ترسیم تابلوهای شاعرانه در شعر شهریار

بیست و هفت شهریورماه، سالروز درگذشت محمدحسین شهریار علاوه بر اینکه روز ملی شعر و ادب است، “روز بزرگداشت استاد شهریار” هم هست.

شهریار را باید جزو آخرین حلقه شاعران بزرگ ادبیات کلاسیک فارسی ایران دانست. در معرفی شهریار باید به جنبه‌های گوناگون شعر و شخصیت او توجه داشت. شهریار به مفهوم مطلق کلمه شاعر غریزی بود و عاطفه‌ای سیال داشت.

برخی معتقدند آنچه بر عظمت و غنای شعر شهریار می‌افزاید دوزبانه بودن شاعر است چرا که او هم در فولکلور زبان فارسی و هم در شعر ترکی موفق بوده است. از سوی دیگر او را شاعر محفلی نیز دانسته‌اند. البته ویژگی‌های ادبیات محفلی در رفتار ادبی و آثار او نیز قابل ردیابی است؛ چرا که اگر چیزی را تأیید می‌کرد و از حرکتی خوشش می‌آمد، آن را در شعرهایش منعکس می‌کرد. او در محافل دوستانه و عارفانه یک شاعر محفلی بود. در سرزمین مادری یک شاعر بومی بود و درد قبیله‌اش را می‌فهمید.

شهریار شاعری غزل‌سراست بدون آنکه فقط غزل سروده باشد و بدون آنکه انواع دیگر اشعارش از ارزش کمتری برخوردار باشند. مهم‌ترین ارزش غزل او در ایجاد ارتباط سخت عاطفی با خوانندگان شعر است. سادگی، شیوه مخصوص او در غزل‌سرایی است و شاعر ساده‌گرایی را گاه تا آنجا می‌رساند که بعضی بیت‌های یک غزل او هم‌طراز با سایر بیت‌های بلند شعرش نیستند، اما همین خود خصیصه دیگری از شعر او را آشکار می‌سازد که برای عرضه اندیشه و احساس خود به زبان ساده از خطر کردن نمی‌هراسد و همین دل به دریا زدن و خطر کردن اوست که او را در سرودن غزل‌های ساده و دل‌انگیز سرآمد هم‌عصرانش می‌سازد و غزلش را امتیازی خاص می‌بخشد.

دیگر خصوصیت شعری او بیشتر از شخصیت و نبوغ فکری او مایه می‌گیرد، شناخت شعری اوست. شهریار برخلاف دیگر شاعران هم‌عصرش از همان آغاز به ستایش نیما برخاست و مدافع روش شعری نیما شد و حتی خود او در قالب‌های شعری نیما چندین شعر سرود از بعضی از آن‌ها مانند “ای وای مادرم” و “پیام به انیشتین” بسیار مشهور شد و از طرفی دیگر نیز بهترین شاعران نوگرای معاصر چون: سایه، مشیری، اخوان، سیمین بهبهانی، شفیعی و... علی‌رغم اخلاق خاص شهریار به او ارادت می‌ورزیدند و او را بهترین نوسرایان معاصر می‌دانستند و در هر فرصتی به دیدار او می‌شتافتند.

خصوصیت دیگر شعری شهریار نوگرایی و ابداع او در ترسیم تابلوهای شاعرانه است که از جمله آن‌ها می‌توان “هذیان دل” و “افسانه شب” و تابلو بدیع و بی‌نظیر او “مولانا در خانقاه شمس تبریزی” و “تخت جمشید” و “دو مرغ بهشتی” و... نام برد که این شعرها نشانه توجه خاص شهریار به منظومه‌سرایی است و شهریار در نحوه منظومه‌سرایی طرحی کاملاً نو و بدیع ارائه می‌دهد، تصویرهایش همه ابتکاری و به دور از ابتذال تقلید است. درباره منظومه بلند “حیدربابا” که به زبان ترکی سروده شده و از شهرتی بی‌مانند برخوردار است اهل زبان سخن فراوان گفته‌اند که باید به زبان ترکی آشنا بود تا پی به ارزش واقعی آن برد اما حتی ترجمه‌های فارسی این منظومه خواننده را چنان مجذوب خود می‌سازد که از راه قیاس می‌توان دریافت که ارزش واقعی شعر چگونه است.

سید عباس سجادی منتقد ادبی، می‌گوید ویژگی‌های شعری شهریار را این‌گونه می‌توان خلاصه کرد: “حساسیت فوق‌العاده، حافظه بسیار قوی شعری، آشنایی با زبان عربی و شناختش از قرآن کریم، علاقه مفرط او به حافظ و در درجه بعد به سعدی و شناخت عمیق او از ادبیات کلاسیک، آشنایی او به زبان فرانسه، مطالعه عمیق او در ادبیات معاصر و زبان فولکلوریک، و زندگانی آمیخته با اضطراب و آشفتگی که برایش لحظات شعری فراوان ساخت”.

---

منبع: هنر آنلاین