عوارض و راههای درمان افزایش غلظت خون
پرخونی و دردسرهای آن (2)
یکی از مهمترین عوارض درمان نکردن پرخونی اولیه، افزایش تعداد گلبولهای قرمز و افزایش چسبندگی بین آنهاست. این چسبندگی خطر ایجاد لخته را در عروق افزایش میدهد، بهخصوص زمانی که فرد به دلایل مختلف مثل ورزش شدید، گرمای هوا، تعریق زیاد و اسهال در معرض خطر کمآبی قرار میگیرد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ : يکشنبه 1397/06/18
در قسمت اول این مطلب در مورد پرخونی و روشهای تشخیص انواع آن مطالبی را بیان کردیم. در این قسمت نیز به عوارض درمان نکردن پرخونی و پیشگیری و تغذیه در آن میپردازیم؛ با ما همراه باشید...
عوارض درمان نکردن بیماری پرخونی
یکی از مهمترین عوارض درمان نکردن پرخونی اولیه، افزایش تعداد گلبولهای قرمز و افزایش چسبندگی بین آنهاست. این چسبندگی خطر ایجاد لخته را در عروق افزایش میدهد، بهخصوص زمانی که فرد به دلایل مختلف مثل ورزش شدید، گرمای هوا، تعریق زیاد و اسهال در معرض خطر کمآبی قرار میگیرد. در این وضعیت احتمال بروز لخته در وریدهای پا، شکم، کبد، مغز و... افزایش مییابد. این لخته میتواند منجر به سکته قلبی و مغزی، آمبولی ریه و مرگ شود. پرخونی اولیه میتواند در عملکرد کلیهها نیز اختلال ایجاد کند و باعث بروز سنگ کلیه شود. افراد مبتلا به پرخونی اگر تحت درمان قرار نگیرند به دلیل کمبود اکسیژن در مغز دچار کاهش کارایی مغز، گیجی، کمتوجهی و سردردهای مزمن میشوند.
نقرس و درد مفصلی از دیگر عوارض این بیماری است که در نتیجه افزایش اسید اوریک خون ایجاد میشود. گاهی اوقات نیز این عارضه با سنگهای اوراتی در کلیه همراه میشود. برای پیشگیری از این عوارض فرد باید مصرف آب را افزایش دهد و از داروهای کاهنده اسید اوریک مثل آلوپورینول استفاده کند.
افراد مبتلا به پلیسیتمیورا یا اولیه ممکن است بهتدریج در طول زمان دچار نارسایی مغز استخوان شوند. در این شرایط فرد بعد از چند سال بهتدریج کمخونی پیدا میکند. این سیر در بیماری پلیسیتمیورا، طبیعی است و با دارو نمیتوان به طور قطع از تمام عوارض آن جلوگیری کرد. گاهی اوقات این بیماران به فیبروز مغز استخوان هم دچار میشوند. یکی دیگر از عوارض پرخونی اولیه، تبدیل آن به سرطان خون یا لوسمی است. درواقع حدود 19 درصد از موارد پلیسیتمیورا به سرطانهای حاد تبدیل میشوند.
مبتلایان به پرخونی اولیه باید تا پایان عمر تحت درمان باشند
درمان غلظت خون بالا با توجه به نوع و علت آن میتواند متفاوت باشد. در پلیسیتمی اولیه، گزینههای درمانی از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. مبتلایان به این بیماری باید تا پایان عمر از لحاظ سیر بیماری و عوارض آن، تحت نظر پزشک باشند. برای کاهش یا تنظیم فعالیت مغز استخوان در پرخونی اولیه میتوان از داروهای خاص استفاده کرد. داروهای ضدپلاکت مثل آسپیرین هم میتوانند به کاهش خطر تشکیل لخته خون در این افراد کمک کنند؛ البته به شرطی که بیمار دچار اختلالات خونریزیدهنده نباشد. مصرف داروهای کنترلکننده اسید اوریک خون از دیگر بخشهای درمان این بیماری است. افزایش مصرف آب و فصد خون نیز میتواند در بهبود پلیسیتمی مؤثر باشد. برای درمان پلیسیتمی ثانویه باید به ریشهیابی علت بیماری و رفع آن پرداخت. برای مثال فرد باید سیگار را کنار بگذارد و بیماری تنفسی خود را درمان کند. در این صورت، علائم پرخونی نیز برطرف میشود.
باید و نباید مصرف مکملهای ورزشی در مبتلایان به پرخونی
شخصی که مستعد ابتلا به پلیسیتمی یا پرخونی باشد، باید از مصرف مکملهای غیراستاندارد و غیرعلمی ورزشی و دارویی مثل هورمون رشد یا سوماتروپین خودداری کند. این مکملها و داروها میتوانند باعث افزایش غلظت خون شوند. از آنجایی که هورمون رشد تمام جنبههای رشد سلولی در بدن را افزایش میدهد، مصرف غیراستاندارد و بیش از حد آن حتی ممکن است باعث افزایش خطر رشد سلولهای ناخواسته در بدن شود. البته در این زمینه نیاز به تحقیقات بیشتری وجود دارد اما مصرف مکملهای استاندارد، آمینواسیدهای شاخهای و مکملهای پروتئینی مثل پروتئین «وی» (پروتئین به دست آمده از آب پنیر یا کشک) و پودر تخممرغ هنگام ورزش مشکلساز نیست. حتی در فدراسیون ورزشی و تربیت بدنی نیز استانداردهایی در این زمینه تعریف شده و مربیان میتوانند طبق آنها مصرف مکملهای استاندارد را تحت شرایط خاص به شاگردان خود پیشنهاد دهند.
شرایط اهدای خون با وجود پرخونی
شرط اول برای اهدای خون، برخورداری از سلامت کامل است. بنابراین افراد مبتلا به پلیسیتمی مجاز به اهدای خون نیستند. اما همانطور که ذکر شد، این افراد میتوانند از فصد خون یا حجامت در مراکز استریل مجاز، تحت نظر پزشک بهره ببرند. البته فصد خون برای این افراد باید به مقدار کم و به دفعات انجام شود. حجامت یا فصد خون در حجمهای بالا خود میتواند باعث بیداری مغز استخوان و افزایش ناگهانی غلظت خون به دنبال آن شود. بنابراین فصد خون در صورتی مفید واقع میشود که به دفعات و غلظت کم (هر بار تا حداکثر 100 سیسی) انجام شود.
راه پیشگیری از بیماری پرخونی
پرخونی اولیه و پلیسیتمی مادرزادی قابلپیشگیری نیستند اما برای پیشگیری از پرخونی ثانویه میتوان از مصرف دخانیات و قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا و مونوکسیدکربن خودداری کرد. کنترل فشارخون بالا و دیابت نیز میتواند به شکل بالقوه خطر پلیسیتمی را کاهش دهد.
ویژگیهای رژیم غذایی مناسب مبتلایان به پرخونی
پرخونی میتواند در هر سن و جنسی رخ دهد اما این بیماری در مردان بالای 60 سال بیشتر دیده میشود. بعضی مبتلایان به پرخونی، بیعلامت هستند و بعضی دیگر آن را با علائمی مثل کبودیها یا خونریزیهای مکرر (بدون دلیل یا با کمترین آسیب و ضربدیدگی) تجربه میکنند.
تولید بیش از حد گلبولهای قرمز در این بیماری باعث افزایش حجم خون و بزرگ شدن اندازه طحال یا کبد میشود. درمان پلیسیتمی بیشتر بر کاهش حجم خون تمرکز دارد. روشهای مختلف درمانی این بیماری بر اساس سن و وضعیت جسمی بیمار تجویز میشوند. از جمله این روشها میتوان به فصد خون یا فلبوتومی اشاره کرد.
تغییر رژیم غذایی میتواند در بهبود بسیاری از بیماریها از جمله دیابت و بیماریهای قلبی-عروقی نقش داشته باشد. اگرچه برای کمک به بهبود بیماری پرخونی، دستورالعمل غذایی خاصی وجود ندارد، توصیه میشود این بیماران از یک رژیم غذایی متعادل و کمنمک پیروی کنند. رژیم غذایی متعادل، تمام نیازهای روزانه بدن به کالری، پروتئینها، ویتامینها و مواد معدنی را برطرف میکند و وزن را در محدوده طبیعی نگه میدارد. این رژیم باید شامل مقدار مناسبی از هر گروه مواد غذایی از جمله میوهها و سبزیجات، غلات کامل، پروتئینها و لبنیات کمچرب باشد. افراد مبتلا به پلیسیتمی میتوانند برای تأمین نیازهای اختصاصی خود و آشنایی با رژیم غذایی مناسب این بیماری از متخصص تغذیه یا پزشک معالج کمک بگیرند. از آنجایی که حجم خون در بیماری پلیسیتمی افزایش مییابد، احتمال بروز فشارخون بالا نیز بیشتر میشود.
مبتلایان به پرخونی میتوانند با کاهش مصرف نمک به کنترل فشارخون و پیشگیری از عوارض آن کمک کنند. برای این منظور کافی است نمک را بهتدریج از غذاهای خود حذف کنید و از قرار دادن نمکدان روی میز غذاخوری بپرهیزید. همچنین باید مصرف مواد غذایی فراوریشده حاوی سدیم مثل سوسیس و کالباس، غذاهای آماده، سوپهای آماده و چیپسهای نمکی را به حداقل برسانید و به جای آنها بیشتر از ماهی و غذاهای خانگی کمنمک استفاده کنید.
افراد مبتلا به پلیسیتمی که فصد خون انجام میدهند، ممکن است نگران کمبود آهن باشند و بدون مشورت پزشک مصرف آهن را در رژیم غذاییشان افزایش دهند، در حالی که تحقیقات نشان دادهاند پایین بودن سطح آهن در این بیماران با کاهش حجم خون و تولید گلبولهای قرمز به بهبود پلیسیتمی کمک میکند. درنتیجه این افراد باید از مصرف مکملهای آهن و زیادهروی در مصرف مواد غذایی حاوی آهن خودداری کنند.
منبع: هفته نامه سلامت - دکتر بابک بهار؛ فوقتخصص خون و سرطان
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید. عوارض درمان نکردن بیماری پرخونی
یکی از مهمترین عوارض درمان نکردن پرخونی اولیه، افزایش تعداد گلبولهای قرمز و افزایش چسبندگی بین آنهاست. این چسبندگی خطر ایجاد لخته را در عروق افزایش میدهد، بهخصوص زمانی که فرد به دلایل مختلف مثل ورزش شدید، گرمای هوا، تعریق زیاد و اسهال در معرض خطر کمآبی قرار میگیرد. در این وضعیت احتمال بروز لخته در وریدهای پا، شکم، کبد، مغز و... افزایش مییابد. این لخته میتواند منجر به سکته قلبی و مغزی، آمبولی ریه و مرگ شود. پرخونی اولیه میتواند در عملکرد کلیهها نیز اختلال ایجاد کند و باعث بروز سنگ کلیه شود. افراد مبتلا به پرخونی اگر تحت درمان قرار نگیرند به دلیل کمبود اکسیژن در مغز دچار کاهش کارایی مغز، گیجی، کمتوجهی و سردردهای مزمن میشوند. نقرس و درد مفصلی از دیگر عوارض این بیماری است که در نتیجه افزایش اسید اوریک خون ایجاد میشود. گاهی اوقات نیز این عارضه با سنگهای اوراتی در کلیه همراه میشود. برای پیشگیری از این عوارض فرد باید مصرف آب را افزایش دهد و از داروهای کاهنده اسید اوریک مثل آلوپورینول استفاده کند.
افراد مبتلا به پلیسیتمیورا یا اولیه ممکن است بهتدریج در طول زمان دچار نارسایی مغز استخوان شوند. در این شرایط فرد بعد از چند سال بهتدریج کمخونی پیدا میکند. این سیر در بیماری پلیسیتمیورا، طبیعی است و با دارو نمیتوان به طور قطع از تمام عوارض آن جلوگیری کرد. گاهی اوقات این بیماران به فیبروز مغز استخوان هم دچار میشوند. یکی دیگر از عوارض پرخونی اولیه، تبدیل آن به سرطان خون یا لوسمی است. درواقع حدود 19 درصد از موارد پلیسیتمیورا به سرطانهای حاد تبدیل میشوند.
مبتلایان به پرخونی اولیه باید تا پایان عمر تحت درمان باشند
درمان غلظت خون بالا با توجه به نوع و علت آن میتواند متفاوت باشد. در پلیسیتمی اولیه، گزینههای درمانی از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. مبتلایان به این بیماری باید تا پایان عمر از لحاظ سیر بیماری و عوارض آن، تحت نظر پزشک باشند. برای کاهش یا تنظیم فعالیت مغز استخوان در پرخونی اولیه میتوان از داروهای خاص استفاده کرد. داروهای ضدپلاکت مثل آسپیرین هم میتوانند به کاهش خطر تشکیل لخته خون در این افراد کمک کنند؛ البته به شرطی که بیمار دچار اختلالات خونریزیدهنده نباشد. مصرف داروهای کنترلکننده اسید اوریک خون از دیگر بخشهای درمان این بیماری است. افزایش مصرف آب و فصد خون نیز میتواند در بهبود پلیسیتمی مؤثر باشد. برای درمان پلیسیتمی ثانویه باید به ریشهیابی علت بیماری و رفع آن پرداخت. برای مثال فرد باید سیگار را کنار بگذارد و بیماری تنفسی خود را درمان کند. در این صورت، علائم پرخونی نیز برطرف میشود. باید و نباید مصرف مکملهای ورزشی در مبتلایان به پرخونی
شخصی که مستعد ابتلا به پلیسیتمی یا پرخونی باشد، باید از مصرف مکملهای غیراستاندارد و غیرعلمی ورزشی و دارویی مثل هورمون رشد یا سوماتروپین خودداری کند. این مکملها و داروها میتوانند باعث افزایش غلظت خون شوند. از آنجایی که هورمون رشد تمام جنبههای رشد سلولی در بدن را افزایش میدهد، مصرف غیراستاندارد و بیش از حد آن حتی ممکن است باعث افزایش خطر رشد سلولهای ناخواسته در بدن شود. البته در این زمینه نیاز به تحقیقات بیشتری وجود دارد اما مصرف مکملهای استاندارد، آمینواسیدهای شاخهای و مکملهای پروتئینی مثل پروتئین «وی» (پروتئین به دست آمده از آب پنیر یا کشک) و پودر تخممرغ هنگام ورزش مشکلساز نیست. حتی در فدراسیون ورزشی و تربیت بدنی نیز استانداردهایی در این زمینه تعریف شده و مربیان میتوانند طبق آنها مصرف مکملهای استاندارد را تحت شرایط خاص به شاگردان خود پیشنهاد دهند. برای درمان پلیسیتمی ثانویه باید به ریشهیابی علت بیماری و رفع آن پرداخت. برای مثال فرد باید سیگار را کنار بگذارد و بیماری تنفسی خود را درمان کند. در این صورت، علائم پرخونی نیز برطرف میشود
شرایط اهدای خون با وجود پرخونی
شرط اول برای اهدای خون، برخورداری از سلامت کامل است. بنابراین افراد مبتلا به پلیسیتمی مجاز به اهدای خون نیستند. اما همانطور که ذکر شد، این افراد میتوانند از فصد خون یا حجامت در مراکز استریل مجاز، تحت نظر پزشک بهره ببرند. البته فصد خون برای این افراد باید به مقدار کم و به دفعات انجام شود. حجامت یا فصد خون در حجمهای بالا خود میتواند باعث بیداری مغز استخوان و افزایش ناگهانی غلظت خون به دنبال آن شود. بنابراین فصد خون در صورتی مفید واقع میشود که به دفعات و غلظت کم (هر بار تا حداکثر 100 سیسی) انجام شود.راه پیشگیری از بیماری پرخونی
پرخونی اولیه و پلیسیتمی مادرزادی قابلپیشگیری نیستند اما برای پیشگیری از پرخونی ثانویه میتوان از مصرف دخانیات و قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا و مونوکسیدکربن خودداری کرد. کنترل فشارخون بالا و دیابت نیز میتواند به شکل بالقوه خطر پلیسیتمی را کاهش دهد. ویژگیهای رژیم غذایی مناسب مبتلایان به پرخونی
پرخونی میتواند در هر سن و جنسی رخ دهد اما این بیماری در مردان بالای 60 سال بیشتر دیده میشود. بعضی مبتلایان به پرخونی، بیعلامت هستند و بعضی دیگر آن را با علائمی مثل کبودیها یا خونریزیهای مکرر (بدون دلیل یا با کمترین آسیب و ضربدیدگی) تجربه میکنند. تولید بیش از حد گلبولهای قرمز در این بیماری باعث افزایش حجم خون و بزرگ شدن اندازه طحال یا کبد میشود. درمان پلیسیتمی بیشتر بر کاهش حجم خون تمرکز دارد. روشهای مختلف درمانی این بیماری بر اساس سن و وضعیت جسمی بیمار تجویز میشوند. از جمله این روشها میتوان به فصد خون یا فلبوتومی اشاره کرد.
تغییر رژیم غذایی میتواند در بهبود بسیاری از بیماریها از جمله دیابت و بیماریهای قلبی-عروقی نقش داشته باشد. اگرچه برای کمک به بهبود بیماری پرخونی، دستورالعمل غذایی خاصی وجود ندارد، توصیه میشود این بیماران از یک رژیم غذایی متعادل و کمنمک پیروی کنند. رژیم غذایی متعادل، تمام نیازهای روزانه بدن به کالری، پروتئینها، ویتامینها و مواد معدنی را برطرف میکند و وزن را در محدوده طبیعی نگه میدارد. این رژیم باید شامل مقدار مناسبی از هر گروه مواد غذایی از جمله میوهها و سبزیجات، غلات کامل، پروتئینها و لبنیات کمچرب باشد. افراد مبتلا به پلیسیتمی میتوانند برای تأمین نیازهای اختصاصی خود و آشنایی با رژیم غذایی مناسب این بیماری از متخصص تغذیه یا پزشک معالج کمک بگیرند. از آنجایی که حجم خون در بیماری پلیسیتمی افزایش مییابد، احتمال بروز فشارخون بالا نیز بیشتر میشود.
مبتلایان به پرخونی میتوانند با کاهش مصرف نمک به کنترل فشارخون و پیشگیری از عوارض آن کمک کنند. برای این منظور کافی است نمک را بهتدریج از غذاهای خود حذف کنید و از قرار دادن نمکدان روی میز غذاخوری بپرهیزید. همچنین باید مصرف مواد غذایی فراوریشده حاوی سدیم مثل سوسیس و کالباس، غذاهای آماده، سوپهای آماده و چیپسهای نمکی را به حداقل برسانید و به جای آنها بیشتر از ماهی و غذاهای خانگی کمنمک استفاده کنید.
افراد مبتلا به پلیسیتمی که فصد خون انجام میدهند، ممکن است نگران کمبود آهن باشند و بدون مشورت پزشک مصرف آهن را در رژیم غذاییشان افزایش دهند، در حالی که تحقیقات نشان دادهاند پایین بودن سطح آهن در این بیماران با کاهش حجم خون و تولید گلبولهای قرمز به بهبود پلیسیتمی کمک میکند. درنتیجه این افراد باید از مصرف مکملهای آهن و زیادهروی در مصرف مواد غذایی حاوی آهن خودداری کنند.
منبع: هفته نامه سلامت - دکتر بابک بهار؛ فوقتخصص خون و سرطان