علت ایجاد و درمان آفت دهانی
چه عواملی باعث پیدایش آفت دهان می‌شوند؟
آفت نوعی از زخمهای دهان محسوب می‌شود که سرطانی نیست و ممکن است با عفونت هرپسی (ناشی از ویروس تبخال) اشتباه گرفته شود. این نوع زخم می‌تواند در هر دو جنس رخ دهد، اما در زنان شایعتر است.
در دهانم مدتی است که جوش های کوچک دردناکی ظاهر شده، آیا این ها همان آفت دهان هستند اگر جوابتان مثبت است چگونه درمان می شود و چقدر زمان لازم دارد تا درمان شود؟
آفت نوعی از زخمهای دهان محسوب می‌شود که سرطانی نیست و ممکن است با عفونت هرپسی (ناشی از ویروس تبخال) اشتباه گرفته شود. این نوع زخم می‌تواند در هر دو جنس رخ دهد، اما در زنان شایعتر است. آفت عود کننده از مهمترین نوع آفتهاست؛ زخمهای عود کننده بطور معمول در دوران طفولیت تا بلوغ شروع می‌شوند و بهبودی آن حدود ۱ تا ۴ هفته طول می‌کشد. زخم آفت معمولاً گرد یا بیضی بوده و یک حاشیه قرمز رنگ با مرکز زرد یا خاکستری دارد.
آفت از دو جهت با تب خال متفاوت است یکی اینکه آفت بیشتر بافت نرم داخل دهان را گرفتار می کند جائیکه بندرت توسط زخمهای تب خال در گیر می شود و آفت مسری نیست ولی تب خال بسیار مسری می باشد.
علت ایجاد آفت چیست؟
مكانیسم دقیق ایجاد آفت هنوز به درستی روشن نیست. ولی به نظر می‌رسد واكنش‌های ایمنی بدن بیمار در ایجاد آن دخیل باشد. زخمهای آفتی وقتی ایجاد می‌شوند كه به دلایل نامشخص سیستم ایمنی بیمار وجود یک مولكول ناشناخته را اعلام می‌دارد. حضور این مولكولها باعث حمله لنفوسیت‌ها خواهد شد. (همانند حمله همین سلولها به بافت پیوند شده به بیمار). نتیجه این فرآیند پیدایش زخمهای آفتی خواهد بود.چه عواملی باعث پیدایش آفت دهان می‌شوند؟
عوامل مختلفی باعث پیدایش زخمهای آفتی می‌شوند. هر یک یا تركیبی از این موارد می‌تواند در پیدایش زخمهای آفتی نقش داشته باشد:1 - استرس‌های روحی روانی ( مثلاً افزایش زخمهای آفتی نزدیک امتحانات دانشجویان )
2 - كمبودهای ویتامینی (مثلاً كمبود ویتامین‌های B1، B2، B6، Bو C)
3 - كمبود سایر مواد تغذیه‌ای: مثل كمبود روی، اسید فولیک، آهن، كلسیم، سلنیم
4 - آلرژی (حساسیت): مثلاً آلرژی‌های غذایی(مثل آلرژی به گلوتن و یا میوه‌هایی مثل لیمو، پرتقال، سیب، گوجه‌فرنگی و یا توت‌فرنگی، پنیر و سایر لبنیات، شكلات،گردو) و یا افزودنی‌های خوراكی(مثل سینامون آلدئید و یا بنزوئیک اسید) و یا سایر مواد مثل آدامس، مواد دندانپزشكی، داروها و غیره
5 - تغییرات هورمونی: مثلاً افزایش زخمهای آفتی در خانمها در زمان عادت ماهیانه و یا كاهش زخمهای آفتی در دوران بارداری
6 - مسائل ژنتیكی: شیوع بیشتر آفت در فرزندان بیماران مبتلا در مقایسه با افراد سالم
7 - عوامل عفونی
8 - شرایط پزشكی خاص و بیماریهای مشخص مثل اختلال عمل نوتروفیلی، بیماری بهجت، بیماری التهابی روده، بیماری سیلیاک و كراون و بیماران مبتلا به ایدز
9 - خمیر دندانها یا دهانشویه‌های حاوی سدیم لوریل سولفات (SLS)
10 - تروما یا آسیب به مخاط دهان (مثلاً تحریک مخاط در اثر یک دندان تیز یا بعضی غذاها)
داروها: مثل داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی، بتابلاكرها، داروهای شیمی درمانی كه همگی ارتباطی با بروز آفت‌های دهان دارند.
انواع آفت
آفت یک بیماری شایع بوده و تا ۲۰ درصد جمعیت را مبتلا می‌سازد. در افرادی که سطح اقتصادی و اجتماعی بالاتری دارند شایعتر است و سه فرم عمده دارد:آفت مینور
فرم مینور یا کوچک حدود ۸۰ درصد موارد را شامل می‌شود. این فرم عمدتاً در گروه سنی ۱۰ تا ۴۰ سال دیده شده و ناراحتی مختصری ایجاد می‌نماید. زخمهایی بین ۲ تا ۴ میلیمتر در لب‌ها، گونه‌ها، کف دهان و زیر زبان ایجاد می‌شود. این زخمها در لثه‌ها، کام و روی زبان شایع نیستند. تعداد زخمها در یک زمان معمولاً کم بوده و بین ۱ تا ۶ عدد متغیر است. ضایعات طی ۷ تا ۱۰ روز بهبود یافته ولی با فواصل نامنظمی ممکن است عود کند. زخمهای معمولاً گرد و یا بیضی بوده ولی ممکن است خطی باشند. رنگ زخم ابتدا زرد رنگ بوده ولی بتدریج خاکستری می‌شود. حاشیه زخم ملتهب و قرمز رنگ است و بهبودی بدون جوشگاه صورت می‌پذیرد.
زخمهای آفتی وقتی ایجاد می‌شوند كه به دلایل نامشخص سیستم ایمنی بیمار وجود یک مولكول ناشناخته را اعلام می‌دارد. حضور این مولكولها باعث حمله لنفوسیت‌ها خواهد شد. در نتیجه این فرآیند پیدایش زخمهای آفتی خواهد بود.
آفت ماژور
فرم ماژور یا بزرگ حدود ۱۰ درصد موارد را شامل می‌شود. این زخمها بزرگتر بوده، عود بیشتری داشته، مدت بیشتری باقی می‌ماند و از نوع مینور دردناکتر می‌باشد. اندازه آنها ممکن است از یک سانتیمتر هم بزرگتر شده و در هر جای دهان حتی روی زبان و کام نیز دیده شوند. تعداد آنها کم (معمولاً ۱ تا ۶ عدد) و طی ۱۰ تا ۴۰ روز بهبود می‌یابند. بهبودی آنها می‌تواند با بجا گذاشتن جوشگاه باشد.
فرم شبه تبخال
این فرم در سنین کمی بالاتر از فرمهای قبلی دیده شده در خانمها شایعتر است. این فرم به شدت دردناک بوده و آنقدر فواصل عود کم است که زخم تقریباً بطور مداوم وجود دارد. این فرم با ایجاد تاولهای ریز شروع می‌شود که سریعاً تبدیل به زخمهای کوچک ( ۲ میلیمتری ) می‌شوند. این ضایعات در هر جای دهان ممکن است باشند. این زخمها بزرگتر شده و به یکدیگر می‌پیوندند تا یک زخم بزرگ که طی ۱۰ روز یا بیشتر بهبود می‌یابد، تشکیل شود. به دلیل شباهت ظاهری این فرم آفت به تبخال، فرم شبه تبخال نام گرفته است، ولی دلیلی بر دخالت ویروس تبخال در این بیماری وجود ندارد.
درمان آفت دهان
هر چند درمان قطعی برای آفت وجود ندارد ولی روشهایی هست كه در كاهش مدت زمان حضور زخم و نیز كاهش درد و ناراحتی بیمار مؤثر است.1- استفاده از خمیردندانهایی كه حاوی سدیم لوریل‌سولفات نباشند.
2- استفاده از محصولاتی كه مثل Orabase با ایجاد یک لایه محافظ روی زخمها مانع تحریک آنها توسط عوامل محیطی می‌شوند.
3- محصولات بی‌حس كننده موضعی (مثل لیدوكائین, بنزوكائین)
4- داروهای ضدباكتریایی (مثل سولفات مس و ...)
5- داروهایی كه سطح زخمهای آفتی را شستشو می‌دهند (مثل پراكسید هیدروژن و كار با میدپراكسید)
6- تركیب شیر منیزی و دیفن‌هیدرامین با نسبت مساوی 4 تا 6 بار در روز
7- داروهای گیاهی: برخی عصاره‌های گیاهی باعث تخفیف علائم بیماران آفتی می‌شوند.
8- مصرف مرتب وروزانه ماست كه محتوی لاكتوباسیلوس اسیدوفیلوس باشد.
9- كاهش عوامل آسیب زننده(تروماتیک) دهان مثل دندانهای شكسته، جرم زیاد، پر كردگی‌های تیز و ...
10- رعایت بهداشت دهان به صورت دقیق و منظم
11- عدم مصرف غذاهایی كه ایجاد آفت را تشدید می‌نمایند. (مثل غذاهای آلرژیک)
12- درصورت كمبود تغذیه‌ای بایستی مكمل مولتی‌ویتامین مصرف شود.
13- عدم مصرف غذاها و مایعات محرک مثل آب‌لیمو یا رب‌گوجه و ...
14- كاهش استرس
15- داروهای ضدالتهابی كه توسط پزشک تجویز می‌شوند: مثل آفتازولAphthasol, Kenalog in orabase كه همان تریامسینولون استوناید بوده و به نام تجاری Adcortyl در بازار ایران وجود دارد.
16- داروهای مهار كننده كلاژناز مثل تتراسایكلین و Peridex یا كلرهگزیدین گلوكانات. درمان با كلرهگزیدین می‌تواند سرعت بهبود زخمهای آفتی را بهبود بخشد.
منبع: پرسش و پاسخ های عمومی مشاوره پزشکی مرکز مشاوره تبیان
