است و كودكانی كه دوره پیش دبستانی را می‌گذرانند، نسبت به دیگر كودكان در امور تحصیلی پیشرفت بیشتری داشته و آموزش به آنها با سهولت صورت می‌گیرد.
تبعیض میان دانش‌آموزان دوره متوسطه
در حال حاضر در سال اول دوره متوسطه، دانش‌آموزان هدایت تحصیلی می‌شوند و رشته‌های درسی خود را انتخاب می‌كنند. در صورتی كه اگر این كار در دوره راهنمایی انجام شود، هدایت تحصیلی به معنی واقعی خود نزدیكتر می‌شود و به این وسیله می‌توان طول دوره متوسطه را از 2 سال به 3 سال افزایش داد. در صورت حذف دوره پیش‌دانشگاهی و با این عمل می‌توان احتمال وجود خلل در تحقق اهداف دوره متوسطه را جبران نمود.
به علاوه دانش‌آموزانی كه شاغل به تحصیل در دوره‌های فنی و حرفه‌ای و كاردانش هستند به دلیل اینكه اجباری در گذرانیدن دوره پیش دانشگاهی ندارند از همسالان خود در تمامی ابعاد كار و تحصیل یكسال جلوترند و با حذف دوره پیش‌دانشگاهی این نقیصه را نیز می‌توان برطرف كرد و طول دوره متوسطه در تمامی رشته‌ها و شاخه‌ها یكسان نمود.
همچنین بسیاری از دبیران مجرب و متخصص با توجه به اینكه دوره پیش‌دانشگاهی سطح بالاتری از حیث عنوان، نسبت به دوره متوسطه دارد و امكان تدریس خصوصی در این دوره بیش از سایر مقاطع تحصیلی است، جذب مراكز پیش‌دانشگاهی شده‌اند. در نتیجه بسیاری از دبیرستان‌ها بخصوص دبیرستان‌هایی كه مراكز پیش‌دانشگاهی ضمیمه ندارند، از خدمات دبیران فوق محروم شده‌اند.
اتلاف بیت‌المال و فشار مالی به دانش‌آموزان
هیأت بازرسی با توجه به مشكلات فوق بر آن شد كه هزینه یك دانش‌آموز پیش‌دانشگاهی را در طول یك سال تحصیلی محاسبه كند تا مشخص گردد دولت و مردم به چه میزان برای دانش‌آموز فوق‌الذكر هزینه می‌كنند؛ به عبارت دیگر اتلاف هزینه‌ای كه صورت می‌گیرد چقدر است؟
برای تحقق هدف خود از چند مدرسه دولتی معمولی (كم طرفدار) حداقل هزینه‌های یك سال تحصیلی گرفته شد و مبلغ مذكور به تعداد كل دانش‌آموز شاغل به تحصیل در دوره پیش‌دانشگاهی تقسیم و عدد حاصل با میزان متوسط حقوقی كه آموزش و پرورش به دبیران مراكز فوق پرداخت كرده جمع شد، نتیجه محاسبات به شرح زیر است: (در این بررسی هزینه‌های جانبی مانند حقوق و مزایای عوامل ستادی از سطح مدرسه تا وزارتخانه و همچنین هزینه استهلاك فضاهای آموزشی و تجهیزات محاسبه نشده است.)
- مبلغ 150.000 ریال حداقل هزینه یك واحد آموزشی برای یك نفر دانش‌آموز پیش‌دانشگاهی
- مبلغ 4.000.000 ریال حداقل حقوق و مزایای ماهیانه یك دبیر شاغل به كار در یك مركز پیش‌دانشگاهی
- تعداد554755 نفر دانش‌آموز شاغل به تحصیل در مراكز پیش‌دانشگاهی سراسر كشور در سال 84-83
- تعداد 176810 نفر دبیر رسمی متوسطه و پیش‌دانشگاهی در سال تحصیلی 84-83
نتیجه: 131,213,250.000= 48.000.000.000+ 83.213.250.000
(مبلغ فوق شامل پرداختی دولت و اولیاء دانش‌آموزان است)
همان‌طور كه ملاحظه می‌گردد مبلغ كلانی برای دوره مذكور هزینه می‌شود و در مقابل آنچه كه حاصل می‌گردد، فارغ‌التحصیلی تعدادی دانش‌آموز است كه یك سال عمر آنها بیهوده تلف شده كه در صورت راهیابی به مراكز آموزش عالی مجدداً بایستی دروسی كه در دوره پیش‌دانشگاهی گذرانیده‌اند، با پرداخت هزینه آن (بستگی به نوع دانشگاه این هزینه متفاوت است) مرور نمایند.
