معرفی یکی از شخصیت‌های بی‌ثبات تاریخ اسلام

شَبَث بن رِبعِی بن حصین تمیمی یربوعی (درگذشت حدود ۷۰ ق)، از اشراف کوفه و شخصیت‌های بی‌ثبات تاریخ اسلام بود.
شبث، از مخالفان عثمان و فرماندهان سپاه امام علی (ع) در جنگ صفین بود. او در مسیر حرکت به سوی نهروان، به خوارج پیوست اما با سخنان امام برگشت و فرماندهی قسمتی از سپاه امام را در جنگ نهروان به دست گرفت. او از کسانی بود که علیه حجر بن عدی شهادت داد.

در واقعه کربلا، از کسانی بود که به امام حسین (ع) نامه نوشت و از آن حضرت خواست تا به کوفه بیاید. اما با تسلط ابن زیاد بر کوفه تغییر موضع داد و در پراکنده کردن اهالی کوفه، از اطراف مسلم بن عقیل نقش بسزایی داشت. در روز عاشورا با آنکه فرماندهی نیروهای پیاده سپاه عمر بن سعد را بر عهده داشت. اما سعی می‌کرد تا خود را کمتر نشان دهد.

او در قیام مختار و شورش اشراف کوفه به مقابله با مختار پرداخت و در تحریک مصعب بن زبیر و قتل مختار نیز نقش داشت. شبث در حدود ۷۰ ق درگذشت.

امام حسین (ع) در روز عاشورا خطاب به افرادی مانند شبث بن ربعی فرمود: «ای شبث بن ربعی!،ای حجّار بن أبجر!،ای قیس بن اشعث،... مگر شما برایم ننوشته بودید: میوه‌ها رسیده، باغ‌ها سرسبز شده و نهرها لبریز گردیده، [اگر بیایی] بر سپاهی که برایت آماده شده، وارد خواهی شد، بیا؟!» (طبری، تاریخ، ج ۵، ص ۴۲۵؛ بلاذری، انساب‌الاشراف، ج ۳، ص ۱۸۸)

نسب شبث بن ربعی به بنی یربوع از قبیله بنی‌حَنْظَله می‌رسد. شماری از بنی حنظله در جنگ جمل به تحریک طلحه و زبیر به سپاه عایشه پیوستند. اما بنی یربوع همگی بر طاعت حضرت علی (ع) وفادار ماندند. در جنگ نهروان، نیز برخی از بنی حنظله از جمله شبث بن ربعی به خوارج پیوستند.

دوران پیامبر و خلفا

کنیهٔ شبث، أبوعبدالقدوس بود. از کسانی که دوره پیامبر را درک کرد. وی مدتی مؤذن سجاح (مدعی نبوت) شد ولی دوباره به اسلام بازگشت. از مخالفان عثمان بود و در نامه‌ای به معاویه، او را در قتل عثمان دخیل می‌دانست. در حدود ۷۰ ق درگذشت. برخی منابع از او به شبث بن ربعی ریاحی یاد کرده‌اند.

دوران امام علی(ع)

شبث، در جنگ صفین فرماندهی قسمتی از سپاه امام علی (ع) را بر عهده داشت. او به همراه افراد دیگری در جنگ صفین به نمایندگی از امام، نزد معاویه رفتند. هنگامی که حنظلة بن ربیع گریخت، به دستور امام علی (ع)، شبث بن ربعی و دو تن دیگر از بنی تمیم خانه او را ویران کردند. او پس از ماجرای حکمیت در شمار خوارج قرار گرفت. اما با سخنان امام، به آن حضرت پیوست و فرماندهی قسمتی از سپاه امام را در جنگ نهروان به عهده گرفت.

واقعه عاشورا

شبث، از جمله کسانی بود که در واقعه کربلا به امام حسین (ع) نامه نوشت و از آن حضرت خواست که به کوفه بیاید. اما با مسلط شدن ابن زیاد بر کوفه، در متفرق کردن اهالی کوفه از اطراف مسلم بن عقیل نقش بسزایی داشت. روز عاشورا امام حسین (ع) در سخنان خود خطاب به سپاه عمر بن سعد، او را به عنوان یکی از نویسندگان نامه‌های کوفیان مخاطب قرار داد.

او برای حضور در واقعه عاشورا و جنگ با امام حسین (ع) تمایلی نداشت و هنگامی ابن زیاد از او خواست به سپاه عمر بن سعد بپیوندد، تظاهر به بیماری کرد تا در مقابل امام قرار نگیرد. اما وقتی ابن زیاد به او گفت «اگر مطیع مایی به جنگ دشمن ما برو» به سمت کربلا حرکت کرد.

در روز عاشورا فرماندهی نیروهای پیاده سپاه عمر بن سعد را بر عهده داشت. وقتی که سپاهیان عمر بن سعد از شهادت مسلم بن عوسجه خوشحالی می‌کردند. شبث آنان را سرزنش کرد. هنگامی که شمر بن ذی الجوشن نیزه خود را در خیمه امام حسین (ع) فرو برد و فریاد زد که آتش بیاورید تا این خیمه را با اهلش بسوزانم. امام او را نفرین کرد. شَبَث بن رِبعی، نیز او را سرزنش نمود.

پس از واقعه عاشورا

شبث، پس از واقعه عاشورا، به شکرانه شهادت امام حسین (ع)، مسجدش در کوفه را (که سابقاً امام علی (ع) از نماز خواندن در آن نهی کرده بود) تجدید بنا کرد.

در قیام مختار از سوی عبدالله بن مطیع به مقابله با مختار پرداخت. او در شورش اشراف کوفه بر ضد مختار نیز نقش اساسی داشت؛ زمانی که سپاه مختار به فرماندهی ابراهیم بن مالک اشتر برای مقابله با سپاه شام، خارج شد، اشراف کوفه بر ضد مختار شورش کردند. شبث بن ربعی همراه با شمر بن ذی الجوشن و محمد بن اشعث بن قیس از فرماندهان اصلی شورش بودند.

مختار در پی ابراهیم بن مالک اشتر فرستاد تا با سپاه بازگردد و شورش را سرکوب کند. شبث، در پی انتشار خبر بازگشت ابراهیم بن مالک اشتر، تغییر موضع داد و به مختار پیغام داد که: «ما از عشیره تو و دست راست تو هستیم. به خدا سوگند با تو نبرد نمی‌کنیم و از این بابت به ما اطمینان داشته باش.» مختار به درخواست او اعتنایی نکرد و ابراهیم بن مالک را به مقابله او اعزام کرد.

پس از شکست این شورش، مختار به تعقیب قاتلان امام حسین (ع) پرداخت. شبث بن ربعی و شمر بن ذی‌الجوشن و تعدادی از عاملان واقعه کربلا به سوی بصره گریختند. مختار گروهی را به تعقیب آن‌ها فرستاد که شمر را کشتند، اما شبث به بصره فرار کرد و در آنجا مصعب بن زبیر را به جنگ با مختار تحریک کرد. و در قتل مختار مشارکت نمود. او در حدود ۷۰ ق درگذشت. هنگامی که حجر بن عدی در زندان زیاد بن ابیه بود، شبث از کسانی بود که علیه او شهادت داد.

---

منبع:
سایت ویکی شیعه