تبیان، دستیار زندگی

وقتی از آسمان آتش می‌بارد

گرمازدگی را با طب سنتی کنترل کنید

بدن ما سیستمی برای تنظیم دما دارد که به هم خوردن این سیستم در نهایت تعادل بدن را به هم می‌زند؛ در شرایطی که دمای بدن بالا برود، گرمازدگی رخ می‌دهد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
هوای گرم
شاید جالب باشد بدانید طبق آمارهای ارائه شده، تاکنون در اروپا سالانه 152 هزار نفر جان خود را از دست داده‌اند. پزشکان نیز همچنان هشدار می‌دهند نارسایی قلبی یا سکته مغزی در اثر گرما افزایش می‌یابد. به دلیل اهمیت این موضوع پرسش و پاسخ‌های مطرح شده با دکتر سعید صانعی، متخصص طب سنتی درباره گرما و راه‌های مقابله با آن را برایتان آورده‌ایم.

گرمازدگی چیست و چه علائمی دارد؟

گرمازدگی ممکن است به دلایل مختلف روی دهد. خطر ابتلا به گرمازدگی با فعالیت زیاد و بدون مصرف آب کافی تشدید می‌شود. به‌طور کلی تعریق زیاد و دفع نمک از بدن و کمبود آن‌ها یکی از علل گرمازدگی است. علائمی که به واسطه این مشکل بروز می‌کنند، برافروختگی صورت، بی‌حالی و قرمزی چشم هستند که ممکن است در شرایطی فرد دچار تپش قلب و تنگی نفس شود و در نهایت می‌تواند انسان را به حدی بی‌رمق کند که باعث غش کردن هم بشود.


کدام مزاج‌ها بیش از دیگر گروه‌ها در معرض گرمازدگی قرار دارند؟

افرادی که طبع آن‌ها بلغمی است و معمولاً سفیدپوست هستند، رطوبت کمتری در پوست خود دارند و به همین دلیل نیز بیش از دیگر گروه‌ها دچار گرمازدگی می‌شوند. گرمی کبد باعث ایجاد حرارت در خون و همین افزایش دما سبب گشادی عروق و کاهش فشارخون می‌شود. گروه‌هایی که کبد گرم و در اصطلاح تیره رنگ دارند، یعنی همان‌هایی که در گرما زودتر از بقیه طاقتشان طاق می‌شود و عادت به گرما ندارند بیش از دیگران در معرض خطرند و این افراد معمولاً تمایل به سردی دارند.

پس کسانی که طبع گرم دارند، بیشتر در معرض خطرند، حال برای فرار از این شرایط چه کاری باید انجام دهند؟

بله، معمولاً افرادی که در مناطق سردسیر و کوهستانی مانند تبریز و اردبیل زندگی می‌کنند هم از این قاعده مستثنی نیستند و طاقتشان در مقابل گرما کمتر است. بهتر است برای پیشگیری کمتر به مناطق گرمسیر رفت و آمد یا سفر کنند. آن‌ها باید نکاتی که در ادامه به آن اشاره می‌کنم را در شیوه زندگی و تغذیه رعایت کنند. یکی از اشتباهاتی که معمولاً برای فرار از گرما رایج است، این باور به مصرف مواد غذایی با طبع سرد است. بسیاری از افراد معتقدند باید به میزان زیادی مواد غذایی با طبع سرد بخورند.

یعنی خوردن مواد غذایی با طبع خنک در این فصول مضر است؟

مضر نیست اما نباید از میل کردن مواد غذایی با انرژی هم غافل شد.

چه مواد غذایی باید در فصل گرما استفاده کنیم؟

در این دوران استفاده از میوه‌هایی مانند آلو، آلو قرمز، آلبالو و گیلاس بسیار مفید است و نوشیدنی‌هایی مانند خاکشیر، آبلیمو، سرکه و آبغوره نیز از نوشیدنی‌های بسیار مفید برای گرما هستند.

منظورتان از اینکه نباید از خوردن غذاهای پرانرژی غافل شویم چیست؟ به چه میزان و چه اندازه باید غذاهای پرانرژی بخوریم؟

شکر ماده غذایی است که بهتر است هرچه کمتر در گرما استفاده شود. شکر می‌تواند میزان خستگی را افزایش دهد. به جای شکر می‌توان از جایگزین‌های مناسبی مانند عسل استفاده کرد تا همچنان شاداب‌تر و سالم‌تر باشید

بسیاری از افراد بر این باورند باید فقط در این فصول از غذاهای بسیار خنک مانند آب، دوغ، خیار و ... استفاده کرد، در خالی که تعریق بدن انرژی زیادی از انسان می‌گیرد و به همین دلیل هم باید با مصرف غذای پرکالری به مکانیسم بدن کمک کرد. به همین منظور استفاده از خرما بسیار توصیه می‌شود. مردمان مناطق گرمسیری به تجربه به فواید استفاده از این میوه در گرما پی برده‌اند و همچنان از آن استفاده می‌کنند. علاوه بر خرما استفاده از میوه‌های پرانرژی دیگر مانند نارگیل، انبه و همچنین نوشیدن قهوه نیز بسیار مفید است.

آیا این مواد پرانرژی باعث گرم شدن بدن نمی‌شوند؟

نه، بدن برای خنک کردن خود نیاز به انرژی دارد و این مواد انرژی کافی برای رسیدن به این هدف را تأمین می‌کنند. به‌علاوه استفاده از میوه‌های گفته شده به تأمین میزان پتاسیم هم کمک زیادی می‌کنند که در نهایت جزو گروه‌های پیشگیری از گرمازدگی محسوب می‌شوند.

چه توصیه‌ای برای افرادی مانند کارگران یا کسانی که مجبورند مدت زیادی بیرون از منزل و در شرایط گرم کار کنند، دارید؟

این افراد به دلیل انجام فعالیت بدنی، بیش از افراد دیگر در معرض خطرند و باید مراقب باشند تا به میزان کافی آب مصرف کنند و به علاوه به دلیل تعریق زیاد حتماً به آب نوشیدنی‌شان نمک بیفزایند یا نمک را به اشکال دیگر مصرف کنند.

اگر دچار گرمازدگی شدیم چه کنیم؟

گرمازدگی در مراحل پیشرفته نیاز به مداخله پزشک دارد اما به‌طور کلی اگر در معرض گرمازدگی قرار گرفتید، یا کسی را در این حال و روز دیدید، او را به سایه ببرید و سر و صورت او را با پاشیدن آب کمی خنک کنید. اگر فردی هوشیاری نداشت به هیچ عنوان چیزی به او نخورانید. در آب فرو بردن پاها نیز می‌تواند به کاهش این شرایط بسیار کمک کند. به اصطلاح طب سنتی با این کارها، مانع بالا آمدن گازها و باد گرم از کبد به قسمت بالای بدن می‌شویم.

منظورتان از بالا آمدن گازها چیست؟

درست مانند نوشابه که گازها به دلیل منبسط شدن بالا می‌آیند، طب سنتی هم باور دارد که در اثر گرمازدگی گازهایی از سمت کبد متساعد می‌شوند که اگر گرمازدگی به میزان زیادی باشد، حتی ممکن است به مغز برسند و باعث بروز علائمی مانند گیجی و لرزش دست‌ها شوند یا گازها از صفرا هم ممکن است باعث بروز سرگیجه و شنیدن صدای گزگز در گوش شوند.

برخی افراد ممکن است بنا به شرایطی ناگزیر به راهپیمایی در گرما باشند، مانند حاجیانی که قصد سفر به مکه دارند، برای این گروه چه توصیه‌هایی دارید؟

حاجیان به علت راه رفتن و مراسم عرفات و منا، بسیار در معرض گرمازدگی قرار دارند؛ ابتدا توصیه می‌کنیم به هر میزان که ممکن است و تا جایی که می‌توانند راهپیمایی را کوتاه کرده و تا می‌توانند از سایه‌ها عبور کنند، به‌خصوص افراد مسن و کسانی که مبتلا به بیماری‌هایی قلبی، کلیوی و قند هستند نباید بی‌محابا به این سفر بروند و در صورت سفر هم باید بسیار از مراقب باشند. حتی جوانان هم ممکن است دچار گرمازدگی شوند. همچنان استفاده مکرر از آب و خیس کردن حوله احرام می‌تواند راه‌حل مناسبی برای پیشگیری از گرمازدگی باشد. حاجی‌ها هم باید غذاهای کمی پر نمک‌تر میل کنند. قبل از اقدام به راهپیمایی نیز باید نوشیدنی‌های ضد گرمازدگی مانند شربت آبلیمو و خاکشیر میل کنند.

در این دوران استفاده از میوه‌هایی مانند آلو، آلو قرمز، آلبالو و گیلاس بسیار مفید است و نوشیدنی‌هایی مانند خاکشیر، آبلیمو، سرکه و آبغوره نیز از نوشیدنی‌های بسیار مفید برای گرما هستند


استفاده از این شربت‌ها باید حتماً قبل از سفر باشد؟

بله، استفاده بیش از اندازه از نوشیدنی‌های بسیار خنک آن هم بلافاصله بعد از زمانی که فرد از گرما آمده، مضر است. نوشیدنی خنک در این زمان باعث تحلیل رفتن بیشتر انرژی و افزایش ضعف در بدن می‌شود. بعد از خروج از هوای گرم باید ابتدا در محیط حد واسط و به عبارت ما محیط برزخی قرار بگیرند و آرام آرام بدنتان را خنک کنید.

بسیاری از حاجیان بعد از بازگشت از حج به شدت سرماخورده‌اند، دلیل این اتفاق چیست؟

اتفاقاً حاجی‌ها باید مراقب سرماخوردگی باشند، این عبور و مرور از مناطق گرم به اتوبوس‌های سرد یکی از علل بروز سرماخوردگی است. باید مراقب خشک شدن عرق‌ها شوند تا رنج بیماری از سفر را نکشند. همراه داشتن حوله‌ای کوچک برای خشک کردن می‌تواند مفید باشد. تا جایی که امکان دارد از رانندگان و مسئولان بخواهید شما را در معرض تغییر ناگهانی گرما قرار ندهند.

گفتید که باید از نمک بیشتری استفاده کرد، این میزان نمک باید چقدر باشد؟

میزان نمک مصرفی برای هر نفر 5 گرم در روز است که در گرما و تعریق می‌توان این میزان را به مقدار 10 گرم در روز افزایش داد، البته نمک در غذا وجود دارد اما می‌توان برای به دست آوردن نمک بیشتر کمی نمک هم در جیبتان داشته باشید و هنگام گرما از آن استفاده کنید.

چه توصیه‌ای برای پیشگیری گرما در کودکان دارید؟

میزان آب موجود در بدن در کودکان 8- 7 ساله به میزان حدود 5 درصد بیش از بزرگسالان است و به همین دلیل هنگام گرما نیاز به آب بیشتری دارند. رعایت نکات عمومی برای این گروه اهمیت بیشتری دارد و باید مراقبت کرد تا زمانی که در معرض گرما قرار می‌گیرند، آب به شدت سرد نخورند و از کلاه استفاده کنند.

شما مدام توصیه به مصرف آب زیاد دارید، در صورتی که در بسیاری از موارد طب سنتی توصیه می‌کند آب نباید به میزان زیاد مصرف شود.

این مبحثی جداست. طب سنتی با مواردی مانند آب‌درمانی و استفاده بیش از اندازه آب مخالف است اما در زمان گرما باید آب مصرف شود. در موارد دیگر ممکن است که خون رقیق شود و به همین دلیل باید از مصرف بی‌رویه آن خودداری شود.

در گرما استفاده از چه غذاهایی مضر است؟

شکر ماده غذایی است که بهتر است هرچه کمتر در گرما استفاده شود. شکر می‌تواند میزان خستگی را افزایش دهد. به جای شکر می‌توان از جایگزین‌های مناسبی مانند عسل استفاده کرد تا همچنان شاداب‌تر و سالم‌تر باشید.

منبع: هفته‌نامه سلامت - دکتر سعید صانعی؛ متخصص طب سنتی
مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.