انسانی ها چطور درس بخوانند!

یکی از سه رشته نظری در مقطع دبیرستان، رشته انسانی است. رشته ای که از قدیم باب بوده است که دانش آموزان با سطح درسی پایین، به این رشته بروند و دانش آموزان بهتر به رشته های ریاضی و تجربی. این در حالی ست که فارغ التحصیلان این رشته شانس حضور و درس خواندن در رشته های مهمی مانند حقوق، مدیریت، روانشناسی، جامعه شناسی، باستان شناسی و بسیاری از رشته های دیگر را دارند.
در اینکه جایگاه علوم انسانی در کشور ما جایگاه درستی نیست، هیچ شکی وجود ندارد. اما این دلیل نمی شود که اهمیت رشته های این زمینه علمی را نادیده بگیریم. فی الواقع کسی که قرار است برای امر مهم و خطیر وکالت آماده شود، قرار است در سنین 15 تا 17 سال در رشته انسانی درس بخواند، یا همین طور شغل قضاوت یا مشاوره یا بسیاری از مشاغل منشعب از رشته نامبرده شده.
خب سوال اینجاست که اگر قرار است دانش آموز این رشته به خوبی درس بخواند، باید چطور عمل کند. در این مقاله به بررسی کلی دروس این رشته و روش مطالعه آن ها و در مقاله بعدی به تفکیک زیر گروه های این رشته و مسائل مرتبط به آن می پردازیم.
همیشه عنوان می شده است که درس های رشته انسانی درس هایی حفظی است و البته این حرف زیاد هم بیراه نیست. بسیاری از درس های این رشته حالت حفظی دارند، اما این امر صد در صد صادق نیست. پس یک دانش آموز رشته انسانی برای موفقیت در کنکور یا آزمون های پایان ترم نمی تواند مدام کتاب ها را حفظ کند و به امید قبولی در این رشته باشد.
اجازه بدهید با تقسیم بندی دروس بهتر و با جزییات دقیق تر بحث را پیش ببریم.

1.درس های صرفا حفظی:
درس هایی مثل تاریخ، جغرافیا، جامعه شناسی،تاریخ ادبیات و فلسفه درس های حفظی در این رشته هستند. کتب این دروس مملو از نکات ریز و درشت است که صرفا نیاز به حفظ کردن دارد. مطالب مفهومی در این دروس زیاد نیست،‌ البته در برخی موارد تطبیق مطالب میتواند باعث پیچیده شدن بحث بشود که با کمی مطالعه عمیق تر مباحث این مشکل هم حل می شود.
توصیه ما به دانش آموزان این است که تمام تلاش شان را برای حفظ بهتر مطالب این دروس بکنند. حفظ مطالب شاید به ظاهر مشکل باشد، اما خوردن قورباغه در اول صبح است. شما یک کار سخت را انجام خواهید داد، اما برای حل سوالات تستی یا حتی تشریحی، مشکل حل مساله را نخواهید داشت.
برای مطالعه مباحث حفظی می بایست چند بار نکات را مطالعه کرد تا مطالب از حافظه کوتاه مدت دانش آموز به حافظه بلند مدت منتقل شود. با توجه حجم بالای اکثر کتاب های رشته انسانی، مطالعه چند باره آن ها امری مشکل است. پس توصیه موکد ما به دانش آموزان انسانی، نت برداری مباحث است.
در نخستین دفعه ای که این دروس را مطالعه می کنید، نکات مهم را در یه دفترچه به طور منظم یادداشت کنید. پس از مطالعه هر مبحث، تست های آن را نیز بزنید. حتما تست های مهم تر و سخت تر را از تست های آسان و غیر مهم با یک علامت تفکیک کنید.
در دور دوم تلاش کنید نکات یادداشت شده را بررسی کنید. سعی کنید در دروسی مانند تاریخ، حوادث و رویدادها را به صورت زنجیره وار برای خودتان ترسیم کنید. در درس هایی مثل تاریخ ادبیات از کتاب های کارتونی موجود در بازار استفاده کنید. پس در دور دوم، ضمن مطالعه مجدد مباحث با توجه بیشتر به نکات، آن ها را ویرایش و بازهم نکات مهم تر را مشخص کرده و سعی کنید با روش نموداری یا دسته بندی یا هر روش دیگری، برای حفظ مطالب نشانه گذاری کنید. ضمنا تست ها را مجددا مطالعه و تست های مهمی را که مشخص کرده اید، دقیق تر بخوانید.
در دور سوم دیگر توجه تان را بر روی نکات و تست هایی که یادداشت کرده اید بگذارید. از این پس دفترچه یادداشت تان تمام داشته شما خواهد بود. مطالعه این دفرچه به حدی برای شما راحت خواهد شد که در روزهای اخر در کمتر از یک روز خواهید توانست تمام درس تاریخ را با آن حجم وحشتناک در یک روز دوره کنید.

2.درس های حفظی مفهومی
درس هایی مثل منطق،‌ روان شناسی، زبان فارسی، آرایه های ادبی و اقتصاد از همین گروه دروس هستند. البته درصد مطالب حفظی و مفهومی در این کتب متفاوت است. درس منطق با وجود حجم کم، از مفهومی و استدلالی ترین دروس رشته انسانی است، این درس برای دانش آموزانی که قصد ادامه تحصیل در رشته حقوق را دارند اهمیت به سزایی دارد. اما در این درس هم نکات حفظی وجود دارد که دانش آموزان نباید از آن غافل شوند.
برای مطالعه این دروس تست ها و نمونه سوال ها نقش بسزایی دارند.کتاب های تست در این دروس مباحث جدیدی را برای شما مشخص می کنند و باعث می شوند که خودتان را آزمایش کنید تا مطالب را بهتر بیاموزید.
فرمول ها را حتما یادداشت کنید. نکات را هم که مسلما می بایست یادداشت کرد. نمونه سوالات مرتبط با هر بحث مفهومی را در ذیل آن بنویسید تا برای دوره مطالب به مشکل نخورید.
بازهم تاکید می شود که برای این دروس بیشتر تست بزنید.

3.درس های ادبیات، عربی و ریاضی
این سه درس اهمیت خاصی برای دانش آموزان انسانی دارند، نه از بابت ضریب درسی، از بابت حجم بالا و مشکل بودن مباحث. پس هر یک از این دروس را به طور جداگانه بررسی خواهیم کرد:

• درس ریاضی:
درس ریاضی بدون شک بزرگترین غول دانش آموزان انسانی است. این عزیزان اصولا از ریاضی فراری هستند و به هر علتی این درس را دوست ندارند. اما نکته اینجاست که مباحث ریاضی رشته انسانی اصلا مشکل عجیبی ندارد. این مطلب را نه از باب مقایسه ریاضیات تخصصی رشته ریاضی و تجربی با رشته انسانی، بلکه از باب مقایسه سختی درس ریاضی با دروس دیگر رشته انسانی می گوییم. اصلا مگر امکان دارد دانش آموزی که قادر به حل و تحلیل مباحث سنگین درس عربی یا حفظ آن حجم از مباحث درس تاریخ هست، در حل فرمول های ساده درس ریاضی عاجز باشد.
پس اولین توصیه ما به دانش آموزان رشته انسانی برای درس ریاضی: لطفا خودتان را باور کنید.

سبک مطالعه و یادگیری درس ریاضی با سایر دروس انسانی متفاوت است. کتاب ریاضی را نباید دست گرفت و صد بار از اول تا آخر روخوانی کرد. باید قلم و کاغذ به دست گرفت و مساله حل کرد و اشتباه کرد تا بلد شد.
ریاضی تمرین کردنی است، اما زمانی که بدانید چطور باید مساله ای را حل کرد دیگر کار تمام می شود و تمام سوال ها برای شما حل خواهد شد.
برای کنکور اصولا مسائل ریاضی ترفندهایی دارند، که در کتب کمک درسی یا کلاس های تقویتی به آن ها پرداخته می شود و با استفاده از این ترفندها حتما خواهید توانست در زمان حل مسائل صرفه جویی کنید. لطفا این ترفندها و تمام فرمول ها را در یک دفترچه یادداشت کنید.

• درس عربی:
درس عربی هم حفظیات دارد، هم مباحث مفهومی، و هم مسائلی که باید حل کنید. دانستن قواعد درس عربی کمک بزرگی در حل مسائل آن خواهد کرد قواعد برای ترجمه و حل مسائل عربی به کار خواهد آمد پس قواعد عربی را با دقت بیاموزید.
برای آموختن فن تجزیه و ترکیب، مثل ریاضی، قلم به دست بگیرید و تا می توانید مساله حل کنید. سعی کنید جملات کتاب های عربی را تجزیه و ترکیب کنید.
ترفندهای عربی را در یک دفترچه یادداشت کنید. این ترفندها بسیار برای شما سرنوشت ساز خواهد بود.

دامنه لغات شما هم در درس عربی نباید پایین باشد. هرچند حفظ لغات در درس عربی به سختی درس زبان انگلیسی نیست،‌ اما ساده هم نیست. پس این بحث را هم از یاد نبرید.

• درس ادبیات:
نکته جالب در باب درس ادبیات گستردگی این مباحث است: آرایه های ادبی، زبان فارسی، ادبیات عمومی، تاریخ و ادبیات، قافیه و عروض و سبک شناسی.
حجم این مباحث مسلما بسیار زیاد است. و ادبیات درس غیر قابل حذف از دروس رشته انسانی است. بهترین راهکار برای دروس ادبیات، حل مسائل و زدن تست های بسیار است. ما به شما توصیه می کنیم تا می توانید برای ادبیات تست بزنید و کتاب ها را بخوانید و مطالب را بفهمید. شما باید بدانید که چگونه بیت را معنی کنید، قرابت معنایی را حل کنید، بتوانید صنعت ادبی به کار رفته شده را استفاده کنید.
پس فارغ از مباحث حفظی درس ادبیات مثل تاریخ ادبیات، مابقی مباحث را باید بلد شوید. پس در این دروس هم باید تمرین کنید.

اما آخرین توصیه های ما به دانش آموزان انسانی:
1. لطفا خودتان را باور کنید. شما قرار نیست یک دانش آموز تنبل و سطح پایین باشید.
2. هر درس را با روشی که باید، مطالعه نمایید. نمی توانید همه دروس را با همان یک روش مطالعه نمایید.
3. رقابت در رشته انسانی برعکس آنچه تصور می شود بسیار بالاست. برای قبولی در رشته های خاص باید تلاش کنید.
4. بر خلاف دو رشته ریاضی و تجربی، در رشته انسانی،‌اگر تلاش کنید شانس قبولی شما بسیار بالاست. امکان طراحی سوال های عجیب در دروسی مثل تاریخ یا جغرافیا نیست.
و در آخر، چکیده تمام صحبت ها، تلاش کنید، تلاش کنید، تلاش کنید، موفق می شوید.

مطالب مرتبط:
نمونه سوالات امتحانی رشته انسانی
انتخاب بهترین رشته دانشگاهی
رشته حقوق (انسانی)

نویسنده: محمدعلی خادم