کتابشناسی کودتای 28 مرداد

کودتای ۲۸ مرداد یکی از حوادث سرنوشت‌ساز در تاریخ معاصر ایران است که در دوازدهمین سال حکومت پهلوی دوم به وقوع پیوست و سبب تثبیت حاکمیت او تا ربع قرن دیگر شد. نقشه کودتا از مدت‌ها پیش با همکاری نیروهای داخلی، بریتانیا و آمریکا طرح‌ریزی شده بود و پس از چندبار تجدید نظر و مشورت با عناصر اصلی به تصویب رسید. در این میان وظیفه‌ای که برعهده محمدرضاشاه پهلوی گذاشته شده بود، امضای فرمان عزل مصدق و نیز امضای فرمان نصب سرلشکر زاهدی به نخست‌وزیری بود. شاه پس از تردیدهای اولیه به امضای فرمان‌ها رضایت داد. سرلشکر نصیری، رئیس گارد سلطنتی فرمان عزل را یک ساعت بعد از نیمه شب ۲۵ مرداد با همراهی تانک و زره‌پوش از سعدآباد به خیابان کاخ آورد تا در منزل دکتر مصدق به او ابلاغ کند اما نیروی محافظ مقر مصدق بلافاصله نصیری و نیروی همراه او را بازداشت کردند. شاه که از قبل به کلاردشت رفته بود با شنیدن خبر به رامسر رفت و از آنجا با هواپیما به بغداد و سپس به رم پرواز کرد.

صبح ۲۵ مرداد خبر اقدام نصیری در شهر منتشر شد و همه دانستند که کوششی برای برکناری مصدق صورت گرفت و ناموفق بود. کودتای ۲۵ مرداد شکست خورد اما کودتاچیان دست از تلاش برای سرنگونی دولت مصدق برنداشتند و بار دیگر در روز 28 مرداد سال 1332 با استفاده از سردرگمی، انفعال و بی‌برنامگی دولت به خیابان‌ها ریختند و در عصر همان روز كار دولت مصدق را خاتمه دادند و نخست‌وزیر به همراه چند تن از وزرای كابینه، خود را تسلیم کرد و سرلشكر فضل‌الله زاهدی با فرمان شاه كه از قبل صادر شده بود به نخست‌وزیری كودتا منصوب شد و محمدرضا پهلوی نیز بعد از سه روز به ایران بازگشت و بر مصدر قدرت نشست.

کودتای 28 مرداد 1332 و اهمیت این واقعه تاریخی سبب توجه بسیاری از مورخان و پژوهشگران به این برهه از تاریخ ایران شده است و آثار زیادی از زوایای گوناگون مورد بررسی قرار گرفته است. براساس آمار موسسه خانه کتاب از سال 57 تا کنون 94 کتاب در ارتباط با کودتای 28 مرداد چاپ و بازچاپ شده است که در این گزارش به معرفی آن‌ها می‌پردازیم. این کتابشناسی بانک جامع اطلاعات نیست و همه کتاب‌های این برهه تاریخی را دربرنمی‌گیرد.

♦ کتابشناسی کودتای 28 مرداد

• «كودتا: كودتای 1332، سازمان سیا و ریشه‌های روابط ایران و ایالات متحده در عصر جدید»، یرواند آبراهامیان، مترجم:ناصر زرافشان، نگاه، 312 صفحه، وزیری (شومیز)، چاپ 1 سال 1393، 1000 نسخه، 140000 ریال.

• «رابطه ایران و آمریكا از ابتدا تا كودتای 28 مرداد»، داود افشاری، آرنا، 218 صفحه، وزیری (شومیز)، چاپ 1 سال 1393 ، 1000 نسخه، 120000 ریال.

• «خاطرات ارسلان خلعتبری از شهریور 1320 تا مرداد 1332»، ارسلان خلعتبری، به‌اهتمام:غزال خلعتبری، پرشكوه، 730 صفحه، وزیری (گالینگور)، چاپ 2 سال 1393، 2000 نسخه، 350000 ریال.

• «ایرانی میهن‌پرست: محمد مصدق و كودتای امریكایی - انگلیسی»، كریستوفر دوبلینگ، مترجم:عبدالرضاهوشنگ مهدوی، البرز، 448 صفحه، رقعی (گالینگور)، چاپ 1 سال 1392، 1500 نسخه، 15500 ریال.

• «كودتا 28 مرداد، سازمان سیا و ریشه‌های روابط ایران و امریكا در عصر مدرن»، یرواند آبراهامیان؛ مترجم:محمدابراهیم فتاحی‌ولیلایی، ویراستار:فرزانه سالمی، نشر نی، 328 صفحه، رقعی (شومیز)، چاپ 1 سال 1392، 2000 نسخه، 150000 ریال.

• «بررسی تاریخ تحولات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران (از انقراض قاجاریه تا كودتای 28 مرداد 1332 شمسی)»، گلناز سعیدی، لیان، 200 صفحه، وزیری (شومیز)، چاپ 1 سال 1392، 1000 نسخه، 100000 ریال.

• «گذشته چراغ راه آینده است: تاریخ ایران در فاصله دو كودتا»، محقق: جامی، ویراستار: فرید مرادی، موسسه انتشارات نگاه، 808 صفحه، وزیری (گالینگور) ، چاپ 1 سال 1392، 1000 نسخه - 400000 ریال.

• «مرداد خاموش»، تدوین: مسعود كوهستانی‌نژادطاری، مركز اسناد انقلاب اسلامی، 620 صفحه، وزیری (شومیز)، چاپ 2 سال 1391، 1000نسخه، 124000 ریال.

• «بحران دموكراسی در ایران (1320 ـ 1332)»، فخرالدین عظیمی؛ مترجم: عبدالرضاهوشنگ مهدوی؛ مترجم:بیژن نوذری، نشر آسیم، 692 صفحه، رقعی (شومیز)، چاپ 4 سال 1391، 500 نسخه، 250000 ریال.

• «از خاطرات جوانی: حادثه 28 مرداد 32 با سكوت ضمنی مصدق به ثمر رسید»، ابوالحسن صیرفی، شلفین، 192 صفحه، رقعی (شومیز)، سال 1390، 1000 نسخه ، 40000 ریال.

• «سرنگونی دولت مصدق به روایت اسناد سیا»، دونالد ویلبر؛ مترجم:بهمن سراحیان؛ سلمان قاسمیان، دانش ‌نگار، 168 صفحه، وزیری (شومیز)، چاپ 1 سال 1389، 1000 نسخه، 35000 ریال.

• «گواه تاریخ: واقعیت شكست نهضت ملی نفت ایران و اسرار قتل مرموز سرتیپ محمود افشار طوس (ریاست شهربانی و سازمان‌های امنیتی وقت)»، حمید سیف‌زاده، سلسله، 896 صفحه، وزیری (سلفون)، چاپ 1 سال 1389، 1000 نسخه، 120000 ریال.

• «حضور ایالات متحده آمریكا در ایران (1332 - 1320)»، محمود شهبندی، مقدمه:مصطفی ملكوتیان، گرایش، 186 صفحه، رقعی (شومیز)، چاپ 1 سال 1387، 1000 نسخه، 38000 ریال.

• «کودتای 28 مرداد»، عبدالله شهبازی، روایت فتح، 368 صفحه، رقعی (شومیز)، چاپ 1 سال 1387، 2200 نسخه، 42000 ریال.

• «خواب آشفته نفت: از كودتای 28 مرداد تا سقوط زاهدی»، محمدعلی موحد ، كارنامه، 552 صفحه، جلد 3، وزیری (گالینگور)، چاپ 2 سال 1385، 2200 نسخه، 129000 ریال.

• «نقش انگلیس در كودتای 28 مرداد 1332»، اسماعیل اقبال، اطلاعات، 216 صفحه، رقعی (شومیز)، چاپ 2 سال 1385، 2100 نسخه، 10000 ریال.

• «راز پیروزی كودتای 28 مرداد»، محمدجعفر محمدی، اختران، 216 صفحه، رقعی (شومیز)، چاپ 1 سال 1385، 1500 نسخه، 24000 ریال.

• «کودتای بیست‌و‌هشت مرداد در آئینه تصویر»، رضا زریری، مركز اسناد انقلاب اسلامی، 348 صفحه، خشتی (شومیز)، چاپ 1 سال 1384، 2000 نسخه، 29000 ریال.

• «مرداد خاموش، خرداد خودجوش (مصدق، خاتمی و تاریخ)»، بهرام افراسیابی، مهرفام، 608 صفحه، وزیری (گالینگور)، چاپ 1 سال 1384، 2000 نسخه، 90000 ریال.

• «مصدق در آیینه‌ی تاریخ»، پری صابری، نشر قطره، 252 صفحه، رقعی (شومیز)، چاپ 1 سال 1384، 1100 نسخه، 20000 ریال.

• «ناگفته‌هایی پیرامون فروریزی حكومت مصدق و نقش حزب توده‌ی ایران»، ماشاالله ورقا، بازتاب نگار ، 264 صفحه، رقعی (شومیز)، چاپ 1 سال 1384، 1650 نسخه، 26000 ریال.

• «نشست تخصصی بررسی نقش مطبوعات در بسترسازی كودتای 28 مرداد: مجموعه سخنرانی‌ها و ویژه‌نامه‌ای به مناسبت پنجاه و یكمین سالگرد كودتا»، موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، 160 صفحه، رقعی (شومیز)، چاپ 1 سال 1384، 1500 نسخه، 10000 ریال.

• «اسنادی از مطبوعات ایران و دولت كودتا»، تهیه و تنظیم: مركزاسنادریاست‌جمهوری، زیرنظر:سیدحسین موسوی، زیرنظر:هادی خانیكی - وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، 402 صفحه، (در2جلد )، جلد 1، وزیری (شومیز)، چاپ 1 سال 1383، 1000 نسخه.

• «نگاهی به نهضت ملی ایران: نقد خاطرات شعبان جعفری»، سعید رهبر، هیرمند، 424 صفحه، وزیری (گالینگور)، چاپ 1 سال 1383، 2200 نسخه، 4000 ریال.

• «تاجی بر تارك تاریخ معاصر: تحلیلی از جریان ملی شدن نفت و 28 ماه حكومت مردمی دكتر مصدق»، علی‌اكبر نقی‌پور ، ایران مهر، 360 صفحه، رقعی (شومیز)، چاپ 1 سال 1381، 2000 نسخه، 20000 ریال.

• «جاسوس»، رضا صفایی، گل یخ، 288 صفحه، وزیری (شومیز)، چاپ 1 سال 1381، 3000 نسخه، 20000 ریال.

• «مصدق، دولت ملی و كودتا: مجموعه گفت‌وگوها و مقالات تاریخی - سیاسی»، زیرنظر:عزت‌الله سحابی، طرح نو، 568 صفحه، رقعی (شومیز) ،چاپ 1 سال 1381، 1500 نسخه، 45000 ریال.

• «چكمه‌ی سیا»، مترجم:مجید ملكان، مركز اسناد انقلاب اسلامی، 116 صفحه، پالتویی (شومیز)، چاپ 1 سال 1381، 2000 نسخه، 4500 ریال.

• «خاطرات شعبان جعفری»، به‌اهتمام:هما سرشار - آشیانه كتاب، موسسه‌ انتشارات‌ عطایی، 504 صفحه، وزیری (شومیز)، چاپ 1 سال 1381 ، 5000 نسخه، 35000 ریال.

• «رودخانه خروشان عشق: نگاهی به زندگانی دكتر سیدحسین فاطمی»، محمود حكیمی، قلم، 224 صفحه، رقعی (شومیز)، چاپ 1 سال 1381، 3000 نسخه، 15500 ریال.

• «كالبدشكافی توطئه: كودتای نظامی 28 مرداد 1332»، ابراهیم یزدی، قلم، 232 صفحه، رقعی (شومیز)، چاپ 1 سال 1381، 5500 نسخه، 20000 ریال.

• «از كودتا تا كودتا: سوم اسفند 1299 ه‌.ش تا 28 مرداد 1332 ه‌.ش»، اسفندیار آهنجیده، مشعل، 290 صفحه، وزیری (گالینگور)، چاپ 1 سال 1380، 1000 نسخه، 20000 ریال.

• «گزارشی از رفتار سیاسی آمریكا در قبال نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران»، زیرنظر:سیدعلی موجانی، به‌اهتمام:ایرج ذوقی، وزارت امور خارجه، مركز چاپ و انتشارات، 192 صفحه، وزیری (شومیز)، چاپ 1 سال 1380، 1000 نسخه، 8000 ریال.

• «عملیات آژاكس»، دونالدنیوتن ویلبر، مترجم:ابوالقاسم راه‌چمنی، ویراستار:مهین نادری، موسسه‌ی‌ فرهنگی ‌مطالعات‌ و تحقیقات ‌بین‌المللی ‌ابرار معاصر تهران، 296 صفحه، رقعی (شومیز)، چاپ 1 سال 1380 ، 2500 نسخه، 19500 ریال.

• «قلم و سیاست: سرگذشت رژیم شاهنشاهی در واپسین روزها»، محمدعلی سفری، پروین، نشر نامك، 860 صفحه، جلد 4 ، وزیری (گالینگور)، چاپ 1 سال 1380، 2200 نسخه، 65000 ریال.

• «اسرار كودتا: اسناد محرمانه CIA «درباره عملیات سرنگونی دكتر مصدق»، مترجم:حمید احمدی، نشر نی، 208 صفحه، رقعی (شومیز)، چاپ 1 سال 1379، 5500 نسخه، 11000 ریال.

• «خانه شماره 109 خیابان كاخ: نمایشنامه»، فرزانه آقایی‌پور، برنامه، 112 صفحه، رقعی (شومیز)، چاپ 1 سال 1379، 1000 نسخه، 6000 ریال.

• «رفتارشناسی سیاسی امریكا در قبال نهضت ملی ایران (1329 - 1333)»، محمدحسین جمشیدی، مركز اسناد انقلاب اسلامی، 308 صفحه، وزیری (شومیز)، چاپ 1 سال 1379، 3000 نسخه، 12000 ریال.

• «اسناد سازمان سیا درباره كودتای 28 مرداد و براندازی‌دكتر مصدق»، غلامرضا وطن‌دوست، مقدمه:محمدعلی كاتوزیان، باهمكاری:رضا دهدشتی، رسا، 274 صفحه، رقعی (شومیز)، چاپ 1 سال 1379، 4400 نسخه، 22000 ریال.

• «جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران و كودتای 28 مرداد 1332»، غلامرضا نجاتی، شركت سهامی انتشار، 840 صفحه، وزیری (گالینگور)، چاپ 8 سال 1378، 2000 نسخه، 45000 ریال.

• «زندگی سیاسی سپهبد زاهدی»، جعفر مهدی‌نیا، گلدیس، 556 صفحه، وزیری (گالینگور)، چاپ 1 سال 1378، 5000 نسخه، 25000 ریال.

• «رمان سیاسی قصه كودتا: داستان كودتای 28 مرداد»، ادوارد اپستاین، مترجم:حسن رهنما، رسا، 304 صفحه، رقعی (شومیز)، چاپ 3 سال 1377، 3000 نسخه، 9500 ریال.

• «افسانه مصدق»، رحیم زهتاب‌فرد ، نشر علم، 674 صفحه، وزیری (گالینگور)، چاپ 1 سال 1377، 2200 نسخه، 27000 ریال.

• «نفت، قدرت و اصول: ملی شدن نفت ایران و پیامدهای آن»، مصطفی علم، مترجم:غلامحسین صالحیار، چاپخش، 680 صفحه، رقعی (شومیز)، چاپ 1 سال 1377، 3000 نسخه، 18000 ریال.

• «تاریخ جامع ملی شدن نفت»، احمد خلیل‌الله‌مقدم، نشر علم، 780 صفحه، وزیری (گالینگور)، چاپ 1 سال 1377، 2200 نسخه، 37000 ریال.

• «تاریخ معاصر ایران: از تاسیس سلسله پهلوی تا كودتای 28 مرداد 1332»، پیتر آوری، مترجم:محمد رفیعی‌مهرآبادی، موسسه‌ انتشارات‌ عطایی، 560 صفحه، جلد 2 ، وزیری (گالینگور)، چاپ 3 سال 1377، 3000 نسخه، 19000 ریال.

• «عملیات چكمه»، سی.ام وودهارس، مترجم:فرحناز شكوری، نو - 152 صفحه، رقعی، چاپ 1 سال 1364، 3000 نسخه، 250 ریال.

• «قصه كودتا»، ادوارد.جی. اپستین، مترجم:حسن رهنما، نشرپارسا، 344 صفحه، رقعی، چاپ 2 سال 1364، 5000 نسخه، 500 ریال.

• «اسنادی پیرامون توطئه ربودن و قتل سرلشكر افشار طوس»، محمد تركمان، رسا، 240 صفحه، جلد 5، رقعی، چاپ 1 سال 1363، 5000نسخه، 300 ریال.

• «تجربه 28 مرداد: نظری به تاریخ جنبش ملی شدن نفت ایران»، ف.م. جوانشیر، حزب توده ایران، 331 صفحه، رقعی، چاپ 1 سال 1359، 250 ریال.

• «برای آگاهی نسل جوان»، احمد خلیل‌الله‌مقدم، نهضت مقاومت ملی ایران، 184 صفحه، رقعی، چاپ 4 سال 1358. 

---

منبع: ایبنا