چهره ماندگار فیزیک در شوکران؛
مقاله نویسی جایگزین علم‌گرایی در دانشگاه‌ها/ چرا پس از چهل سال غرب‌ستیزی به غرب‌پرستی رسیدیم؟
پاسخ به مسائلی نظیر "ناکارآمدی دانشگاه‌ها و ریشه‌های آن"، "کم‌کاری‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی" و "نحوه اسلامی کردن علوم و دانشگاه‌ها" در دهمین برنامه شوکران؛
در دهمین قسمت از برنامه شوکران، دکتر مهدی گلشنی، چهره ماندگار فیزیک، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضو انجمن اروپایی علم و الهیات، عضو انجمن استادان فیزیک آمریکا و همچنین مؤلف کتاب‌هایی در حوزه ارتباط علم و دین همچون «خدا باوری و دانشمندان معاصر غربی» و «از علم سکولار تا علم دینی»، به مسائلی نظیر "ناکارآمدی دانشگاه‌ها و ریشه‌های آن"، "کم‌کاری‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی" و "نحوه اسلامی کردن علوم و دانشگاه‌ها" پرداخت.
مقاله نویسی جایگزین علم‌گرایی در ایران
گلشنی در ابتدای برنامه از ظرفیت‌های استفاده نشده دانشگاه‌ها گلایه کرد و معتقد بود علم باید روی آدم‌ها اثر بگذارد و حال آنکه ما نمی‌بینیم روی شخصیت افراد اثر گذاشته باشد.گلشنی معتقد است گاهی در دانشگاه‌ها به دانشجوها و استادان جوان ظلم می‌شود و هیچ مرجعی به آن رسیدگی نمی‌کند
او مقصر اصلی این مسائل را مدیران و روسای ناآگاه و با ذهنیت کودکانه دانشگاه‌ها عنوان کرد و انتخاب چنین مدیرانی را ناشی از عدم رعایت شایسته‌سالاری خواند و گفت اگر یک آدم توانا وزیر بشود و اشراف فرهنگی داشته باشد، اولویت‌ها را در نظر می‌گیرد.
گلشنی معتقد است بنابر آموزه‌های دینی، علم نور است و شأن آن نور بخشیدن به تمام زندگی انسان است؛ ولی امروز این طور است که افراد با مقاله نویسی شان خود را بالا می‌برند، در حالی که این دیدگاه ابزارانگاری به علوم در غرب وجود ندارد و آن‌ها به باطن علوم بیشتر توجه می‌کنند.
کم‌کاری شورای عالی انقلاب فرهنگی
گلشنی که خود نیز از اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی است، می‌گوید در حالیکه وظیفه این شورا ارتباط دائمی با دانشگاه‌ها بوده است، اما آنچه در دانشگاه می‌گذرد انعکاس درست و تامی در شورا ندارد.او می‌گوید ما نباید به‌خاطر مصالح مملکت و برای اینکه خودمان را خوب جلوه بدهیم، مسائل را نادیده بگیریم. به نظر من اگر شورا در معرض تماس مستقیم با دانشگاه قرار می‌گرفت و حرف دانشگاهیان را می‌شنید و درددل‌شان را می‌شنید، قضیه فرق می‌کرد.
گلشنی معتقد است گاهی در دانشگاه‌ها به دانشجوها و استادان جوان ظلم می‌شود و هیچ مرجعی به آن رسیدگی نمی‌کند و در دانشگاه‌ها تسویه‌حساب، باندبازی و پارتی‌بازی حاکم است.
چرا پس از چهل سال غرب‌ستیزی به غرب‌پرستی رسیدیم؟
این عضو فرهنگستان علوم می‌گوید که ما نباید باورمان این باشد که غربی‌ها می‌آیند و همه چیز به ما می‌دهند و همه مشکلات ما را حل می‌کنند. ما همه نگاهمان به آن طرف است و این حاکی از نشناختن غرب است. البته این به معنای قطع رابطه با غرب نیست و حتی خوب است افراد پس از دکتری مدتی به آنجا بروند و به دانشگاه‌های کشورهای دیگر سری بزنند.انتظار دارم مقالات عمدتا دو خاصیت داشته باشند؛ یکی از دو خاصیت رفع نیاز های ملی است و دیگری نو آوری در مقالات نخبگانمان است.
اوی یکی از عوامل وضعیت غرب پرستی امروز، آن هم پس از 40 سال غرب ستیزی را نفوذ کشورهای غربی دانست. به طور مثال بنیاد دیل کارنگی به وزارت خارجه آمریکا پروژه‌ای ارائه کرد که در آن دانشگاهیان را برای فرصت‌های مطالعاتی مورد بررسی قرار دهند و ببینند کدامشان مناسبند.
و یا رییس ام.ای.6 انگلیس در مصاحبه با خبرنگار پاکستانی گفته بود در 15 سال آینده، طوری روی فرهنگ کار می‌کنیم که اصلاً نیازی به جنگ با آن‌ها نداشته باشیم.
بیشتر بخوانید
دو استاندارد برای مقالات
گلشنی درباره استانداردهای مقالات گفت که انتظار دارم مقالات عمدتا دو خاصیت داشته باشند؛ یکی از دو خاصیت رفع نیاز های ملی است و دیگری نوآوری در مقالات نخبگانمان است.راهکار او این است که ما به چند چیز برگردیم؛ یکی اینکه واقعا باید در سطح دبستان و دبیرستان و دانشگاه برنامه‌ریزی شود که این احساس هویت و تعلق به فرهنگ خودمان تقویت شود. اگر یک عده از نخبگان را جمع کنند و بگویند بنشینید برای سه سال آینده برنامه‌ای بریزید که یک قدم جلو برویم [می‌شود]. در عرض یک ماه نمی‌شود. وقتی خطاها زیاد شود، یک‌مرتبه یک‌روزه نمی‌شود جهت را عوض کرد.
شهید مطهری چند دهه جلو تر از زمان خودش
به نظر گلشنی افراد تحصیل‌کرده، دانشگاهیان، حوزویان و... مسئول اصلاح محیط هستند. او درباره شهید مطهری به عنوان کسی که ارتباط موثری در حوزه و دانشگاه داشته گفت که ایشان می‌دانست مسائل مهمی که در زیست‌شناسی مطرح است، چیست. مسائل مهمی که در فیزیک هست، چیست و مشکلات فقهی که هست، چیست. پیشنهادهایی هم که ایشان داد خیلی انقلابی بود. مثلا شورای فقهی بنشیند و مسائل را بررسی کند. ایشان از زمان خودش خیلی جلو بود. ایشان در دهه 40و 50 مسائلی را مطرح کرد که دهه 80 و 90 در غرب مطرح شد. حتی در فیزیک؛ با اینکه ایشان فیزیکدان حرفه‌ای نبود ولی فهمیده بود چه مسائلی، مساله [جدی] است. ایشان چه هنرهایی به خرج دادند؟ می‌خواهم بگویم می‌دانستند مسائل چیست. امروز نیستند. امروز یکی شبهه‌ای می‌اندازد، ما با فلسفه ملاصدرا بحث می‌کنیم! او [آنکه شبهه انداخته است] اصلا فلسفه را قبول ندارد چه رسد به فلسفه ملاصدرا.
آیا علم دینی معنا دارد؟
گلشنی ادعای برخی راجع به ایدئولوژیک کردن علوم به سبک چین و شوروی را رد کرد و سپس به تبیین نظرش درباره علم دینی و ارزشی پرداخت.علم دینی به این معنا نیست که تجربه یا نظریه پردازی را کنار بگذاریم و یا فیزیک را به طرق جدیدی انجام دهیم
این فیزیکدان در ادامه با اشاره به یکی از مقالات خود، به این سؤال پاسخ داد که آیا علم دینی معنا دارد یا ندارد؟
به اعتقاد او علم دینی معنا دارد، ولی علم دینی به این معنا نیست که تجربه یا نظریه پردازی را کنار بگذاریم و یا فیزیک را به طرق جدیدی انجام دهیم، اما در جمع بندی یک جایی هست که دستتان از آزمایش کوتاه است و در آنجا متوسل به یک فرضیه عام می‌شوید که متافیزیک است.
بنابر این علم دینی یکی در جمع‌بندی نهایی غربی‌ها [یعنی] در سطح نظری تفاوت دارد، مثلاً فیزیک‌دانی نتیجه می‌گیرد در دنیای اتمی علت را نیافتم، پس شانس حاکم است. درمقابل، (نه‌فقط مؤمن که) در خود غرب هم به او می‌گویند نیافتن دلیل بر نبودن نیست. بنابراین در جایی که علم دینی مداخله می‌کند، جایی نیست که نتایج تجربی را به‌هم بزند یا حتی ظاهر نظریه را به‌هم بزند.
البته در خیلی از موارد هم اختلاف در جمع‌بندی نیست بلکه در «کاربرد» دستاورد علمی است. وقتی به کاربرد می‌رسد دین اجازه نمی‌دهد برای تخریب محیط‌زیست یا نابودی انسان، مواد بیولوژیک بسازید؛ یا به طور مثال به سراغ بمب اتم بروید.
او در پایان و در پاسخ به آخرین سوال فضلی‌نژاد درباره امیدواری نسبت به وضع آینده علم و دانشگاه گفت که هیچ‌وقت نمی‌توانیم از الطاف الهی ناامید شویم. منتها باید دست به کار شویم. اگر روند فعلی ادامه پیدا کند، نه. ولی به نظر من اگر دانشمندان ما استطاعت خود را به کار ببرند و روشنفکری کنند و در مقام رفع نیازهای جوانان و جامعه با نوشتن کتاب‌های کوچک و روشنگر برآیند و به شبهاتی که مطرح است پاسخ دهند، بله واقعا امیدوار می‌شوم. اما به این روش که همه، همه‌چیز را ول کرده‌اند و [می‌گویند] دغدغه معیشت اجازه نمی‌دهد، با این وضع نه! به نظر من به‌عنوان قدم اول [باید] هم دولت مجبور شود به آموزش‌وپرورش و دانشگاه بیشتر اهمیت بدهد و هم اینکه کمیت برایشان مطرح نباشد و کیفیت مدنظر باشد.
