چگونه به بچه ها در برنامه ریزی درسی کمک کنیم؟
برنامه ریزی درسی از موارد مهمی است که با پیشرفت تحصیلی بچه ها ارتباط تنگاتنگ دارد. هر چه قدر آن ها از سال های اولیه تحصیل فاصله می گیرند و به کلاس ها و مقاطع تحصیلی بالاتر پا می گذارند، اهمیت برنامه ریزی تحصیلی بیش تر می شود.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ : سه شنبه 1397/08/08 ساعت 11:25
زینب شاه مرادی - مرکز یادگیری تبیان
برنامه ریزی درسی از موارد مهمی است که با پیشرفت تحصیلی بچه ها ارتباط تنگاتنگ دارد. هر چه قدر آن‌ها از سال‌های اولیه تحصیل فاصله می‌گیرند و به کلاس ها و مقاطع تحصیلی بالاتر پا می‌گذارند، اهمیت برنامه ریزی تحصیلی بیش‌تر می‌شود.
برای دانش آموزان در سال های آغازین مقطع راهنمایی، برنامه ریزی درسی یکی از ویژگی های مهم محسوب می‌شود که رعایت اصول آن می تواند این دسته از دانش آموزان را در مقطع متوسطه شاخص کرده و ضمن ایجاد اعتماد نفس در آنان، زمینه های حضور در رشته های مورد علاقه شان در دانشگاه را فراهم نماید.
معمولا دانش‌آموزان معتقدند تهیه یک برنامه، بسیار ساده است، اما به نظر می رسد آن چیزی که موجب عدم موفقیت آن‌ها می‌شود روش اجرای برنامه است. اجرای یک برنامه کامل شاید غیرممکن باشد، اما به طور قطع اگر موارد زیر رعایت شود، بچه ها می‌توانند خودشان را به آن‌چه که پیش بینی کرده اند، نزدیک تر کنند.
امیدوارم با خواندن این مطلب بتوانید به فرزندتان خصوصاً اگر در سنین نوجوانی و در مقطع راهنمایی باشد، در مورد نحوه برنامه ریزی درسی و فواید و چگونگی به اجرا درآوردن آن کمک کنید.
1- عادت به برنامه
اصلی‌‌ترین علت اجرایی شدن برنامه، عادت کردن به برنامه است. برای این کار توصیه می‌شود به مدت یک هفته ساعت‌های مطالعه خود را ثبت کنند، سپس با استفاده از آن برای هفته بعد خود یک برنامه بنویسند و تا سه هفته ادامه دهند. برای تغییر این عادت بایستی ابتدا برنامه را با روحیه‌ی خود تطبیق داده و پس از آن که ذهن به اجرای برنامه پایبند شد، برنامه را به مرور متناسب با زمان، تنظیم و اجرا کنند.
2- برنامه ریزی بر اساس واقعیات
یکی از دلایل اجرا نشدن برنامه «ایده‌آل گرایی» است. در برنامه ریزی، باید واقعی فکر شود. یعنی خود را در شرایط روزی قرار دهند که می‌خواهند برای آن روز برنامه بنویسند، مثلا چه ساعتی از مدرسه به خانه برمی‌گردند؟ (اغلب برنامه ها بر مبنای استعداد و توانایی و امکانات واقعی نیستند و یک شخص با بلند پروازی آن ها را طراحی می‌کند و از ساعات اولیه روز، بدون هیچ‌گونه تجربه‌ای شروع به مطالعه می‌کند. در این حالت برنامه آنان مانند قیف، از بیش‌ترین ساعت شروع و به کمترین ساعت می‌رسد و کم‌کم تمام می‌شود. حتما باید بدانید ما نمی توانیم برنامه مطالعه زندگی خود را فقط براساس آرزوها، تمایلات و نظرات دیگران تنظیم کنیم.)
3- افزایش تدریجی ساعت مطالعه
افزایش ناگهانی ساعت مطالعه از عوامل اصلی اجرا نشدن برنامه است و این حس را ایجاد می‌کند: «من نمی‌توانم از روی برنامه درس بخوانم.»
برای افزایش ساعت مطالعه، در هر هفته 15 الی 20 دقیقه به ساعت اضافه خواهد شد. پس ساعت مطالعه باید به تدریج افزایش یابد تا پس از رسیدن به حد مطلوب، بتواند تداوم و استمرار یابد.
4- عدم توقف برنامه
اگر در برنامه به مدت یک ساعت و یا حتی یک روز کامل تاخیر ایجاد شده باشد، باز هم اجرای برنامه نباید متوقف شود. به تعبیری اجرای کامل یک برنامه سخت است. بنابراین اگر بچه ها موفق به اجرای یک یا چند قسمت نشدند، باید برنامه را ادامه دهند؛ ولی سعی شود ساعت های عقب مانده در ساعت های بعدی جبران گردد. برای جبران، نیازمندیم که برنامه‌ر یزی انعطاف داشته باشد.
5- ارزش قائل شدن برای برنامه
پایبندی و داشتن اراده قوی در اجرای برنامه عامل بسیار مهمی در اجرایی شدن برنامه است. حتی یک لحظه هم نباید فکر کنند که می توان اجرای برنامه را چند دقیقه به تعویق انداخت. درست مثل زمانی که در مدرسه با شنیدن صدای زنگ موظف به رفتن به کلاس هستند، حتی یک دقیقه هم نباید تاخیر بیفتد. باید به یاد داشته باشند که برای تهیه برنامه یک بار به اندازه کافی فکر شده است، پس به سرعت و بدون افکار وسوسه انگیز شروع به اجرای برنامه کنند.
6- تفاوت در برنامه ها
نباید برنامه‌ها را برای همه یکسان طراحی کرد. در بعضی از مدارس یا مراکز مشاهده می‌شود یک نسخه برنامه برای همه دانش آموزان تنظیم می‌شود. یعنی یک دارو برای همه، هم‌چنان که یک دارو برای یک بیمار خاص است و هر کسی یک داروی متناسب با بیماری لازم دارد، هر دانش‌آموز هم باید با توجه به استعداد و توانایی خود برنامه شخصی خود را تنظیم کند. ساعت کلی آن، ساعت جزیی آن، استراحت بین مطالعه و نوع کتاب ها و غیره باید منطقی باشد. استعداد هر فرد، پایه‌های درسی، نقاط ضعف و قوت در درس‌ها، هدف، روش مطالعه، محیط مطالعه، انگیزه مطالعه، مقطع تحصیلی و ... همه این‌ها در برنامه ریزی باید مورد توجه قرار گیرد.
7- طراحی هفتگی
برنامه حداقل یک هفته اجرا و در صورت لزوم بعد از یک هفته اصلاح شود و همان‌طور برای هفته های بعدی ادامه پیدا کند تا به شکل عادت درآید. بعضی از دانش آموزان برنامه را روز به روز تعیین می‌کنند. این‌گونه برنامه ها کارآیی کمتری دارند.
8- مقایسه با دیگران هرگز
هیچ موقع به این فکر نشود که دیگران چگونه، چه‌مقدار، چه‌طور و کجا درس میخوانند. بچه‌ها نباید نگران شوند که فلانی چه‌قدر می‌خواند. مثلا بارها شنیده‌ایم که بعضی از دانش آموزان می‌گویند من قبول نمی‌شوم، زیرا من 6 ساعت درس می‌خوانم و دوستم 10 ساعت می‌خواند. در صورتی که ممکن است 6 ساعت خیلی بهتر و عمیق‌تر از 10 ساعت باشد. آن‌ها فقط باید با خودشان مقایسه شوند، اگر یک روز زمان درس خواندن آن‌ها نیم‌ساعت زیاد شد، یعنی رشد خوبی داشته‌اند. پس رقیب اصلی دانش‌آموزان خودشان هستند، زیرا بارها مشاهده شده است بعضی از دانش‌آموزان با اراده و با انگیزه که معدل پایین ولی برنامه ریزی دقیق داشته‌اند در بهترین و مهم ترین دانشگاه‌ها قبول شده‌اند، یعنی این‌که هر کسی خودش را بشناسد و از استعدادش استفاده کند، موفق می‌شود.
9- ارزیابی در پایان هر هفته
دانش آموزان در انتهای هر هفته گزارش اجرای برنامه خود را در دفتر برنامه ریزی بنویسند و با پیش‌بینی‌های خود مقایسه و ارزیابی کنند. ضمن تحلیل و مشخص شدن معایب، راهکار بهبود آن را برای هفته آینده تعیین کنند.
10- مطالعه تمام کتاب ها
عدم توجه به یک درس در هفته باعث می‌شود که تکالیف آن جمع شده و به شدت در میزان موفقیت آن‌ها تاثیر منفی داشته باشد. تمام درس‌ها باید به طور مستمر و براساس برنامه‌های کلاسی در هر هفته مطالعه شود.
نکته هایی در فواید برنامه ریزی
1- برنامه ریزی، اگر مطابق با فرآیند ذهنی بچه ها باشد، با زندگی شخصی آن‌ها مطابقت داشته باشد و پراکندگی نداشته باشد، باعث تمرکز می‌شود.
2- اگر منظم و منطقی باشد، از پراکندگی درسی جلوگیری می‌کند.
3- به تدریج توجه بچه ها زیاد می‌شود، زیرا می‌دانند چه ساعتی را باید مطالعه کنند.
4- در این حین، آرام آرام عادت به مطالعه در آن‌ها شکل می‌گیرد و دوست دارند بیش تر مطالعه کنند.
5- وقت آن‌ها تنظیم می‌شود و در وقت، صرفه‌جویی می‌کنند.
6- چشم‌انداز آینده برای بچه‌ها مشخص می‌شود و به تدریج اضطراب شان کم‌تر می‌شود.
7- در حین مطالعه به روش صحیح مطالعه می‌رسند.
8- هرچه بیش‌تر مطالعه کنند، حافظه شان فعال تر می‌گردد و حس می‌کنند که باهوش‌تر می‌شوند.
9- به آینده روز به روز امیدوارتر می‌شوند.
10- اعتماد به نفس آن‌ها قویت می‌شود.
11- تمام وظایف خود را اولویت بندی می‌کنند و همه کارهایشان را انجام می‌دهند.
12- بعد از یک هفته از برنامه ریزی و اجرای آن، موانع یادگیری آن‌ها مشخص می‌شود.
13- اهداف کوتاه مدت، میان‌مدت و بلند مدت برایشان مشخص می‌گردد.
14- مهم‌ترین نتیجه برنامه ریزی به دست گرفتن زمان و جلوگیری از فرصت سوزی است.
نکته های مهم در اجرای برنامه
1- تداوم روند مطالعه از مهم‌ترین عوامل موفقیت است. باید دقت شود که هیچ‌وقت در اجرای برنامه توقف نکنند.
2- برای نتیجه‌گیری و ایجاد تغییر از شروع برنامه‌ریزی حداقل تا 3 هفته صبر کنند و در اجرای آن مقاوم باشند.
3- ساعت مطالعه را مطابق با کلاسی که در آن درس میخوانند در برنامه قرار دهند.
4- برنامه ریزی حتما باید متناسب با اهمیت دروس باشد.
5- برای خواب، خوراک، تفریح و ... زمانی را در نظر بگیرند.
6- نگذارید گفت و گوی مزاحم و بی‌مورد به هیچ وجه در برنامه تاثیر داشته باشد.
7- در پایان هر هفته به خودشان نمره بدهند و خود را تشویق کنند.
8- اگر در برنامه با مشکلی مواجه شدند، صورت مساله را پاک نکنند و ناامید نشوند؛ بلکه به سرعت برنامه خود را اصلاح کنند.
9- در برنامه ریزی اولیه از ساعت کم شروع کنند و بعد به تدریج به ساعت مشخص شده برسند.
10- به دلیل تفاوت‌های فردی، برنامه هر دانش‌آموز منحصر به خود اوست.
11- هرگز اجازه ندهید تلویزیون و فیلم های سینمایی بر برنامه بچه ها مسلط گردد.
مطالب مرتبط:
برنامه ریزی درسی؛ چرا و چگونه؟
بررسی نقش والدین درپیشرفت تحصیلی دانش آموزان
برنامه ریزی درسی به صورت اختصاصی
نویسنده: مریم دربان
برای دانش آموزان در سال های آغازین مقطع راهنمایی، برنامه ریزی درسی یکی از ویژگی های مهم محسوب می‌شود که رعایت اصول آن می تواند این دسته از دانش آموزان را در مقطع متوسطه شاخص کرده و ضمن ایجاد اعتماد نفس در آنان، زمینه های حضور در رشته های مورد علاقه شان در دانشگاه را فراهم نماید.
معمولا دانش‌آموزان معتقدند تهیه یک برنامه، بسیار ساده است، اما به نظر می رسد آن چیزی که موجب عدم موفقیت آن‌ها می‌شود روش اجرای برنامه است. اجرای یک برنامه کامل شاید غیرممکن باشد، اما به طور قطع اگر موارد زیر رعایت شود، بچه ها می‌توانند خودشان را به آن‌چه که پیش بینی کرده اند، نزدیک تر کنند.
امیدوارم با خواندن این مطلب بتوانید به فرزندتان خصوصاً اگر در سنین نوجوانی و در مقطع راهنمایی باشد، در مورد نحوه برنامه ریزی درسی و فواید و چگونگی به اجرا درآوردن آن کمک کنید.
اصلی‌‌ترین علت اجرایی شدن برنامه، عادت کردن به برنامه است. برای این کار توصیه می‌شود به مدت یک هفته ساعت‌های مطالعه خود را ثبت کنند، سپس با استفاده از آن برای هفته بعد خود یک برنامه بنویسند و تا سه هفته ادامه دهند. برای تغییر این عادت بایستی ابتدا برنامه را با روحیه‌ی خود تطبیق داده و پس از آن که ذهن به اجرای برنامه پایبند شد، برنامه را به مرور متناسب با زمان، تنظیم و اجرا کنند.
2- برنامه ریزی بر اساس واقعیات
یکی از دلایل اجرا نشدن برنامه «ایده‌آل گرایی» است. در برنامه ریزی، باید واقعی فکر شود. یعنی خود را در شرایط روزی قرار دهند که می‌خواهند برای آن روز برنامه بنویسند، مثلا چه ساعتی از مدرسه به خانه برمی‌گردند؟ (اغلب برنامه ها بر مبنای استعداد و توانایی و امکانات واقعی نیستند و یک شخص با بلند پروازی آن ها را طراحی می‌کند و از ساعات اولیه روز، بدون هیچ‌گونه تجربه‌ای شروع به مطالعه می‌کند. در این حالت برنامه آنان مانند قیف، از بیش‌ترین ساعت شروع و به کمترین ساعت می‌رسد و کم‌کم تمام می‌شود. حتما باید بدانید ما نمی توانیم برنامه مطالعه زندگی خود را فقط براساس آرزوها، تمایلات و نظرات دیگران تنظیم کنیم.)
3- افزایش تدریجی ساعت مطالعه
افزایش ناگهانی ساعت مطالعه از عوامل اصلی اجرا نشدن برنامه است و این حس را ایجاد می‌کند: «من نمی‌توانم از روی برنامه درس بخوانم.»
برای افزایش ساعت مطالعه، در هر هفته 15 الی 20 دقیقه به ساعت اضافه خواهد شد. پس ساعت مطالعه باید به تدریج افزایش یابد تا پس از رسیدن به حد مطلوب، بتواند تداوم و استمرار یابد.
4- عدم توقف برنامه
اگر در برنامه به مدت یک ساعت و یا حتی یک روز کامل تاخیر ایجاد شده باشد، باز هم اجرای برنامه نباید متوقف شود. به تعبیری اجرای کامل یک برنامه سخت است. بنابراین اگر بچه ها موفق به اجرای یک یا چند قسمت نشدند، باید برنامه را ادامه دهند؛ ولی سعی شود ساعت های عقب مانده در ساعت های بعدی جبران گردد. برای جبران، نیازمندیم که برنامه‌ر یزی انعطاف داشته باشد.
5- ارزش قائل شدن برای برنامه
پایبندی و داشتن اراده قوی در اجرای برنامه عامل بسیار مهمی در اجرایی شدن برنامه است. حتی یک لحظه هم نباید فکر کنند که می توان اجرای برنامه را چند دقیقه به تعویق انداخت. درست مثل زمانی که در مدرسه با شنیدن صدای زنگ موظف به رفتن به کلاس هستند، حتی یک دقیقه هم نباید تاخیر بیفتد. باید به یاد داشته باشند که برای تهیه برنامه یک بار به اندازه کافی فکر شده است، پس به سرعت و بدون افکار وسوسه انگیز شروع به اجرای برنامه کنند.
6- تفاوت در برنامه ها
نباید برنامه‌ها را برای همه یکسان طراحی کرد. در بعضی از مدارس یا مراکز مشاهده می‌شود یک نسخه برنامه برای همه دانش آموزان تنظیم می‌شود. یعنی یک دارو برای همه، هم‌چنان که یک دارو برای یک بیمار خاص است و هر کسی یک داروی متناسب با بیماری لازم دارد، هر دانش‌آموز هم باید با توجه به استعداد و توانایی خود برنامه شخصی خود را تنظیم کند. ساعت کلی آن، ساعت جزیی آن، استراحت بین مطالعه و نوع کتاب ها و غیره باید منطقی باشد. استعداد هر فرد، پایه‌های درسی، نقاط ضعف و قوت در درس‌ها، هدف، روش مطالعه، محیط مطالعه، انگیزه مطالعه، مقطع تحصیلی و ... همه این‌ها در برنامه ریزی باید مورد توجه قرار گیرد.
7- طراحی هفتگی
برنامه حداقل یک هفته اجرا و در صورت لزوم بعد از یک هفته اصلاح شود و همان‌طور برای هفته های بعدی ادامه پیدا کند تا به شکل عادت درآید. بعضی از دانش آموزان برنامه را روز به روز تعیین می‌کنند. این‌گونه برنامه ها کارآیی کمتری دارند.
8- مقایسه با دیگران هرگز
هیچ موقع به این فکر نشود که دیگران چگونه، چه‌مقدار، چه‌طور و کجا درس میخوانند. بچه‌ها نباید نگران شوند که فلانی چه‌قدر می‌خواند. مثلا بارها شنیده‌ایم که بعضی از دانش آموزان می‌گویند من قبول نمی‌شوم، زیرا من 6 ساعت درس می‌خوانم و دوستم 10 ساعت می‌خواند. در صورتی که ممکن است 6 ساعت خیلی بهتر و عمیق‌تر از 10 ساعت باشد. آن‌ها فقط باید با خودشان مقایسه شوند، اگر یک روز زمان درس خواندن آن‌ها نیم‌ساعت زیاد شد، یعنی رشد خوبی داشته‌اند. پس رقیب اصلی دانش‌آموزان خودشان هستند، زیرا بارها مشاهده شده است بعضی از دانش‌آموزان با اراده و با انگیزه که معدل پایین ولی برنامه ریزی دقیق داشته‌اند در بهترین و مهم ترین دانشگاه‌ها قبول شده‌اند، یعنی این‌که هر کسی خودش را بشناسد و از استعدادش استفاده کند، موفق می‌شود.
9- ارزیابی در پایان هر هفته
دانش آموزان در انتهای هر هفته گزارش اجرای برنامه خود را در دفتر برنامه ریزی بنویسند و با پیش‌بینی‌های خود مقایسه و ارزیابی کنند. ضمن تحلیل و مشخص شدن معایب، راهکار بهبود آن را برای هفته آینده تعیین کنند.
10- مطالعه تمام کتاب ها
عدم توجه به یک درس در هفته باعث می‌شود که تکالیف آن جمع شده و به شدت در میزان موفقیت آن‌ها تاثیر منفی داشته باشد. تمام درس‌ها باید به طور مستمر و براساس برنامه‌های کلاسی در هر هفته مطالعه شود.
1- برنامه ریزی، اگر مطابق با فرآیند ذهنی بچه ها باشد، با زندگی شخصی آن‌ها مطابقت داشته باشد و پراکندگی نداشته باشد، باعث تمرکز می‌شود.
2- اگر منظم و منطقی باشد، از پراکندگی درسی جلوگیری می‌کند.
3- به تدریج توجه بچه ها زیاد می‌شود، زیرا می‌دانند چه ساعتی را باید مطالعه کنند.
4- در این حین، آرام آرام عادت به مطالعه در آن‌ها شکل می‌گیرد و دوست دارند بیش تر مطالعه کنند.
5- وقت آن‌ها تنظیم می‌شود و در وقت، صرفه‌جویی می‌کنند.
6- چشم‌انداز آینده برای بچه‌ها مشخص می‌شود و به تدریج اضطراب شان کم‌تر می‌شود.
7- در حین مطالعه به روش صحیح مطالعه می‌رسند.
8- هرچه بیش‌تر مطالعه کنند، حافظه شان فعال تر می‌گردد و حس می‌کنند که باهوش‌تر می‌شوند.
9- به آینده روز به روز امیدوارتر می‌شوند.
10- اعتماد به نفس آن‌ها قویت می‌شود.
11- تمام وظایف خود را اولویت بندی می‌کنند و همه کارهایشان را انجام می‌دهند.
12- بعد از یک هفته از برنامه ریزی و اجرای آن، موانع یادگیری آن‌ها مشخص می‌شود.
13- اهداف کوتاه مدت، میان‌مدت و بلند مدت برایشان مشخص می‌گردد.
14- مهم‌ترین نتیجه برنامه ریزی به دست گرفتن زمان و جلوگیری از فرصت سوزی است.
نکته های مهم در اجرای برنامه
1- تداوم روند مطالعه از مهم‌ترین عوامل موفقیت است. باید دقت شود که هیچ‌وقت در اجرای برنامه توقف نکنند.
2- برای نتیجه‌گیری و ایجاد تغییر از شروع برنامه‌ریزی حداقل تا 3 هفته صبر کنند و در اجرای آن مقاوم باشند.
3- ساعت مطالعه را مطابق با کلاسی که در آن درس میخوانند در برنامه قرار دهند.
4- برنامه ریزی حتما باید متناسب با اهمیت دروس باشد.
5- برای خواب، خوراک، تفریح و ... زمانی را در نظر بگیرند.
6- نگذارید گفت و گوی مزاحم و بی‌مورد به هیچ وجه در برنامه تاثیر داشته باشد.
7- در پایان هر هفته به خودشان نمره بدهند و خود را تشویق کنند.
8- اگر در برنامه با مشکلی مواجه شدند، صورت مساله را پاک نکنند و ناامید نشوند؛ بلکه به سرعت برنامه خود را اصلاح کنند.
9- در برنامه ریزی اولیه از ساعت کم شروع کنند و بعد به تدریج به ساعت مشخص شده برسند.
10- به دلیل تفاوت‌های فردی، برنامه هر دانش‌آموز منحصر به خود اوست.
11- هرگز اجازه ندهید تلویزیون و فیلم های سینمایی بر برنامه بچه ها مسلط گردد.
مطالب مرتبط:
برنامه ریزی درسی؛ چرا و چگونه؟
بررسی نقش والدین درپیشرفت تحصیلی دانش آموزان
برنامه ریزی درسی به صورت اختصاصی
نویسنده: مریم دربان
