تبیان، دستیار زندگی

واقعیت آمار بیکاری

از جمعیت 10 ساله و بیشتر 58.9 درصد از جمعیت غیرفعال و 41.1 درصد از جمعیت فعال هستند. بر این اساس مجموع شاغلان و بیکاران که جمعیت فعال را تشکیل می‌دهند، به ترتیب 24 میلیون نفر و سه‌میلیون و 322 هزار نفر هستند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
واقعیت آمار بیکاری
به گزارش تبیان به نقل از روزنامه فرهیختگان، به جرات می‌توان گفت آمارهای اشتغال و بیکاری در ایران یکی از عجایب هفت‌گانه جهان است. تصور کنید کشور ما 81 میلیون نفر دارد که فقط 24 میلیون نفر از این جمعیت (63/29 درصد) کار می‌کنند و 52 میلیون نفر فاقد شغل هستند. این میزان سرباری یا بالا بودن بار تکفل، در وهله اول گواه فشار مالی زیاد بر خانوارهاست و در وهله دوم نیز گواه ارتزاق تعداد قابل‌توجهی از جمعیت کشور از بخش‌های غیرمولد و غیررسمی اقتصاد است؛ اما مساله به همین‌جا ختم نمی‌شود، چنان‌که گرچه آمارهای حوزه اشتغال و بیکاری (آمار بهار 97) حکایت از نرخ بیکاری 12.1 درصدی در کشور دارد، اما این میزان بین جوانان رقم بسیار قابل‌توجهی را نشان می‌دهد، به‌طوری که در حال حاضر براساس میزان بیکاری جوانان 29-15 ساله کشور حدود 25.5 درصد است که این میزان نزدیک به دوبرابر متوسط جهانی (13.1 درصد) در سال 2017 است.

همچنین بررسی آماری نشان می‌دهد در سال 96 حدود 36.2 درصد از جوانان 25-15 ساله کشور قید هرگونه کار و تحصیل یا مهارت‌آموزی را زده‌اند که این رقم در ژاپن 3.5 درصد، آلمان 6.7 درصد، انگلیس 10.9 درصد، فرانسه 11.8 درصد، آمریکا 15 درصد و ترکیه 24 درصد است. بالا بودن جمعیت سربار یا افزایش «بار تکفل» ناشی از گروه جوانان از این منظر دارای اهمیت است که این جمعیت به‌طور بالقوه می‌تواند منشأ آسیب‌های اجتماعی گوناگون باشند.

نرخ بیکاری جوانان در ایران 2 برابر متوسط جهانی

براساس گزارش مرکز آمار ایران، در بهار سال 97 از جمعیت 81 میلیونی کشور، 14 میلیون و 400 هزار نفر کمتر از 10 سال و 66 میلیون و 592 هزار نفر 10 ساله و بالاتر هستند. از جمعیت 10 ساله و بیشتر 58.9 درصد از جمعیت غیرفعال و 41.1 درصد از جمعیت فعال هستند. بر این اساس مجموع شاغلان و بیکاران که جمعیت فعال را تشکیل می‌دهند، به ترتیب 24 میلیون نفر و سه‌میلیون و 322 هزار نفر هستند. به‌عبارت دیگر در حال حاضر نرخ اشتغال 87.9 درصد و نرخ بیکاری نیز 12.1 درصد است. همچنین بررسی نرخ بیکاری در پنج‌سال اخیر نیز نشان می‌دهد نرخ بیکاری جمعیت بالای 10 سال از 10.4 درصد در سال 92 به 12.1 درصد در بهار 97 رسیده است.

 اما بین جمعیت بیکار کشور، نسل جوان مشکلات بحرانی‌تر دارند به‌طوری که نرخ بیکاری کل جمعیت کشور در حالی 12.1 درصد است که این میزان بین جوانان 24-15 ساله حدود 28.3 و بین جوانان 29-15 ساله حدود 25.5 درصد است. به‌عبارت دیگر در حال حاضر بیش از یک‌میلیون و 800 هزار جوان بین 29-15 سال بیکار هستند که قطعا رقم بسیار بزرگی است. همچنین در سال‌های اخیر نرخ بیکاری جوانان 15 تا 29 ساله نیز همانند نرخ بیکاری کل جمعیت کشور روندی افزایشی داشته و از 21.2 درصد در سال 92 به 25.5 درصد در بهار 97 رسیده است.

بررسی وضعیت بیکاری جوانان در سطح جهانی نیز نشان می‌دهد در سال 2017 میلادی 71 میلیون جوان (24-15 سال) بیکار بوده‌اند که نرخ بیکاری این گروه 13.1 درصد بوده است. بر این اساس نرخ بیکاری جوانان در ایران حدود دوبرابر میانگین جهانی است. به‌عبارت دیگر نرخ بیکاری جوانان در ایران نزدیک به دوبرابر میانگین جهانی است.
 

بیشترین بیکاران جوان در کدام استان‌ها قرار دارند

بین استان‌های کشور کرمانشاه با نزدیک به 44 درصد، چهارمحال‌وبختیاری با 40.3 درصد، ایلام با 33.8 درصد، خراسان‌جنوبی با 31.3 درصد، استان‌های مازندران، گیلان و کهگیلویه و کرمان هرکدام با 30 درصد دارای بالاترین نرخ بیکاری را بین 31 استان کشور دارند.

 2.5 میلیون جوانان تحصیلکرده قید کار را زدند

براساس جدیدترین آمار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در سال 1396 جمعیت فارغ‌التحصیل یا در حال تحصیل کشور 12 میلیون و 500 هزار نفر است که از این تعداد، هفت‌میلیون و 111 هزار نفر جمعیت فعال و پنج‌میلیون و 389 هزار نفر غیرفعال هستند. از جمعیت هفت‌میلیون و 111هزار نفری فعال، پنج‌میلیون و 700 هزار نفر شاغل و یک‌میلیون و 378 هزار نفر بیکار هستند؛ لذا براساس تعریف آماری نرخ بیکاری در جمعیت در حال تحصیل یا فارغ‌التحصیل کشور 19.4درصد است که می‌توان گفت با واقعیت‌های جامعه چندان همخوانی ندارد.

بر این اساس در ایران چهارمیلیون و 290 هزار نفر جوان 15 تا 25 ساله نه‌تنها در حال تحصیل نیستند، بلکه دنبال هیچ مهارتی نیز نرفته‌اند. این جمعیت علاوه‌بر اینکه باعث افزایش «بار تکفل یا سرباری» در خانوارها می‌شوند، بلکه به‌طور بالقوه نیز می‌توانند منشأ آسیب‌های اجتماعی باشند.


همچنین بررسی آماری نشان می‌دهد از جمعیت پنج‌میلیون و 389 هزار نفر غیرفعال فارغ‌التحصیل یا در حال تحصیل کشور، دومیلیون و 533 هزار نفر فارغ‌التحصیل در آمارها جزء جمعیت غیرفعال ذکر شده‌اند که قید شغل را زده‌اند. بر این اساس در کنار یک‌میلیون و 378 هزار نفر بیکار، دومیلیون و 533 هزار نفر فارغ‌التحصیل غیرفعال نیز هستند که رقمی قابل تامل در شرایط فعلی کشور است.

کدام استان‌ها بیشترین جمعیت تحصیلکرده بیکار را دارند

گرچه میانگین نرخ بیکاری جمعیت فارغ‌التحصیل کشور  19.4 درصد است، اما بررسی آماری نشان می‌دهد این میزان در برخی استان‌های کشور بسیار بالا و قابل تامل است، به‌طوری که نرخ بیکاری جوانان دارای تحصیلات دانشگاهی در استان کرمانشاه 57.9 درصد، چهارمحال‌وبختیاری 56.3 درصد، ایلام 55.5 درصد، کرمان 51.3 درصد، لرستان 49.3 درصد، خراسان‌جنوبی 48 درصد، گیلان 47 درصد و کردستان 45.6 درصد است. همچنین کمترین نرخ بیکاری مربوط به استان‌های قم با 20 درصد، هرمزگان با 22.6 درصد و قزوین با 25.6 درصد است.


کدام رشته‌های دانشگاهی بیشترین بیکاران را دارند

براساس جدیدترین گزارش مرکز راهبردی وزارت کار بین رشته‌های مختلف، فارغ‌التحصیلان رشته علوم کامپیوتر با  41.4 درصد در رتبه اول و رشته‌های حفاظت از محیط‌زیست با 37.6 درصد؛ هنر با 28 درصد، علوم‌طبیعی با 25.7 درصد، معماری و شهرسازی با 27.7 درصد، حقوق با 25.7 درصد، صنعت و فرآوری با 25.6 درصد، علوم زیستی با 25.3 درصد و خدمات بهداشتی با 24.8 درصد در رتبه‌های دوم تا هشتم دارای بالاترین میزان نرخ بیکاری هستند.

دامپزشکی با 8.7 درصد، بهداشت با 8.8 درصد و تربیت معلم با 9.3 درصد کمترین نرخ بیکاری را بین رشته‌های دانشگاهی دارند.
 

4 میلیون جوان در خطر آسیب‌های اجتماعی

در تحلیل‌های مربوط به وضعیت جوانان در بازار کار، معمولا از سه شاخص میزان بیکاری، نرخ اشتغال و نرخ مشارکت نیروی کار جوانان استفاده می‌شود؛ اما علاوه‌بر این سه شاخص، بخش دیگری از ذخیره پنهان نیروی کار جوان نیز جوانان غیرفعالی هستند که به‌رغم میل خود و به اجبار نتوانسته‌اند وارد بازار کار شوند و غیرفعال مانده‌اند. در این زمینه سازمان بین‌المللی کار به‌منظور درک بهتر وضعیت بازار کار جوانان شاخصی را به‌نام NEET برای جوانان تعریف کرده که مفهومش این است: «چه تعداد از جوانان ناامید از کار بوده یا امکان دسترسی به آموزش و مهارت‌آموزی را ندارند.»

آمارشناسان کار درخصوص این شاخص تفسیرهای زیر را دارند: 1- کم‌بودن تعداد مشمولان NEET نشانگر گذر سالم از مدرسه به کار است، 2- زیاد بودن تعداد مشمولان NEET  به معنی به‌حاشیه رانده شدن جوانان است. 3- این شاخص بیانگر توجه به جوانانی است که بازار کار را رها کرده یا تمایلی جهت پیوستن به آن ندارند. شاخص NEET از این منظر مهم است که تاکید دارد اشتغال ناقص یا عدم اشتغال جوانان و وارد آوردن فشار اقتصادی به خانواده‌ها می‌تواند آنها را در معرض طرد اجتماعی و بلاتکلیفی اقتصادی و آسیب‌های اجتماعی قرار دهد.

براساس آمارهای سازمان بین‌المللی کار (ILO)، میزان شاخص NEET در ژاپن 3.5 درصد، آلمان 6.7 درصد، انگلیس 10.9 درصد، فرانسه 11.8 درصد، آمریکا 15 درصد، ترکیه 24 درصد و در ایران این میزان، رقم شگفت‌آور 36.2 درصد است. بر این اساس در ایران چهارمیلیون و 290 هزار نفر جوان 15 تا 25 ساله نه‌تنها در حال تحصیل نیستند، بلکه دنبال هیچ مهارتی نیز نرفته‌اند. این جمعیت علاوه‌بر اینکه باعث افزایش «بار تکفل یا سرباری» در خانوارها می‌شوند، بلکه به‌طور بالقوه نیز می‌توانند منشأ آسیب‌های اجتماعی باشند.

چند راهکار

همان‌طور که گفته شد، بخش قابل‌توجهی از جمعیت بیکار کشور را جوانان بین 15 تا 29 ساله تشکیل می‌دهند که در بین آنها نیز، درصد زیادی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی هستند. بر این اساس موارد زیر به‌عنوان راه‌حل‌های کوتاه‌مدت با تاکید بر اشتغال جوانان پیشنهاد می‌شود.


افزایش سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی

یکی از بخش‌های نسبتا سودآور اقتصاد، بخش کشاورزی است که سهمی قابل‌توجهی از اقلام وارداتی کشور نیز به این بخش اختصاص دارد. توسعه این بخش می‌تواند موجب ایجاد اشتغال مولد و توسعه فرصت‌های شغلی زیادی شود، با این حال در حال حاضر سهم بخش کشاورزی از تسهیلات بانکی فقط 7 درصد است و سهم این بخش در اشتغالزایی نیز 17 درصد است. وجود ظرفیت‌های زیاد در این بخش از همین دو شاخص تسهیلات بانکی و میزان اشتغالزایی کاملا مشخص است.

ظرفیت ۲.۳ میلیون شغل در 71 هزار پروژه عمرانی نیمه‌تمام

یکی دیگر از راه‌حل‌های اشتغالزایی در کوتاه‌مدت، ایجاد زمینه‌های سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و همچنین کمک دولت به سودآوری طرح‌های نمیه‌تمام کشور است، به‌طوری که در حال حاضر بیش از 71 هزار پروژه عمرانی نیمه‌تمام در کشور وجود دارد که ظرفیت اشتغالزایی کل این پروژه‌ها دو میلیون و 333 هزار نفر است. گرچه تکمیل 71 هزار پروژه نیمه‌تمام در حال حاضر امکان‌پذیر نیست، با این حال حتی اگر 40 درصد از این پروژه‌ها نیز راه‌اندازی شوند، نزدیک به یک میلیون شغل ایجاد خواهد شد.

اعزام نیروی فنی به خارج از کشور

در زمینه اعزام نیروی کار فنی به خارج از کشور هیچ آمار رسمی‌ای در کشور ثبت نشده است. آمارهای جهانی نشان می‌دهد حجم مبادلات پولی حاصل از کارکرد نیروی کار خارجی بین کشورهای جهان در سال 2014 حدود 385 میلیارد دلار بوده است که ایران هیچ سهمی از آن ندارد. هند با 70 میلیارد دلار، چین با 64 میلیارد دلار و فلیپین با 28 میلیارد دلار دارای بیشترین ارزآوری در زمینه اعزام نیروی کار به خارج از کشور هستند. نکته قابل تامل این است که عربستان نیز 35 میلیارد دلار سالانه از این زمینه درآمد دارد. بنابراین اعزام نیروی کار به خارج آن هم نیروی کار ماهر و فنی باید به‌طور جدی از سوی دولت پیگیری شود.


توسعه مشاغل مرتبط با فناوری اطلاعات

اگر جهت‌گیری سیاست‌های صنعتی کشور به سمت فناوری و نوآوری باشد، فرصت‌های زیادی برای جذب فارغ‌التحصیلان در بخش فناوری ایجاد خواهد شد. گرچه در حال حاضر تعداد 3531 شرکت دانش‌بنیان در کشور وجود دارد، با این حال رقم دقیقی برای اشتغال این بخش ذکر نشده است.
منبع: روزنامه فرهیختگان