از روت کانال چه می‌دانید؟

«روت کانال» اصطلاحی است که برای توصیف حفره طبیعی در مرکز دندان به کار می‌رود. پالپ یا محفظه پالپ ناحیه نرمی درون روت کانال قرار دارند. عصب دندان برای سلامت و کارکرد دندان پس از بیرون آمدن دندان از لثه اهمیت حیاتی ندارد، بلکه فقط کارکرد حسی دارد؛ یعنی حس گرما یا سرما را منتقل می‌کند. بود یا نبود عصب دندان بر کارکرد روزانه دندان تأثیر نمی‌گذارد.

چرا لازم می‌شود مغز دندان خارج شود؟

هنگامی که بافت عصبی یا مغز دندان آسیب می‌بیند، متلاشی می‌شود و باکتری‌ها شروع به تکثیر درون محفظه مغز یا پالپ دندان می‌کنند. در مرحله بعد باکتری‌ها و سایر خرده‌ریزهای ناشی از پوسیدگی دندان به ایجاد آبسه دندان می‌انجامد. آبسه یک حفره پر از چرک است که در انتهای ریشه دندان تشکیل می‌شود. آبسه هنگامی ایجاد می‌شود که عفونت از انتهاهای ریشه‌های دندان گسترش پیدا می‌کند. به علاوه آبسه یا عفونت روت کانال می‌تواند باعث این عوارض شود:
* تورمی که ممکن است به سایر نقاط از جمله سر، صورت و گردن گسترش یابد.
* تحلیل رفتن استخوان اطراف نوک ریشه دندان
* خروج چرک از کنار دندان درون لثه‌ها یا حتی ترشح چرک از درون گونه روی پوست

چرا عصب و مغز دندان آسیب می‌بیند؟

عصب و مغز دندان ممکن است به علت پوسیدگی دندان، اعمال دندان‌پزشکی مکرر یا پرشدگی‌های بزرگ، ترک خوردگی یا لب‌پر شدن دندان یا ضربه وارد شده به صورت، تحریک، ملتهب و عفونی شوند.

عمل روت کانال چطور انجام می‌شود؟

برای انجام عمل روت کانال به یک جلسه یا جلسات بیشتر ویزیت دندان‌پزشکی نیاز دارید و این عمل را دندان‌پزشک یا «متخصص اندو» انجام می‌دهد.
متخصص اندو دندان‌پزشکی که در علل، تشخیص، پیشگیری و آسیب‌های ریشه دندان تخصص دارد. انتخاب دندان‌پزشک و نوع آن تا حدی به میزان مشکل بودن عمل روت کانال دندان معین شما و میزان راحتی دندان‌پزشک عمومی در کار یا دندان شما بستگی دارد. دندان‌پزشک شما درباره اینکه چه کسی بهتر می‌تواند کار دندانتان را انجام دهد، با شما بحث خواهد کرد.

اولین قدم برای درمان، گرفتن عکس اشعه ایکس برای مشاهده شکل ریشه‌های دندان و تعیین وجود نشانه‌های عفونت در استخوان مجاور است. سپس دندان‌پزشک یا متخصص اندو با استفاده از تزریق داروی بی‌حسی موضعی ناحیه اطراف دندان را بی‌حس می‌کند. در مواردی با توجه مرده بودن عصب ممکن است بی‌حسی موضعی لازم نباشد، اما اغلب دندان‌پزشکان برای آرام کردن بیمار و تسکین بخشیدن از بی‌حسی موضعی استفاده می‌کنند. قدم بعدی این است که ناحیه اطراف دندان خشک و عاری از بزاق نگه داشته شود. برای این کار دندان‌پزشکتان یک غلاف لاستیکی در اطراف دندانتان خواهد گذاشت.

سپس سوراخی درون دندان با مته ایجاد می‌شود. مغز دندان با باکتری‌ها، بافت عصبی پوسیده و خرده‌ریزهای مربوط از دندان تخلیه می‌شوند. این فرآیند پاک کردن با استفاده از «فایل» های روت کانال انجام می‌شود. مجموعه‌ای از این فایل‌ها که پشت سر هم به قطرشان افزوده می‌شود، درون سوراخ قرار می‌گیرد و به پایین فشار داده می‌شود تا ریشه دندان کاملاً تخلیه شود. آب یا هیپوکلریت سدیم به طور متناوب برای شستن و خارج کردن این بافت‌ها به کار می‌رود. هنگامی که دندان به طور کامل پاک شد، حفره بسته می‌شود. برخی دندان‌پزشکان پیش از بستن حفره یک هفته صبر می‌کنند. برای مثال، اگر عفونتی وجود داشته باشد، دندان‌پزشکتان ممکن است دارویی درون دندانتان قرار دهد تا این عفونت برطرف شود. بعضی دندان‌پزشکان در همان روزی که ریشه دندان تخلیه می‌شود، حفره دندان را می‌بندند. اگر عمل روت کانال در یک روز به پایان نرسد، یک پرکننده موقت در سوراخ خارج قرار داده می‌شود تا دندان تا ویزیت بعدی در برابر آلاینده‌هایی مانند بزاق و مواد غذایی محافظت شود.
در ویزیت بعدی، برای پر کردن درون دندان، یک خمیر درزگیر و یک ماده لاستیکی به نام «گاتا پرچا» درون کانال ریشه دندان قرار داده می‌شود. بعد سوراخ بیرونی هم که در شروع درمان ایجاد شده، با پر کردن بسته می‌شود. قدم بعدی بازسازی بیشتر دندان است. از آنجا که دندانی که نیاز به عمل روت کانال دارد، اغلب دندانی با پرشدگی وسیع است یا پوسیدگی گسترده یا ضعف دیگری دارد، روکش دندانی یا سایر روش‌های بازسازی دندان باید به کار برده شود تا از شکستن آن جلوگیری شود و کارکرد کامل دندانی باز گردد. دندان‌پزشکتان درباره سایر اعمال دندانی لازم با شما صحبت خواهد کرد.

عمل روت کانال چقدر درد دارد؟

عمل روت کانال به داشتن درد زیاد شهرت دارد اما در واقع اغلب افراد می‌گویند درد آن بیشتر از پر کردن ساده دندان نیست.

پس از عمل روت کانال چه انتظاری باید داشت؟

در نخستین روزهای پس از پایان یافتن عمل روت کانال، ممکن است دندان به علت التهاب طبیعی بافت‌ها به‌خصوص اگر پیش از عمل دندان‌درد یا عفونت وجود داشته باشد، حساسیت داشته باشد. این حساسیت یا ناراحتی معمولاً با مسکن‌های معمول مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن برطرف می‌شود. اغلب بیماران در روز بعد از عمل به فعالیت روزانه‌شان بازمی‌گردند. تا زمانی که عمل روت کانال کامل به پایان برسد، یعنی دندان به طور دائمی پر شود یا روکش دندانی کار گذاشته شود، بهتر است از جویدن با دندان در حال ترمیم خودداری کنید. با این کار از آلودگی دوباره درون دندان و همچنین ترک خوردن دندان شکننده پیش از بازسازی کامل آن جلوگیری می‌شود.
مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و استفاده از دهان‌شویه ضدعفونی کننده به طور مرتب و ویزیت منظم دندان‌پزشکی را هم نباید فراموش کنید.

عمل روت کانال چقدر موفقیت‌آمیز است؟

عمل روت کانال میزان بالایی از موفقیت در حد بیش از 95 درصد دارد. بسیاری از دندان‌هایی که روت کانال می‌شوند برای تمام عمر دوام پیدا می‌کنند. همچنین از آنجایی که مرحله نهایی عمل روت کانال بازسازی دندان با پر کردن یا روکش گذاشتن است، کسی متوجه انجام روت کانال روی دندان نمی‌شود.

عوارض عمل روت کانال چیست؟

به‌رغم تلاش دندان‌پزشک شما برای پاک کردن و بستن ریشه‌ها، ممکن است پس از عمل روت کانال عفونت جدیدی رخ دهد. از جمله، دلایلی احتمالی این عارضه می‌توان به این موارد اشاره کرد:
* تعداد کانال‌های ریشه بیش از میزان طبیعی مورد انتظار باشد. (یکی از آن‌ها پاک نشده باقی بماند)
* ترک خوردگی شناسایی نشده در ریشه دندان
* بازسازی ناقص یا ناکافی دندان که باعث شده باکتری‌ها امکان ورود به بخش‌های درونی دندان را پیدا کرده و دوباره آنجا را آلوده کنند.
* متلاشی شدن ماده مسدود کننده ریشه در طول زمان که امکان ورود مجدد باکتری‌ها و عفونی شدن دوباره درون دندان را ایجاد می‌کند.
گاهی انجام دوباره روت کانال مشکل را حل می‌کند و گاهی هم جراحی اندو برای حفظ دندان انجام می‌شود.
شایع‌ترین عمل‌های اندو در این موارد عمل جراحی آپیکو است. این عمل التهاب یا عفونت را در ناحیه استخوانی انتهای ریشه دندان که پس از درمان اندو ادامه یافته، برطرف می‌کند. در این عمل، بافت لثه باز می‌شود و بافت عفونی و گاهی انتهای ریشه دندان هم برداشته خواهد شد. ممکن است برای بستن ریشه دندان یک پرکردگی کوچک انجام شود.

جایگزین‌های روت کانال

حفظ کردن دندان طبیعی بهترین گزینه در صورت امکان است. دندان طبیعی‌تان به شما امکان می‌دهد انواع غذاهای لازم را برای تغذیه مناسب بخورید. عمل روت کانال درمان انتخابی برای این مقصود است.
تنها جایگزین برای عمل روت کانال کشیدن دندان و جایگزین کردن با بریج، ایمپلنت یا دندان‌های مصنوعی قابل برداشت برای بازیابی کارکرد جویدن و پیشگیری از جابجایی دندان‌های مجاور است.
این روش‌های جایگزین نه تنها گران‌تر از عمل روت کانال هستند، بلکه نیاز به زمان بیشتر برای درمان و عمل‌های اضافی روی دندان‌های مجاور و بافت‌های پشتیبان دارند.

پیشگیری

با توجه به اینکه پوسیدگی شدید دندان و اعمال دندان‌پزشکی مکرر یا پرکردگی گسترده دندان از دلایل اصلی التهاب و عفونی شدن عصب و مغز دندان هستند، رعایت بهداشت دهان و دندان (2 بار مسواک زدن در روز و ویزیت مرتب دندان‌پزشکی) ممکن است نیاز به عمل روت کانال را کاهش دهند.
همچنین استفاده از کارد دهانی در ورزش‌ها مانع آسیب‌های دندانی می‌شود که ممکن است عمل روت کانال را ضروری کند.

پس از روت کانال

روت کانال هنگامی مورد نیاز است که بافت درون دندان عفونت پیدا کند یا ملتهب شود. در طول این عمل دندان‌پزشک بافت عفونی را از دندان خارج می‌کند و دندان را پر می‌کند تا از عفونت بیشتر جلوگیری شود.
پس از انجام روت کانال انتظار این رویدادها را داشته باشید:
* دندان احتمالاً برای چند روز حساس و دردناک خواهد شد. برای تسکین درد می‌توانید از مسکن‌های معمول استفاده کنید.
* از جویدن و گاز گرفتن با دندان آسیب‌دیده خودداری کنید، تا زمانی که‌ترمیم آن کامل شود.
* اگر درد یا فشار شدید در دندان احساس کردید که بیش از چند روز ادامه پیدا کرد، با دندان‌پزشکتان تماس بگیرید.

---

منبع: هفته‌نامه سلامت - دکتر علی ملائکه