چگونه کودکانتان را کتابخوان کنید؟

 
هادی خورشاهیان نویسنده حوزه ادبیات کودک و نوجوان که تاکنون حدود ۷۰ جلد کتاب در حوزه‌های ادبیات کودک و نوجوان، شعر، ادبیات داستانی، ترجمه، نقد ادبی، نمایشنامه و فیلمنامه از او منتشر شده است،  در خصوص نحوه علاقه‌مند کردن کودکان به کتاب و کتاب خوانی روش‌هایی را پیشنهاد داد که در این گزارش می‌خوانید.

آقای خورشاهیان توصیه شما برای عادت دادن و علاقه‌مند کردن کودکان از سنین پایین به کتاب و کتاب خوانی چیست؟
با توجه به اینکه خودم دو کودک ۵ و ۲ ساله دارم به وضوح مشاهده می‌کنم کودکان خصوصا زمانی که زبان باز می‌کنند، اهل تکرار هستند. کودکان فارغ از تفاوت هایشان کار‌های یکدیگر را تقلید می‌کنند؛ بنابراین ما یک تکرار داریم که کودکان خود به خود انجام می‌دهند و یک تکرار هم داریم که با وجود اصرار بزرگ‌تر‌ها، آنها انجام نمی‌دهند. پس به جای اینکه ما کتاب را به کودکان بدهیم و اصرار به خواندن آن کنیم، خودمان در خانه کتاب بخوانیم و به هر دلیلی کتاب را در خانه پخش کنیم تا در دسترس کودک باشد و نگران این نباشیم که کودک ما ممکن است آن را پاره کند.

کتاب باید مثل اسباب بازی و مداد رنگی که بچه‌ها روی زمین می‌ریزند و جمع نمی‌کنند، روی زمین و در اطرافشان بگذارند. کتاب باید به وفور در خانه ما باشد و جذابیت لازم را برای کودک داشته باشد؛ به خصوص از لحاظ فرمت کتاب مثل کتاب‌های عروسکی و کتاب‌های برجسته. کودک به جای احساس یادگیری از کتاب باید با آن بازی کند و در این حین کودک ما آموزش هم خواهد دید و با دیدن تصاویر برای خودش قصه خواهد ساخت.

بسیاری از خانواده‌ها می‌گویند زمانی که کودکمان وارد مدرسه می‌شود دیگر زمانی برای مطالعه کتاب‌های غیر درسی ندارد، پیشنهاد شما در این خصوص چیست؟
من چنین تصوری ندارم که کودک ما با آغاز مدرسه دیگر زمانی برای مطالعه ندارد، بسیاری از ما اصرار داریم که حتما کودکمان به مدرسه درجه یک برود که به او همه چیز را یاد بدهند و وقتی به خانه آمد با ما کاری نداشته باشد که این دیدگاه نادرست است. ما در دوران تحصیل به مدرسه می‌رفتیم، حدود ۴ ساعت بازی می‌کردیم، تلویزیون تماشا می‌کردیم و اتفاقا کتاب هم می‌خواندیم و کتاب خوان بودیم، زیرا در خانه ما کتاب به فراوانی دیده می‌شد و من هر زمانی به پدرم نگاه می‌کردم او را در حال مطالعه می‌دیدم.

بنابراین نتیجه می‌گیریم که کتاب در معرض دید کودک باعث تکرار می‌شود و این تکرار باعث عادت نمی‌شود بلکه علاقه ایجاد می‌کند و کودک شما هر زمان که احساس کند می‌تواند از آن بهره ببرد و در تمام لحظاتش با کتاب مانوس باشد و خانواده‌ها نگران این نباشند که ممکن است کودک ما وقت کم بیاورد، فقط کتاب خوب در اختیار فرزندتان قرار دهید.

شما سهم مدرسه و مربیان را در تربیت کودک کتابخوان در چه اندازه می‌بینید؟
من با این مقوله مخالفم، کودک را در سن ۶ سالگی به مدرسه بفرستیم و بگذاریم در مدرسه همه چیز را به او یاد بدهند. یک کلاس در مدرسه حدود ۳۰ دانش آموز دارد و معلم با هزار دغدغه از راه دور یا نزدیک سر کلاس کودک ما می‌آید و ما توقع داریم در طول ۵-۶ ساعت روز هم به کودک ما درس بدهد و هم او را کتاب خوان کند، این توقع بی راه است. از نظر من کتاب خواندن کودکان باید به عهده خانواده‌ها باشد و این خوب است که کتابخانه مدرسه مجهز باشد تا دانش آموزان از آن بهره‌مند شوند و این خوب است که معلم اهل کتاب باشد و کتاب به دانش آموزان معرفی کند و از کار‌های خوب در مدرسه برگزاری مسابقات کتاب خوانی در سطح مدرسه یا استان است که باعث علاقه‌مند شدن دانش آموزان به کتاب می‌شود. اما ما باید فرض را بر این بگیریم که معلم و مدرسه فرصتی برای معرفی کتاب ندارند و فرصت فقط برای آموزش درس و امتحان است؛ پس ما باید مقوله کتاب خوانی را به خانه، کانون یا فرهنگسرا‌ها بیاوریم.

به نظر شما کودک ما کتاب بخواند یا گوش دهد؟
اگر هدف از مطالعه تفریح و سرگرمی، آموزش و لذت باشد، فرقی نمی‌کند که کتاب بخواند یا گوش بدهد. وقتی که من برای کودکم کتاب می‌خوانم این عمل من بار عاطفی به همراه دارد، زمانی که کودکم با چشمان خودش کتاب می‌خواند با کلمات آشنا می‌شود و وقتی که کتاب را گوش می‌دهد، حس تصور و خیال را دارد. کتاب خواندن یا گوش دادن مکمل هم هستند و سعی کنیم از هر شکل کتاب استفاده کنیم. کودک ما باید داستان‌ها را به صورت انیمیشن تماشا کند، زیرا تماشای فیلم هم در نهایت مجموعه مطالعه است، زیرا کودک ما داستان‌ها را دنبال می‌کند و دیالوگ‌ها را یاد می‌گیرد و در مجموع همه این‌ها برای کودک ما خوب است.

هدف ما این است که کودک ما زمانش را به خوبی پر کند و لذت ببرد و در کنار آن هم آموزش ببیند. برای مثال زمانی که فرزند ما داستانی از چارلز دیکنز می‌خواند از داستان لذت می‌برد، با ادبیات آشنا می‌شود و ممکن است آموزش اخلاقی و اجتماعی هم برای او داشته باشد و این وظیفه ما است که کودک را در این راه کمک کنیم و قرار است که از یاد گرفتن فرزندمان ما هم لذت ببریم.

خانواده‌ها با چه روش‌هایی کودکشان را ترغیب به کتاب خواندن کنند؟
اولین روش ثبت نام فرزندان در کانون‌ها است. زیرا فرزند شما در اجتماع و در کنار دیگر کودکان قرار می‌گیرند. در کانون انواع کتاب‌های تایید شده با موضوعات مختلف در اختیار کودکان قرار دارد و با کمک مربی می‌تواند از آموزش‌ها بهره ببرد. دومین روش شرکت کودکان در مسابقات کتاب خوانی در فرهنگسرا‌ها است. سومین روش هم این است که برای فرزندتان به طور مرتب کتاب بخرید یعنی فرزند شما هر هفته منتظر یک جلد کتاب جدید باشد.این روش‌ها در حین سادگی به ما و کودکمان کمک می‌کند تا دنیای جدیدی را بیاموزیم و از مطالعه لذت ببریم.

---

منبع :باشگاه خبرنگاران جوان