استانداردهای کتب کمک درسی، در مقطع ابتدایی، با توجه به محتوای آن ها

کتاب های کمک درسی، در مقطع ابتدایی، از نظر محتوای داخل آن ها به چند نوع اصلی تقسیم می شوند. حال هر نشری با توجه به روش معرفی خود، بر روی هر یک از این استانداردها، یک اسم می گذارد، که البته اصولا هم اسامی جذاب و جالبی هستند.
اما مهم تر از دانستن اسم سری کتب از هر نشر، دانستن استاندارد اصلی آن سری است. یعنی مثلا شما باید بدانید کتاب پرسمان نشر گاج در کدام یک از این استانداردها می گنجد، تا بتوانید دقیقا محتوای آن را تحلیل کنید و متناسب با سطح دانش اموز، کتاب را انتخاب نمایید.
ما در این مقاله سعی می کنیم به شما یاد بدهیم،‌ تا کدام استاندار از کتب، چه محتوایی دارد. پس لطفا این مقاله صادقانه و بی طرف را، پیش از اینکه با تبلیغات بی وقفه محاصره شوید، دقیقا مطالعه نمایید و از آن در جهت بهبود وضع تحصیلی دانش آموزان عزیزمان استفاده نمایید.

2-1 کتاب های تیزهوشانی
یکی از هدف های خانواده ها و گاها فرزندان شان،‌ راهیابی دانش آموز به مدارس فرزانگان است. فارغ از صحیح یا غلط بودن این هدف گذاری، کتاب های کمک درسی برای دستیابی به این خواسته متفاوت است. این کتاب ها شامل پرسش های چهار گزینه ای است. سطح سوال های این کتب بالاتر از کتاب های عادی است.
کتاب های تیزهوشان برای تمام دروس شش سال دوره ابتدایی، تدوین یافته است. بهترین نحوه استفاده از این کتب در مدرسه و کلاس هایی است که احتمالا مدارس مخصوص دانش آموزان مستعد برگزار می کنند.
این کتاب ها در مدل های مختلفی به چاپ می رسد.
کتب تیزهوشان تک درس، کتاب هایی هستند که به تنهایی یک درس، مثلا ریاضی، را پوشش می دهند. حال با توجه به هدف طراح کتاب، محتوای این کتب، شامل تست و یا توضیحات آموزشی هم می شود.
کتب تیزهوشان جامع، تمام دروس یک سال تحصیلی را تعمیم می دهد. در این کتب اصولا فقط تست و پاسخ آن ها درج شده ست.
کتب آزمون های سال پیش، که مجموعه ای از آزمون های ورودی مدارس فرزانگان در سال های قبل را جمع آوری کرده و پاسخ های آن ها را نیز در همان جلد یا جلد دیگر از آن کتاب منتشر ساخته است.

2-2 کتاب های کار
کتاب های کار تماما سوال هستند. دانش آموز باید تمام سوال ها را خودش یا به کمک والدین و معلمش حل کند. سطح سوال های این کتب در سطح کتاب های درسی است.
این سری از کتب بهترین انتخاب برای دانش آموزان است. بالاخص برای مدارس، اگر بخواهیم پیشنهادی داشته باشیم، توصیه می کنیم یک کلاس به طور هماهنگ یک کتاب کار تهیه کنند و معلم با آن ها کار کند.
اصل نحوه استفاده از این کتب هم به همین صورت است، که دانش آموز با کمک گرفتن از والدین یا معلم آن را حل کند. اما اصولا دانش آموزان در اکثر موارد با سوالات مطروحه در این کتب، مشکلی ندارند.
نوع سوال های این کتاب ها اصولا شامل سوال تشریحی و تا حدودی هم تستی است. البته تست های این کتب هم کاملا در حد مسائل کتاب است.

2-3- کتاب های تمرین
در این سری از کتب پاسخ سوالات هم در اختیار دانش آموز گذاشته می شود. یک مورد مهم در این سری از کتاب، آموزش های جزیی و مختصری است که در ابتدای هر فصل از کتاب آورده شده است.
اگر دانش آموز، فردی را به عنوان راهنما ندارد، این سری از کتاب بهترین انتخاب است. البته همیشه به والدین توصیه شده است تا در کنار دانش آموزان باشند و به آن ها کمک کنند. اما اگر واقعا امکان چنین کمکی وجود ندارد، کتاب های تمرین بهترین انتخاب است.
سوالات این سری از کتب در حد عادی نگاشته شده اند و با توجه به این که آموزش و پاسخ هم در این کتب قرارداده شده است، اصولا از نظم بیشتری نسبت به کتاب های کار برخوردارند.
یک توصیه که ما گاها به پدر و مادرها در جهت بهتر شدن استفاده از این کتب می کنیم، ‌این است که بخش پاسخ این کتاب ها را جدا کنند و کتاب را با یک صحافی ساده به دو کتاب جداگانه تبدیل کنند و بازهم به فرزندشان اجازه دهند هر چه بیشتر استقلال فکری پیدا کند.

2-4- کتاب های آموزشی
این کتب کاملا اصل را بر آموزش گذاشته اند. به عبارت دیگر، اصلا این کتاب ها تدوین شده اند تا مباحث درسی را از طریق تشریح بیشتر مسائل بشکافند و ارائه ای جدید برای دانش آموزها داشته باشند.
مطالعه این سری از کتب به پدر و مادرهایی که اطلاعات درستی از مدل آموزشی امروزی ندارند هم توصیه می شود.
در کنار هر مبحث آموزشی، تعداد کمی سوال هم صرفا جهت تثبیت موضوع در ذهن دانش آموز طرح شده است.
توجه داشته باشید، اگر دانش آموز در اصل آموختن مباحث مشکل دارد این کتاب ها بهترین راهکار بیرون از مدرسه است. اما اگر در مرحله حل مساله مشکل دارد کتاب های کار بهترین توصیه هستند. پس لطفا با تمرکز بالا، ابتدائا مشکل دانش آموز عزیز را درک کنید و سپس برای حل آن اقدام کنید.

2-5- کتاب های جامع
برخی از نشرها کتاب هایی را معرفی و منتشر می کنند که کاملا جامع است. یعنی از صفر تا صد یک درس را در این کتب گنجانده اند. البته که چنین کتاب هایی بسیار مفید است، اما فقط برای دانش آموزانی که حوصله مطالعه این حجم از کتاب را دارند.
یکی از بزرگ ترین مشکلاتی که ما در تمام مقاطع تحصیلی با آن مواجه هستیم و پایه آن در همین دوره ابتدایی و البته به وسیله لطف های بی دلیل پدر و مادرها گذاشته می شود، انباشت کتاب های نخوانده است. والدین دانش اموز به خیال خدمت به وی، برای هر درس چند کتاب را تهیه می کنند و دانش آموز که نه وقت مطالعه آن ها را دارد نه حوصله اش را، ‌جسته گریخته مطالبی را مطالعه می کند و از اتفاق به هدف خودش که یک نمره است، می رسد. اما در پس ذهن این کودک یا نوجوان چنین نهادینه می شود که لزومی به خواندن همه کتاب ها نیست و با مطالعه بخشی از آن هم می توان به هدف مورد نظر رسید. و همین متد در ادامه تحصیلات و حتی در مدارج بالای علمی نیز فرد را همراهی خواهد کرد.
پس مجددا تاکید می شود که کتاب های جامع صرفا برای دانش اموزانی توصیه می شود که حوصله مطالعه چنین حجمی از درس را دارند.

2-6- کتاب های گام به گام
گام به گام ها از قدیمی ترین مدل کتاب های کمک درسی هستند. این کتاب ها در سالیان پیش یار همیشگی شاگردان تنبل کلاس بوده اند. اما الان اوضاع فرق کرده است. حقیقتا یک تفاوت اساسی هم به وجود آمده است.
طبق مشاهداتی که ما در جامعه دانش آموزی پیرامون مان داشته ایم، در بعضی مدارس از طرف معلم ها کتاب گام به گام به دانش آموزان توصیه می شود. که حقیقتا فلسفه این کار، به خصوص در مقطع ابتدایی، تقریبا بر ما پوشیده است.
روش اصلی کتاب های گام به گام به این صورت است که پاسخ سوال های داخل کتاب درسی را برای دانش آموز نوشته است. و مسلما بدیهی ترین پیامد این کتاب، گرفتن توانایی سخت کوشی و حتی خلاقیت برای کودکان و نوجوانان است.
البته در سال های اخیر با توجه به استقبال بی سابقه دانش آموزان از این سری کتب، محتوای این کتاب ها کمی پیشرفت داشته است. به این صورت که یک توضیح مختصر در مورد درس و تعدادی سوالات اضافه بر درس همراه با پاسخ به این کتب اضافه شده است. که البته سطح این توضیحات و سوالات، از توضیحات و سوالات کتاب هایی مثل کتاب های تمرین پایین تر است.
تنها توصیه ای که در استفاده از این کتب می توان کرد، این است که پدر و مادران این کتاب ها در نزد خودشان نگهداری کنند و صرفا جهت راهنمایی فرزاندان شان، آن هم نه از طریق در اختیار دانش آموز گذاشتن کتاب، که از طریق راهنمایی از طرف خانواده، از آن استفاده کنند.

مطالب مرتبط:
مقطع ابتدایی مهم ترین دوره تحصیلی در آموزش و پرورش است
کتب درسی مقطع ابتدایی
معرفی قرآن به دانش آموزان مقطع ابتدایی

نویسنده: محمد خادم