فرار سوخت از مرزها

طی ماه‌های گذشته، شاهد خبرهایی درزمینهٔ قاچاق سوخت هستیم. درحالی‌که دولت با مشکلات اقتصادی زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کند، چه درزمینهٔ اقتصاد داخلی و یا خارجی. همچنین اوضاع معیشتی گروهی از مردم به‌طور چشم‌گیری سخت شده و در همین حین گروهی دیگر با قاچاق سوخت و کسب سودهای کلان در حال ضربه زدن به اقتصاد کشور هستند.

امروزه پدیده قاچاق سوخت به‌صورت تهدیدی جدی بر اقتصاد کشور اعمال‌ شده و به‌همین دلیل باید تمهیداتی برای مبارزه با این معضل اقتصادی بکار گرفته شود. بدون شک قاچاق سوخت مقوله‌ای است که زیان فراوانی را بر پیکره اقتصادی کشور وارد ساخته و موجبات نابودی اهداف بلندمدت اقتصادی در کشور می‌شود اما باید متذکر شد که در این میان خسارت اصلی را مردم می‌پردازند.

علل و عوامل گرایش به قاچاق سوخت

پدیده قاچاق سوخت، به‌ دلیل عواید فراوان و سود بدون ریسکی که برای قاچاقچی دربردارد، باعث می‌شودکه افراد بدون در نظر گرفتن آسیب‌های اقتصاد وارده بر کشور مبادرت به دلالی و فروش سوخت نمایند.

- وجود مرزهای زیاد و طولانی با کشورهای همسایه و سهولت تردد در نوار مرزی
- وابستگی‌های قومی در خارج از مرزها  و سابقه مراودات ساکنین نوار مرزی
- سودآوری فراوان تجارت فراورده‌های نفتی
- پایین بودن ریسک قاچاق
- هم‌جواری با کشورهایی که اقتصاد ضعیفی دارند
- محرومیت مردم مرزنشین و بی‌توجهی دولت به رفاه آن‌ها
- عدم وجود زمین‌های زراعتی برای کشاورزی و کمبود فرصت شغلی

آمار مصرف بنزین در کشور

طبق آخرین آمار، تولید بنزین در کشور از ۶۶.۴ در سال ۱۳۹۵ به ۷۷.۴ در سال ۱۳۹۶ رسید. همچنین میانگین مصرف بنزین، از ابتدای سال 96 تا ۲۵ آذرماه، ۸۰ میلیون و ۹۰۰هزار لیتر بوده است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۸ درصد رشد یافته.

میانگین روزانه مصرف بنزین تا ٢١ اسفندماه سال ۱۳۹۶، ۸۰.۳ میلیون لیتر بود و پیش‌بینی‌شده مصرف بنزین در سال جاری روزانه ٨٧میلیون و ٨٠٠هزار لیتر شود.مصرف بنزین سوپر در سال ۱۳۹۶، بیش از ۱۲ درصد رشد داشت و از ۳.۳ به ۳.۷ رسید. پیش‌بینی‌شده میزان مصرف بنزین سوپر در سال ۱۳۹۷ با ۲۰ درصد رشد به پنج میلیون لیتر برسد. مصرف بنزین در کشور با رسیدن به مرز 115 میلیون لیتر در 28 اسفندماه سال 96 رکورد زد. (1)

طبق اعلام رسمی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، میانگین مصرف روزانه بنزین در خردادماه امسال  بیش از 83 میلیون لیتر و میانگین مصرف روزانه نفت‌گاز در همین مدت بیش از 68 میلیون لیتر بود. از ابتدای امسال تا پایان خردادماه، به‌طور میانگین روزانه 85 میلیون و 100 هزار لیتر بنزین مصرف‌شده که در مقایسه با رقم 77 میلیون و 400 هزار لیتری مدت مشابه سال گذشته، 10 درصد رشد داشته است.
میزان مصرف نفت‌گاز غیر نیروگاهی در خردادماه امسال، 2 میلیارد و 131 میلیون لیتر اعلام‌شده و در مدت ذکرشده روزانه به‌طور میانگین، 68 میلیون و 800 هزار لیتر گازوئیل در کشور مصرف‌شده است. این رقم در مدت مشابه سال گذشته، 69 میلیون و 300 هزار لیتر بوده که بیانگر کاهش 0.8 درصدی در مصرف این فرآورده است.

از ابتدای سال تا پایان خردادماه، روزانه به‌طور میانگین 67 میلیون و 500 هزار لیتر نفت‌گاز مصرف‌شده که این رقم در مدت مشابه سال قبل، 64 میلیون و 100 هزار لیتر بوده و بیانگر رشد 5.2 درصدی مصرف گازوئیل است.(2)

مهار بحران اقتصادی با سهمیه بندی بنزین

طبق آمار، مصرف سوخت در چندماهه اخیر امسال به‌شدت افزایش‌یافته و به‌دنبال افزایش مصرف سوخت و افزایش قاچاق فرآورده‌های نفتی، دولت برای نجات از بحران اقتصادی به فکر سهمیه‌بندی سوخت افتاده است. در سال 1385 هم‌زمان با دولت نهم، برای جلوگیری از مصرف بی‌رویه بنزین و مهار خروج ارز از طریق واردات راهکاری ارائه شد که به همین منظور در سال 85 برای اولین بار  قیمت سوخت افزایش یافت و بصورت سهمیه‌ای و آزاد عرضه شد.

خروج بی‌رویه ارز به‌منظور واردات سوخت و همچنین واردات خودروهای لوکس پرمصرف، باعث ایجاد بحران اقتصادی عظیمی گردیده و قاچاق سوخت نیز ضربه مهلکی بر پیکره اقتصاد دولت فعلی وارد ساخته است، که دولت را مجبور به سهمیه بندی مجدد سوخت می‌سازد.

در هفته‌های گذشته، وضعیت قیمت بنزین در لایحه بودجه 97 اختلافاتی را مابین مجلس و دولت ایجاد کرد و بسیاری از نمایندگان مجلس مخالف پیشنهاد دولت برای افزایش قیمت بنزین بودند. نمایندگان مجلس باهدف منع افزایش قیمت 1500 تومانی بنزین به باعث افزایش فشار اقتصادی بر مردم می‌شود با جدیت بحث و مخالفت کردند . از سوی دیگر رئیس‌جمهور و برخی  مقامات ارشد دولتی ضمن تأکید اصلاح قیمت‌های حامل بر ضرورت توجه به پیشنهاد دولت باهدف افزایش قیمت بنزین و تصویب آن تأکید می‌کنند.

چرایی گازسوز کردن خودروها

یکی از تدابیری که برای کاهش مصرف بنزین از سوی دولت اتخاذ شد، دوگانه‌سوز کردن خودروها برای کاهش مصرف بنزین بود که این پروژه دوگانه سوز کردن خودروها و یا  "سی ان جی" در سال 83 کلید خورد.

خودروهای گازسوز در جهان از ایمن‌ترین خودروها محسوب می‌شود ولی این نوع خودرو در ایران به دلیل عدم بازرسی ایمنی مخاطرات زیادی را برای صاحبان خودرو ایجاد کرده: (63 مورد انفجار در جایگاه‌های سی ان جی، 20 خودرو از سال 92 تا 96 به دلیل پوسیدگی دچار مشکل و آتش‌سوزی شدند) که همین حوادث باعث کاهش تمایل خرید مردم  به خودروهایی با سوخت سی ان جی شد و ساخت خودروهای دوگانه سوز در کشور به شکست منتهی شد.

آسیب‌ واردات بنزین به اقتصاد کشور

قبل از آغاز به کار دولت روحانی عرضه بنزین به‌صورت سهمیه‌بندی و باکارت سوخت انجام می‌شد. پس از روی کار آمدن دولت دوازدهم کار سوخت به‌مرور کنار گذاشته شد و واردات افزایش یافت. واردات زیاد بنزین، باعث ایجاد بستر قاچاق سوخت  و خروج ارز از کشور شود.


پی نوشت:
1- جزییات تولید و مصرف بنزین کشور، خبرگزاری ایسنا
2- متوسط مصرف روزانه بنزین در ایران به ۸۳.۶ میلیون لیتر رسید، خبرگزاری تسنیم

---