تبیان، دستیار زندگی

ماجرای ساخت مدرسه علمیه حقانی و نقش شهید بهشتی و قدوسی در این مدرسه

شهید آیت الله بهشتی در جامعه آن روز خیلی مطرح است ولی آنهایی که شهید بهشتی و قدوسی را باهم دیدند، معتقد بودند شهید بهشتی دست نیافتنی است و با این حال اما در بعضی جهات آقای بهشتی از قدوسی استفاده می کرد این یعنی مرحوم شهید قدوسی شخصیتی شناخته شده ای نیست.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
مدرسه حقانی
از هر کسی نشانیش را می گرفتی، از کوچه و بازاری های قدیمی، به تو می گفتند، مدرسه علمیه قدیمی با قدمت 63 ساله در کجای شهر کریمه اهل بیت(ع) واقع شده است. مدرسه حقانی آن قدر جایگاه ویژه ای قبل انقلاب داشت و نقش آن در  ارائه برنامه صحیح و مدون برای تربیت طلاب جهت اداره جامعه پر رنگ بود که رهبر انقلاب در دیدار تولیت، مدیر، اساتید و طلاب مدرسه و بعد از قدردانی از تربیت طلّاب مورد نیاز انقلاب، صریحا فرمود« تمام مدارس قم باید، مدرسه حقّانی شود».

بازاری های قدیمی که الان بعضی از این افراد هنوز مشغول کسب و کار هستند و بعضی مغازه سوهان فروشی و بعضی  نانوایی  داشتند و برخی  میوه می فروشند، هنوز اسم کلمه حقانی از دهان بیرون نیامده از روزهای گذشته، حوادث، اتفاقاتی که در دوره انقلاب، حوالی سالهای42 تا 57 در خیابان اراک و  مدرسه علمیه حقانی اتفاق افتاده، برای تو می گویند. خیلی گشتیم تا با زحمت  فراوان و ساعت ها انتظار در گرما به یکی دو تا از این  افراد دست پیدا کردیم .

عباس آقا، پیرمرد74 ساله، در گذشته سرنبش خیابان منتهی به مدرسه علمیه حقانی مغازه ای داشت و الان چند مغازه بالاتر به طرف خیابان اراک مغازه دو نبشی دارد و مشغول گذران امورات زندگی است. تا اسم حقانی را شنید یاد خاطرات آن زمان و رفت آمدهای شخصیت های چون شهید بهشتی، شهید قدوسی، آیات جنتی، مقتدایی و سایر علما افتاد که در این مدرسه رفت و آمد می کردند.

وسط حرف زدن بودیم که مشتری وارد شد، جنسی و آدرسی می خواست، دوباره عباس آقای سوهان فروش سر صحبت را این بار با حضور ساواکیها باز کرد، می گفت اوایل انقلاب و حوالی سالهای 56 و57 و حتی کمی عقب ترکه من نوجوانی بودم و در مغازه پدرم پادویی می کردم، این خیابان محل رفت و آمد علما، طلبه ها و ساواکیها بود. حتی روزی هم خودش شاهد ماجرای محاصره مدرسه علمیه به وسیله عوامل رژیم که برای بازداشت چند طلبه که اعلامیه، سخنان و نوارهای امام راحل را درون مدرسه تکثیر می کردند، بود.

او می گوید در زمان انقلاب در این مدرسه غوغایی بود. طلاب و روحانیون اعلامیه بدست، انتشار اعلامیه و سخنان امام خمینی(ره) و خلاصه روزی نبود که اینجا ساواکی‌ها رفت و آمد نداشته باشند، بعد لبخندی زد از پشت دخل بیرون آمد و با انگشت سبابه مغازه حاج مهدی را که چند مغازه جلوتر بود نشانم داد و گفت ساعت10به بعد خواهد آمد.

ماجرای ساخت مدرسه علمیه حقانی

حجت الاسلام والمسلمین حسین حقانی، یکی از فرزندان مرحوم آقای حاج علی حقّانی خوئینی، اهل اطراف زنجان است می گوید: پدرم از خانواده متدین و فرهیخته در زنجان به تجارت مشغول بود، در سال 1327 بعد از انحلال فرقه کمونیستی پیشه وری در زنجان، میانه و منطقه آذربایجان به تهران منّتقل شد. علاقه شدیدی به اسلام، تشیّع و ائمّه (ع) داشت بطوری که بارها به من می گفت علاقه دارم که به تحصیل علوم اسلامی در قم بپردازید و من نیز در سال1330 شمسی بعد از امتحان و قبولی در سیکل، در تیرماه وارد شهرستان قم شدم.

وی افزود: هنگامی که حوزۀ علمیّه قم در اوائل تابستان آن سال تعطیل شده بود، شروع به تحصیل علوم مقدّماتی حوزه علمیّه در قم کردم و بعد از دو سال اقامت در خیابان ایستگاه خیابان فرهنگ به منزلی نزدیک پل آهنچی روبروی حرم مطهّر حضرت معصومه (س) رفتم و به ادامۀ تحصیل علوم اسلامی و مقدّماتی از صرف و نحو و منطق پرداختم.

متولی مدرسه علمیه حقانی اظهارداشت: پدرم اکثر روزها در قم منزل ما بود و به حرم و زیارت حضرت معصومه (س)می رفت. والد مرحومم حاج علی همیشه می گفت که من با خدای خود عهد بسته ام هفت مدرسه بسازم و خدمتی به حوزه علمیّه کرده، وسیلۀ رشد و ترقّی علوم طلّاب باشم.

وی عنوان کرد: من که این علاقه شدید مذهبی را در ابوی خود دیدم، دنبال این مساله افتادم و زمین های اطراف منزل را که همۀ آن، مزرعه و باغ انار و ... بود گشتم تا شاید بتوانم کمکی به دین وحوزه داشته باشم و قلب پدرم را شاد و آرزوی او را در راه خدمات حوزوی برآورده سازم.

حجت الاسلام والمسلمین حقانی ابرازداشت: زمینی را که الان همان محلّ ساختمان مدرسۀ منّتظریّۀ حقّانی است بررسی کردم، نزدیک منزل و حرم حضرت معصومه (س) است و آن زمین در حدود10هزار متر مزرعه بود و جو و گندم در آنجا می کاشتند و تمام اطراف آن درخت و مزرعه بود و هیچ منزلی و ساختمانی در آنجا نبود.

وی اضافه کرد: خرید این زمین را به ابوی پیشنهاد کردم و پدر مرحومم را نزدیک زمین بردم و قبول کرد این زمین را بخرد و بعد از خریدن بسیار خوشحال شد. تمام 10هزار متر را از مالک آن خریدند و در حدود 5 هزار متر آن را برای ساختمان مدرسه اختصاص دادند و در عرض دو سه سال ساختمان آمادۀ پذیرش از طلّاب حوزۀ علمیه شد.

متولی مدرسه علمیه حقانی اظهارداشت: از آنجا که بودجه مالی وسیع نداشتند بتدریج به تکمیل ساختمان، حجره، مسجد و مدرس ها پرداختند. من با آمادگی مدرسه، برای پذیرش طلّاب به فکر این افتادم که پذیرش طلّاب، تربیت آنان و تنظیم برنامه های مذهبی و اسلامی باید راه بیفتد از این رو سعی کردم که پذیرش طلّاب و برنامه های علمی حوزوی بر اساس برنامه های دقیق علمی باشد.

حضور آیت الله بهشتی در مدرسه علمیه حقانی

فرزند مرحوم علی حقانی اظهار داشت: برای اداره مدرسه دنبال عالمی  بودم که در برنامه ریزی حوزوی تخصّص و کار کرده باشد. بعضی از دوستان شهید بهشتی، برنامه حوزوی 18 ساله تا صاحب نظری و اجتهاد را تدوین کرده  بودند و می خواستند آن را در مدرسه مرحوم آیت الله گلپایگانی اجرا کنند ولی هنوز انجام نشده است.

حجت الاسلام والمسلمین حقانی ابرازداشت: روز بعد به آدرس محلّ کار شهید بهشتی که رئیس مدرسه «دین ودانش» در منطقه جنب بازار قم و ابتدای خیابان باجک بود رفتم و در آنجا متوجه شدم که شهید، متخصص در زبان انگلیسی است. بعد از معرفی خودم، داستان ساخت مدرسه علمیه، پذیرش طلبه و داشتن برنامۀ دقیق علمی در حوزه را با ایشان در میان گذاشتم و از حضور شهید برای مدیریت مدرسه حقانی و ارائه همان برنامه 18ساله ای برای رشد علمی حوزه و طلاب که برای مدرسۀ مرحوم آیت الله گلپایگانی تنظیم کرده بود، درخواست کردم.

موافقت شهید بهشتی

وی عنوان کرد: شهید از این پیشنهادم خوشحال شدند و گفت« برنامه متشکل از برنامه 16 ساله عمومی و2 سال تخصّصی و مجموعا 18 ساله برای اجتهاد و صاحب نظری در مدارس حوزه علمیّه است». بعد از چند روز مشورت و بررسی همه شرایط در منزل شهید، آیت الله شهید بهشتی با حضور در مدرسه علمیه حقانی موافقت کردند.

متولی مدرسه علمیه حقانی اظهارداشت: این برنامه ایشان در سه بخش اساسی سه سال مقدّماتی ( صرف و نحو و منطق و بیان تا لمعه)؛ 5 تا 2 سال سطح مربوط به لمعه، مکاسب و کفایه و 3 تا هشت سال نیز دورۀ درس خارج تا سطح عالی  است تقسیم می شد که به صورت بسیار حساب شده ای در آن زمان برای رشد علمی حوزه ها تنظیم و طراحی شده بود.

فرزند مرحوم علی حقانی ابرازداشت: بعد از این، طلّاب وارد دوره پایان نامه نویسی با انتخاب موضوع در مورد نیازهای جامعه می شدند و سپس بعد ازکلی تحقیق، تفحص و پژوهش، پایان نامه را آماده و در جلسۀ رسمی حوزه تحت نظر علماء و دانشمندان برجسته و نخبه از آن دفاع و بعد از تصویب، اجازه صاحب نظری و اجتهاد از حوزه علمیّه قم به او داده می شود.

حجت الاسلام والمسلمین حقانی ابرازداشت: بعد از اجتهاد و صاحب نظر شدن، دو سال نیز دوره تخصّصی را در علوم مختلف حوزوی از قبیل فقاهت، فلسفه، منطق، کلام و تبلیغ می گذرانند. طلبه بعد از 18 سال تحصیل در حوزه، کاملا صاحب نظر بوده و در هر رشتۀ فقهی و غیر آن تخصّص داشته، وجود او برای اسلام و شیعه و حوزه علمیّه و دانشگاهها و امور قضائی و سایر موارد مورد استفاده قرار می گیرد.

متولی مدرسه علمیه حقانی اظهارداشت: اما شرط شهید برای اجرای برنامه این بود «هیات مدیره قوی و حمایت های مالی برای ادارۀ فعالیت طلّاب و برنامه های اجرائی تعیین شود». وی عنوان کرد: کار با تعیین هئیت مدیره متشکل از آیات شهید بهشتی، مرحوم مشکینی، خودم و حجت الاسلام مهدی حائری تهرانی آغاز شد.

حجت الاسلام والمسلمین حقانی ابرازداشت: از ابتدای شروع برنامه های حوزوی مدّتی مدیریّت ادارۀ برنامه ها مدرسه را به عهده داشتم ولی به جهت اشتغال علمی و تحقیقاتی فراوان در دانشگاه و مجله ها، مسئولیّت آن را به دیگران از قبیل آقایان حجج الاسلام شیخ زاده، محمّد مجتهد شبستری و مرحوم علی حجّتی از دانشمندان حوزه علمیّه واگذارکردم  و از سال 1347 تا پیروزی انقلاب درسال 1357، مدیریّت و ادارۀ برنامه ها با آیت الله شهید قدّوسی بود.

متولی مدرسه علمیه حقانی با اشاره به حضور شهید آیت الله قدوسی درمدرسه علمیه برای پذیرش مدیریت مدرسه اظهارداشت: آیت الله شهید قدّوسی از طریق آیت الله شهید بهشتی به مدرسه و هیئت مدیره معرفی شدند، البته آشنایی ام با شهید به زندان قزل قلعه تهران برمی گردد.شهید بهشتی در جلسۀ هیات مدیره مدرسه گفت آقای قدّوسی برای مدیریّت، بسیار قاطع و لایق است وحتی برای معرفی شخصیت و نوع مدیریت شهید آیت الله قدوسی خاطراتی هم نقل کردند.

وی افزود: شهید قدوسی از سال 1347 تا سال 1357  مدیر مدرسه بود، طوری که از وقتی مدیر مدرسه علمیه شد، خیلی مسائل فرق کرد، خیلی دقیق بود و به مسائل دقّت می کرد. در تنظیم فعالیت، انتخاب، برگزاری آزمون گزینش، مصاحبه و بررسی وضعیت آینده بسیار قاطع بود و هر طلبه ای که می خواست وارد مدرسه شود اوّل امتحان کتبی سپس مصاحبه حضوری و تحقیقات خانوادگی از آنها بعمل می آورد و از هر جهت استعداد آنان را برای ادامۀ تحصیل درحوزۀ علمیّه قم بررسی می کرد.

حجت الاسلام والمسلمین حقانی ابرازداشت: بعد از امتحانات متعدّد دو ماه به آنها مهلت می داد که ادامه تحصیل دهند، در صورتیکه حین عمل، اشکالاتی و ایراداتی داشتند مثلا در کلاسها غیبت می کردند و به وظائف و تکالیف خود عمل نکنند نمی پذیرفت و حتّی یادم نمی رود ساعت 9 و10شب او را در مدرسه مشاهده می کردم که ایشان دور حجرات می گشت و فعالیت طلّاب را در مطالعه علمی حوزوی بررسی می کرد.  

متولی مدرسه علمیه حقانی افزود: در مدرسه سعی می شد اساتید توانمند، دلسوز و مهربان مانند شهید استاد مفتح در رشته تاریخ، آیات مقتدایی برای کتاب سیوطی و جنّتی برای کتاب معالم و مرحوم مشکینی برای دروس اخلاق و خاقانی در رشتۀ محاورۀ عربی بکار گرفته شوند و حتی گاهی اوقات آیت الله شهید بهشتی رشته زبان انگلیسی را تدریس می کردند.

 وی عنوان کرد: از اتفاقات بسیار خوب اوائل انقلاب تدریس درس خارج به وسیله آیت الله العظمی وحید خراسانی، یکی از مراجع تقلید برای جمعی از طلّاب این مدرسه بود و به این ترتیب صدها طلبه فاضل واقعی در این مدرسه تربیت و آماده برای اداره انقلاب اسلامی تحت نظر امام راحل رضوان الله تعالی علیه شدند.

کتابخانه مدرسه

حجت الاسلام والمسلمین حقانی ابرازداشت: در حال حاضر بیش از60 هزار جلد کتابهای مختلف در کتابخانه مدرسه حقانی وجود دارد و می تواند برای  190 پژوهش در مسائل علمی، تحقیقی و پژوهشی از آن بهره ببرند. علاوبر این، نرم افزاری کاوشگر دورس به نام«سی مَم» برای کتابخانه تهیّه شده است و می تواند قابل استفاده برای محققین و پژوهشگران باشد.

وی افزود: درکتابخانه این مدرسه حدود 51 دیسک بانک وجود دارد و هر دیسک بانک 200 یا 300 سی دی دارد و هر سی دی، 50 الی200 برنامه دارد. این دیسک بانکی از منابع غنی تحقیقاتی در موضوع مختلف فقهی، تاریخی، فلسفی و... است. و  منبع بسیار خوبی برای استفاده پژوهشگران و محققان می باشد.

موقوفات مدرسه حقانی

متولی مدرسه علمیه حقانی اظهار داشت: این مدرسه یک موقوفه به عنوان هتل کوثر است. این هتل بعد از فوت مرحوم والدم ساخته شده است. حاج مهدی یکی از بازاریهای قدیمی است که از سابق در خیابان اراک و مجاورت با مدرسه علمیه مشغول گذران امورات زندگی است.

عصای در دست دارد و می خندید، وقتی وارد مغازه شدم اول فکر می کرد مشتری هستم، بعد وقتی خودم معرفی کردم و اسم مدرسه حقانی را گرفتم، ابتدا مقاومت کرد و نخواست از آن دوره ها حرف بزند چون با چرتکه کوچک چوبی قرمز رنگی که در دست داشت، مشغول حساب و کتاب عمر خودش بود که هم زمان با مدرسه عملیه حقانی به پایان خط رسیده بود.( این را نشنیده بگیرید که عمر ساختمان مدرسه حقانی هم پایان خط رسیده است و بعضی ها سخن از تخریب و احداث ساختمان جدید می کنند).

بعد از کلی چرتکه انداختن چند جمله صحبت کرد چون پیرمرد بود نمی خواستم بیش از این اذیتش کنم.


منبع: خبرگزاری حوزه نیوز