حزب توده
نقش پررنگ حزب توده در تاریخ معاصر ایران
حزب توده، حزبی که برخی آنها را وارث سوسیال دموکراسی و برخی دیگر آن ها را شاخه ای از حزب کمونیست می دانند. نقشش در حوادث تاریخ معاصر بسیار زیاد بوده و برخی از مورخان آنها را دخیل در کودتای بیست و هشتم مرداد سال 1332 می دانند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ : سه شنبه 1397/05/30
به دنبال کودتای ناموفق 25 مرداد 1332 و فرار شاه حزب توده شعار جمهوری دمکراتیک و الغای سلطنت را مطرح کرد. حزب مدتها بود که در مورد وقوع کودتا هشدار می‌داد. در شهریور 1331 پس از افشای نقشه کودتای سرلشگر حجازی و زاهدی و پس از واقعه 9 اسفند همان سال حزب توده مردم را به مقابله با توطئه‌های امپریالیسم فرا خوانده بود. در مرداد 1332 چند روز پیش از کودتای 25 مرداد نیز حزب توده در مورد وقوع کودتا هشدار داده بود و برای مقابله با آن آماده باش صادر کرده بود ولی در هنگام وقوع کودتا به رغم وجود بیش از 600 افسر توده‌ای در رشته های مختلف ارتش اقدام موثری برای مقابله با کودتا انجام نداد.
اما حزب توه با قدرت و نفوذی که داشت، تمایلی هم نسبت به دولت دکتر مصدق نداشت. از رفتن شاه خوشحال بود اما برای ماندن مصدق هم تلاشی نکرد.
این مسئله باعث شد تا همواره این سوال مطرح شود که چرا حزب توده برای جلوگیری از کودتا هیچ کاری نکرد و همچنین بعد از کودتا نیز چرا در عمل رفتار منفعالانه‌ای داشت؟
حزب توده در ایران به دنبال دولتی شرقی با اهداف کمونیستی می گشت و عملا هیچ گونه فعالیتی از دولت ملی را قبول نداشت، آنها به دنبال سوسیال دموکراسی دیگر در ایران بودند، آنها به دنبال عدالت اجتماعی اما از جنس استالینی و شوروی!
«سوسیال» به معنای «اجتماعی» است، و «دموکراسی» به معنای «وابسته به مردم» یعنی اجتماعی که وابسته به مردم است اما رژیم شوروی در نهایت به استالینی ختم شد که بدترین های روزگار را به سر مردم خود آورد.
منوچهر کی‌مرام نیز درباره روزهای بعد از کودتا می‌گوید که رابط تشکیلاتی فقط چند دستور خشک داد؛ اینکه خانه‌ها را تمیز کنید و سعی کنید ضربه نخورید. وقتی می‌گفتیم بعد چی؟ جواب می‌دادند که توده ایهای ناامید شده از خرده بورژوازی برای یک قیام عمومی رهبری انقلابی پرولتاریا را خواهد پذیرفت! انور خامه‌ای نیز درباره روزهای کودتا در خاطراتش گفته که حزب توده به‌وسیله اعضای نفوذی خود در کودتا گران، از برنامه‌های آنها خبر داشته است و حتی می‌دانسته که کودتا چیان دو بار برنامه خود را به تأخیر انداخته بودند. او می‌گوید برخلاف ادعاهای سالهای بعد از انقلاب، آنها اطلاعات خود را صمیمانه در اختیار مصدق قرار نمی‌دادند و فقط هشدارهایی به او می‌دادند. خامه‌ای می‌گوید حزب توده از تسلط نداشتن دولت بر نیروهای نظامی قبل از کودتا خبر داشت و می‌توانست حوادث را پیش‌بینی کند. بر این اساس عملکردش در روزهای منتهی به کودتا سوال برانگیز است.
مواضع حزب توده در قبال کودتای 28 مرداد سبب شد تا کمیته مرکزی در قطعنامه پلنوم چهارم از تصمیمهای اخذشده در آن روز انتقاد کرده و بگوید که در آن موقع رهبری می‌توانست از امکانات مختلف قوا برای عمل استفاده کند ولی بر اثر بی توجهی به امکانات عملاً هیچ کاری انجام نداد. البته بعداً حزب توده در جزوه‌ای با عنوان "چرا باید شکست بخوریم"، سعی کرد پیروزی کودتا را براساس نظرات استالین توضیح داده و نشان دهد نقشی در پیروزی آن نداشته است تا از این طریق خود را تبرئه کند. و نهایتا با دولت کودتا همراهی کرد.
پی نوشت:
1- آیا حزب توده از جزئیات کودتا مطلع بود؟، سیدمحسن موسوی‌زاده جزایری، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
