ذات الکرسی، آندرومدا و آسمان پاییز

صورفلکی پاییز کم نورتر از صور فلکی بقیه ی فصول سال هستند. چرا که تعداد ستارگان نورانی در پاییز کمتر است، ولی این تمام واقعیت نیست. آسمان پاییز مناظر زیبایی نیز دارد که منتظر چشمانی هستند که به مشاهده ی آنها بپردازند. برای پیدا کردن آنها نیاز است که ابتدا صورت فلکی ذات الکرسی را که در پاییز به شکل یک M دیده می شود، بیابید. ذات الکرسی یک ملکه ی اساطیری یونانی به نام کسیوپیا است. این صورت فلکی در پاییز به نزدیکی وسط آسمان می رسد.

چهار ستاره ی دیگر بالاتر از ذات الکرسی نشاندهنده ی مربع بزرگی هستند، به نام فَرَس اَعظَم یا اسب بالدار. (تصویر 2) مانند تمامی صورفلکی پاییزی، فرس اعظم نیز شباهت کمی به اسب اساطیری بالدار دارد!

صورت فلکی آندرومدا از یکی از گوشه های فرس اعظم بدان چشبیده است. کهکشان آندرومدا داخل همین صورت فلکی در حدود 1000 سال پیش توسط یک منجم مسلمان ایرانی به نام عبدالرحمن صوفی کشف شد. در تصویر 1 این کهکشان به شکل یک لکه ی مه آلود دیده می شود.

عبدالرحمن صوفی منجم بزرگ ایرانی: کاشف کهکشان آندرومدا

کهکشان آندرومدا را می توان از روی ذات الکرسی پیدا کرد. کافی است نوک تیزتر آن را به اندازه ی حدود 15 درجه ادامه دهیم تا به این کهکشان برسیم. (تصویر 3) زمانی که شما به این کهکشان نگاه می کنید در واقع به دورترین جسمی که می توان با چشم غیر مسلح دید، چشم دوخته اید. نوری که از ستارگان این کهکشان به چشمهای شما وارد می شود، پس از طی سفری بیش از 2 میلیون ساله به چشمهای شما می رسد.

استفاده از یک دوربین دوچشمی نمایی بس زیباتر از این کهکشان را به شما نشان خواهد داد. می توان گفت یک دوربین دوچشمی خوب می تواند برای دیدن زیبایی های این کهکشان از یک تلسکوپ قوی هم بهتر باشد. تصویر 4 نمایی افسانه ای از این کهکشان که بوسیله ی تلسکوپ گرفته شده، را نشان می دهد.

در نزدیکی ذات الکرسی، خوشه ی دوتایی x و h قرار دارند که با چشم غیر مسلح به مانند منطقه ای مه آلود در زمینه ی آسمان دیده می شود. (تصویر 5) این دو مجموعه ی ستاره ای را خوشه ی باز می خوانند. مجموعه ای از چندین هزار ستاره در منطقه ای از آسمان به دور هم جمع شده اند. باید توجه داشت که خوشه ها بسیار کوچکتر از کهکشانها هستند، چراکه کهکشانها میلیاردها ستاره دارند و خوشه ها داخل آنها قرار گرفته اند. تمامی خوشه هایی که ما در آسمان شب می توانیم ببینیم، درون کهکشان خودمان یعنی راه شیری واقع شده اند.

با یک دوربین دوچشمی می توان ستاره های درون این خوشه ها را به طور تفکیک شده ملاحظه کرد. (تصویر 6) در حالی که ستارگان یک کهکشان بسیار انبوه تر و فشرده تر از آن است که بوسیله ی یک دوربین دوچشمی تفکیک شوند.