حقایق ارسباران، جایی که جهان را برای نظاره زیبایی فرا می‌خواند
ارسباران را شاید بتوان زیباترین و خاص‌ترین جای ایران دانست. ارسباران یا قره‌داغ جایی است که فرهنگ، با مهر و صفا کنار هم نشسته‌اند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ : چهارشنبه 1397/07/11 ساعت 13:54
ارسباران معروف به قره‌باغ منطقه‌ای کوهستانی در شمال آذربایجان شرقی است. مقدارای از اراضی منطقه ارسباران به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره در حدود نیم قرن پیش در یونسکو ثبت شد. ارسباران محل زندگی حدود ۲۳۵۰۰ کوچ‌نشین است که در مناطق بین شهری زندگی می‌کنند. فعالیت‌های اقتصادی در این منطقه اغلب کشاورزی و باغداری در مواردی صنایع دستی و گردشگری است، اما در بخش‌های شهری فعالیت‌های تجاری را نیز شامل می‌شود. این امر نشان می‌دهد که طبیعت ارسباران از نظر زیبایی و غنی بودن غیرقابل وصف است. با این توضیح مختصر به سراغ حقایق ارسباران می‌رویم.
۱. ارسباران در زبان محلی با نام قره‌داغ شناخته می‌شود. قره در زبان ترکی به معنی بزرگی و کثرت و درهم‌تنیدگی است که به علت وجود کوه‌های زیاد به این منطقه داده شده است.
۲. ارسباران از شمال به کوه قوشاداغ و از جنوب تا رود ارس، از شرق با شهرستان مشکین‌شهر و از غرب با تبریز و مرند هم‌مرز می‌شود.
۳. ارسباران جمعیت عشایری بسیاری در دل خود جای داده است. این عشایر شامل ۶ ایل هستند که اغلب به زبان ترکی تکلم می‌کنند.
۴. اکثریت جمعیت ارسباران را مسلمانان تشکیل می‌دهند، اما اقلیتی ارمنی‌نشین نیز در منطقه زندگی می‌کنند.
۵. اقتصاد منطقه ارسباران بیشتر بر کشاورزی دیم و باغداری استوار است. زنبورداری یکی دیگر از مشاغلی است که امروزه در ارسباران، طرفداران خاص خود را دارد.
۶. معدن مس سونگون از دیگر مکان‌هایی است که بهره‌برداری از آن می‌تواند در رشد اقتصادی ارسباران موثر واقع شود.
۷. با اینکه ارسباران یکی از بهترین مناطقی است که می‌تواند هدف گردشگری قرار گرفته و بیشترین سود اقتصادی را برای منطقه داشته باشد، اما هنوز آثار آن در اقتصاد منطقه، آشکار نشده است.
۸. بخشی از اراضی ارس توسط یونسکو با عنوان زیست‌کره ثبت شده که نشان‌دهنده پتانسیل گردشگری ارسباران است.
۹. تاریخچه ارسباران را می‌توان در دو شهر کلیبر و اهر جستجو کرد، چرا که در گذشته هر دو، با نام ارسباران شناخته شده‌اند.
۱۰. در منابع تاریخی نام کلیبر با شورش بابک خرمدین گره خورده است. این شهر تا دوره مغول یکی از شهرهای تاثیرگذار در تاریخ منطقه شمال غرب محسوب می‌شده است.
۱۱. در دوره صفویه و بعد از آن در دوره قاجاریه است که نام ارسباران در منابع می‌آید. ارسباران توسط شاهزادگان قجری اداره می‌شود و عباس‌میرزا برای مقابله با سپاه روسیه، در اهر آماده نبرد می‌شود.
۱۲. از نظر جغرافیای گیاهی ارسباران محل برخورد سه اقلیم مختلف خزری، قفقازی و مدیترانه‌ای است.
۱۳. دامنه‌های کوهستان‌های ارسباران پوشیده از مرتع و دامنه‌های شمالی آن را عمدتا، جنگل تشکیل داده است. جنگل‌های ارسباران از جاذبه‌های دیدنی این منطقه‌اند.
۱۴. پوشش جنگلی ارسباران را بیشتر بلوط و درختان دیگری مثل ممرز،کیکم، سماق، انار وحشی، سیب، گلابی وحشی، تمشک، زغال اخته و میوه قره‌قات تشکیل می‌دهد.
۱۵. بازدید از طبیعت زیبای ارسباران توسط غربی‌ها آن‌ها را دچار شگفتی کرده و آن را با طبیعت انگلیس مقایسه کرده‌اند.
۱۶. منطقه ارسباران دارای تنوع جانوری است که مرال یکی از این گونه‌هاست. از گونه‌های بومی آن می‌توان به قره‌خروس قفقازی، کبک، قرقاول و دیگر پرندگان شکاری اشاره کرد.
۱۷. جالب است بدانید منطقه ارسباران به دلیل مشخه‌های خاص خود و به دلیل آسیب‌دیدگی و شکنندگی، در سال ۱۳۵۰ و ۱۳۵۲ شمسی به‌عنوان منطقه ممنوعه و حفاظت‌شده اعلام شد و در سال‌های اخیر به پارک ملی ارسباران ارتقا یافت.
۱۸. ارسباران ییلاق‌های متعددی دارد که توجه عشایر را به سمت خود جلب می‌کند. ییلاق ایل بسطاملو در مراتع بین روستای شجاع‌آباد، قلعه بابک و آقداش از دیدنی‌ترین ییلاق‌های منطقه هستند.
۱۹. منطقه ارسباران علاوه بر اعلام یونسکو به‌عنوان زیست کره، در سال‌های اخیر به دنبال ثبت جهانی بوده که با موانعی برخورد داشته است. بزرگترین و اصلی‌ترین مانع ثبت جهانی آن، وجود زمین‌های کشاورزی منطقه است.
۲۰. این منطقه علاوه بر تنوع زیستی و پوشش گیاهی منحصر به فرد از لحاظ تاریخی و فرهنگی نیز دارای اهمیت بسیار است و هنوز هم برای ثبت جهانی آن و رسیدن به این حق طبیعی، همگان در تلاش هستند. گویا تنها راه جهانی کردن ارسباران، جابجایی زمین‌های کشاورزی است.
۲۱. شکل‌گیری فرهنگ شفاهی در بین مردم قره‌باغ یا ارسباران پدیده‌ای است که در این منطقه به چشم می‌خورد. یکی نبودن زبان مردم این منطقه با زبان کتابی آن‌ها سبب شده که مرز بین خاطرات شخصی و جمعی آن‌ها مبهم شود و همین سبب ایجاد فرهنگ شفاهی بین آن‌ها شده است.
۲۲. شاعران منطقه ارسباران با الهام از شعرهای ترکی شهریار سعی براین داشته‌اند که ویژگی‌های فرهنگ قره‌داغ را در اشعار خود منعکس کنند.
۲۳. اهالی ارسباران اعتقادات خاصی دارند. یکی از جالب‌ترین آن‌ها این است که برای چندین جای روستا تقدس قایل هستند که به آن‌ها اجاق می‌گویند.
۲۴. اهالی قره‌داغ در این مکان‌هایی که اجاق می‌نامند، حیواناتی را به قصد نذری قربانی می‌کنند.
۲۵. در منطقه قشلاقی ارسباران مارهای سمی، بسیار زیاد هستند، اما کشتن این حیوانات در نزد این مردم عملی مذموم شمرده می‌شود.
۲۶. در فرهنگ شفاهی مردم قره‌باغ، خرس و گرگ به‌عنوان دو حیوان اسطوره‌ای و نمادین از اهمیت و احترام خاصی برخوردارند.
۲۷. در ایام مختلف سال در ارسباران، آداب و رسوم خاصی وجود دارد. یکی از این رسوم، آیین «علم جوش» ویژه ماه محرم است که در ظهر عاشورا با کشتن علم‌ها برگزار می‌شود.
۲۸. یکی از جذاب‌ترین جنبه‌های فرهنگ شفاهی قره‌داغ اشعار و موسیقی عاشقی این منطقه است که شهرت بسیاری دارد.
۲۹. صنایع دستی قره‌داغ بر بافت قالی استوار است. قالی‌های کناره‌ای قره‌داغ شهرت بسیاری دارند بافت ورنی که نوعی گلیم‌فرش است، از معروف‌ترین نمونه‌های قالی در ارسباران است.
۳۰. جالب است بدانید که بزرگترین مجتمع آب درمانی کشور نیز در منطقه ارسباران است. این مجتمع آی درمانی در روستای ابش احمد کلیبر قرار گرفته و به دلیل شفابخش بودن مورد توجه بسیار است.
۳۱. منطقه ارسباران همچنین دارای کمپ‌های بی‌شماری در جنگل، برای اسکان و استراحت است.
۳۲. منطقه ارسباران یا قره‌باغ یکی از کامل‌ترین مکان‌های گردشگری است که طبیعت و تاریخ را توامان می‌توان در آن مشاهده کرد.
منبع: سایت کجارو/زهرا آذرنیوش
