معرفی دفتر انتشارات و تکنولوژی آموزشی

دفتر انتشارات و تکنولوژی آموزشی
نخستین نشریه به عنوان ارگان رسمی وزارت معارف در فروردین 1298 هـ.ش. با نام «اصول تعلیمات» در عرصه‌ فرهنگ این مرز و بوم ظاهر شد. این نشریه، در سال‌های بعد به تدریج با نام‌ های مجله‌ی «تعلیم و تربیت»، «ماهنامه‌ فرهنگ»، «ماهنامه‌ آموزش و پرورش» منتشر شد و عاقبت در سال 1341 ه.ش. به تاسیس «دفتر انتشارات کمک آموزشی» منجر شد.

این مرکز، بعد از مدت‌ ها مطالعه و تحقیق، سرانجام از سال 1342 هـ.ش. تدریجاً به انتشار مجموعه‌ نشریاتی با عنوان اصلی «پیک» و عناوین فرعی «کودک»، «نوآموز»، «نوجوان»، «جوان»، «معلم و خانواده» و هم‌چنین ماهنامه «آموزش و پرورش» همت گماشت. غالب این مجله‌ها، هر پانزده روز یک‌ بار در سراسر سال تحصیلی منتشر می‌شد و شمارگان هر شماره‌ آن‌ ها در مجموع سه میلیون نسخه بود که تا حد امکان در شهرها و روستاهای گوناگون کشور توزیع می‌شد.

نکته قابل توجه در انتشار مجله‌های پیک، ارزیابی علمی، مطالعه و آزمایش‌ های مقدماتی قبل از انتشار مجله‌ها بر اساس گروه‌های سنی گوناگون بود. وزارت آموزش و پرورش (وزارت فرهنگ سابق) به‌منظور انتشار گروه‌ مجله‌های پیک، نخست با همکاری انتشارات فرانکلین، مرکزی به نام «مرکز تهیه خواندنی‌های نوسوادان» تاسیس کرد.

مرکز تهیه‌ی خواندنی‌های نوسوادان، پیش از انتشار نخستین مجله از گروه مجله‌های پیک، مطالعه و تحقیق‌های گسترده‌ای را در زمینه‌ی هدف‌ها، روش‌ها و برنامه‌های کاری سازمان‌های مشابه، در دیگر کشورهای جهان آغاز کرد. در این زمینه، برنامه‌های گفت‌و گوی حضوری با کودکان، بزرگسالان و نوسوادان روستایی و شهری، در بیش از یک‌صد روستا و شهر ترتیب یافت و نتایج این گفت‌وگوها جمع‌آوری شد.

جلسه‌های مستمر با معلمان و صاحب‌نظران آموزش و پرورش، به منظور نظرخواهی درباره‌ نیازهای فرهنگی جامعه برای رسیدن به اهداف پیک، از دیگر بررسی‌های انجام شده بود. سرانجام، چهار ماه پس از تاسیس مرکز تهیه‌ خواندنی‌های نوسوادان، نخستین دوره‌ آزمایشی خواندنی‌های نوسوادان، با انتشار مجله‌ای در 12 صفحه به نام «پیک دانش‌آموز» برای کودکان کلاس‌های سوم تا ششم دبستان و مجله‌ای در 8 صفحه به نام «پیک معلم» برای معلمان این کلاس‌ها آغاز شد.

در مرحله‌ اول، به منظور بررسی نتایج انتشار این دو مجله، 86 دهکده در شهرستان قزوین به‌عنوان مناطق آزمایشی ارزشیابی محتوا و کاربرد مجله‌های پیک دانش‌آموز و پیک معلم، برگزیده شد. بعد از به‌دست‌آوردن نتایج مطلوب، انتشار دیگر مجله‌های پیک آغاز شد. در سال 1348 هـ.ش.، «پیک کودک» برای کودکان کودکستانی و دانش‌آموزان سال اول دبستان منتشر شد. در همین سال، دوره‌ی جدید «ماهنامه‌ی آموزش و پرورش»، انتشار یافت. در سال 1349 هـ.ش.، پیک جوان برای دانش‌آموزان مقطع تحصیلی دبیرستان منتشر شد و بالاخره در سال 1351 هـ.ش.، آخرین مجله از این گروه با نام «پیک نوجوان» برای مخاطبان سنی دوره‌ راهنمایی تحصیلی انتشار یافت.

در سال 1346 هـ.ش.، مرکز تهیه خواندنی‌های نوسوادان، به مرکز «انتشارات آموزشی» تغییر نام داد و در سال 1353 هـ.ش.، مرکز انتشارات آموزشی، به همکاری خود با موسسه فرانکلین، به دلیل ناتوانی آن موسسه در انتشار به موقع مجله‌های پیک پایان داد.

موسسه فرانکلین در پایان سال 1353 هـ.ش.، از تهیه‌ی بیش از یک ششم از تعهدات خود ناتوان بود و تاخیر در انتشار به موقع پیک‌ها، سقوط چشمگیر شمارگان این مجله‌ها را به دنبال داشت.

پس از آن مرکز انتشارات آموزشی از سوی وزارت آموزش و پرورش و انتشارات سروش به نمایندگی از رادیو و تلوزیون ملی ایران، به منظور تهیه‌ مجله‌های پیک، ماهنامه‌ی آموزش و پرورش، دفترهای تمرین درسی، کتاب‌های آموزشی و انتشارات خاص کودکان، نوجوانان و جوانان، قراردادی منعقد شد.

سال 1357 هـ.ش.، آخرین سال عمر پیک‌هایی بود که با همه‌ محاسن شکلی خود، در عمل تا حد چشم‌گیری تحت نفوذ و تاثیر رژیم دست‌نشانده‌ پهلوی، سوگیری‌های معنا داری در آن‌ها به چشم می‌خورد.

طی دو سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به تدریج سعی شد انتشار مجله‌های پیک با ظاهری موجه‌تر استمرار یابد.
این نشریات ویژگی هایی داشتند که آن‌ها را از دیگر نشریات موجود متمایز می کرد. مهم‌ترین این ویژگی ها عبارت بودند از:نخستین نشریه از گروه نشریات رشد، مجله‌ «رشد معلم» بود که در مهرماه 1360 هـ.ش. پا به عرصه‌ مطبوعات کشور گذاشت. سپس «رشد دانش‌آموز» و بعد از آن «رشد نوجوان» منتشر شد. طولی نکشید که مجلات رشد، هم از لحاظ کیفیت و هم از لحاظ کمیت، از «پیک‌ها» سبقت گرفتند. به‌طوری که علاوه بر هشت عنوان نشریه‌ای که جایگزین نشریات پیک شد، ده نشریه‌ی جدید نیز به جمع این خانواده اضافه گردید. از این ده نشریه جدید، «مجله‌ رشد تکنولوژی آموزشی» به صورت ماهنامه و بقیه به صورت فصلنامه منتشر می‌شد.

مجلات فصلنامه‌ رشد عمدتاً جنبه‌ی اختصاصی داشته و برای استفاده‌ معلمان و دانشجویان تربیت معلم منتشر می‌شود. این نشریات، از جهت حفظ طراوت علمی معلمان و اطلاع‌رسانی درباره‌ی تازه‌های مربوط به محتوای برنامه‌های درسی، از اهمیت خاصی برخوردار است.

در سال‌های بعد، علاوه بر افزایش شمارگان مجلات رشد، عناوین نشریات نیز بنا به نیازهای مخاطبان و شرایط اجتماعی به 30 عنوان تا سال 1388 افزایش یافت.

عده‌ کثیری از پژوهشگران، نویسندگان و کارشناسان مسایل آموزش و پرورش در دفتر انتشارات کمک آموزشی مشغول همکاری و خدمت هستند و هر یک به نوبه‌ خود در انتشار و ارائه‌ هرچه مطلوب تر مجلات رشد می‌کوشند.

در نحوه‌ توزیع مجلات رشد نیز با تدابیر و رویکردهای جدید، شاهد تحول چشمگیری بوده و امروزه مجلات رشد، بدون تاخیر و طبق زمان‌بندی پیش‌بینی شده، سراسر کشور را پوشش می‌دهند.

بدون شک، نشریات آموزشی رشد، در مقایسه با سایر مطبوعات کشور پرمخاطب‌ترین، پرشمارگان‌ترین، جدی‌ترین و متنوع‌ترین است.

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تنظیم: نسرین صادقی