نقد روان شناسی شخصیّت «فرنگیس» در رمان چشمهایش بر اساس نظریه فروید

سیزدهمین دوره از پروژه های دانش آموزی تبیان نیز با یاری خداوند و حضور پر شور شما دوستان و علاقمندان به پایان رسید اما کار ما هنوز تمام نشده است! این دوره نیز همچون سال های گذشته دوستان بسیاری با ثبت طرح ها و ایده های خلاقانه خود در منوی "پیشنهاد موضوع" ما را در ارتقای تنوع پروژه ها یاری نموده اند. هم چون گذشته بر آن شدیم تا با گردآوری این ایده های جالب، علاوه بر قدر دانی از این دوستان نوآور، زمینه ای را برای ایده پروری سایر پژوهشگران علاقمند فراهم آوریم. فراموش نکنید که ما همیشه منتظر طرح های جدید شما عزیزان هستیم.

نام ایده: نقد روان شناسی شخصیّت «فرنگیس» در رمان چشمهایش بر اساس نظریه فروید
نام ارائه دهنده/دهند گان: سروین نامی و سارا حبیبی
زمینه و نوع پروژه: روان شناسی
درجه سختی: دشوار
نام مدرسه: دبیرستان فرزانگان 3

 چکیده پروژه
در این پژوهش دانش آموزان در تلاشند تا شخصیت فرنگیس را در رمان چشمهایش اثر بزرگ علوی براساس نظریه فروید مورد نقد قرار دهند.

مقدمه
رمان چشمهایش از نوع ادبیّات اجتماعی سیاسی بزرگ علوی جزء نخستین نویسنگان در ادبیّات داستانی مدرن فارسی است. «چشمهایش» که یکی از رمان های برتر و پرکشش معاصر است و شخصیّت فرنگیس با ویژگی های متمایز و ناشناخته باعث جذابیّت بیش از پیش اثر شده است. رمان چشمهایش از معدود آثار زبان فارسی است که در مرکز آن یک زن با تمام عواطف و ارتعاشات روانی و ذهنی قرار گرفته است. بزرگ علوی هم پای صادق هدایت در سبک واقع گرایی در دگرگونی داستان‌نویسی ایران تأثیر گذاشت. با گرایش‌های رومانتیکی که در روحیه ایرانی ریشه دارد و با نثری که «طنین زیباپرستانه‌ای دارد». او در داستان‌پردازی‌هایش به نوآوری گرایش داشت و به نابسامانی‌های اجتماعی پرداخت. اغلب شخصیّت‌های داستان‌هایش پویا یا مبارز هستند.

تحلیل روان شناختی در كنار دیگر شیوه های نقد، می‌تواند سرنخ های بسیاری را برای فهمیدن و حلّ مسائل و معماهای یك اثر در اختیارمان قرار دهد؛ چرا كه درست است كه این نوع نقد می‌تواند ابزاری دقیق و كامل برای خواندن كلماتی باشد كه در اثر نوشته نشده و مدّ نظر نویسنده بوده است ولی برای پی بردن به زیبایی یك اثر و تأویل كلمات نوشته‌شده آن باید از نقد روان شناسانه در كنار دیگر شیوه‌های نقد استفاده كرد.

 هدف
با توجّه به این که شخصیّت پردازی از عناصر مهم در داستان است و «فرنگیس» به عنوان یکی از شخصیّت های اصلی داستان، از ویژگی های اخلاقی خاصّی برخوردار است و تصمیمات و روحیات او در روند داستان تاثیر گذار است. از این رو هدف این پژوهش، بررسی و تحلیلِ حالات و روحیّات شخصیّت فرنگیس و علل مهم تصمیمات فرنگیس در داستان و سیر تحوّل شخصیت اصلی زن داستان چشمهایش بر مبنای نظریه روان شناسی فروید است.
 
روش
دانش آموزان جهت دستیابی به اهداف پژوهش ابتدا به جستجو در پایگاه های اطلاعاتی (ایران داک، سیمرغ، دانشنامه روانشناسی مردمی و دانشیار؛ دانلود کتاب فدک و...) برای ایده یابی و رسیدن به ایده مورد نظر پرداختند. بعد از انتخاب موضوع به بررسی پیشینه پژوهش و کارهایی که بر روی رمان چشمهایش یا سایر آثار بزرگ علوی انجام شده بود پرداختند. در گام بعد شروع به خوانش داستان چشمهایش بزرگ علوی پرداختند و در حین مطالعه شروع به استخراج و فیش نویسی ویژگی های فرنگیس کردند. در گام بعد اطلاعات استخراج شده با نظریه فروید ارزیابی شد.
 مهارت های کسب شده
1. آشنایی با شیوه انجام کار گروهی
2. آشنایی با شیوه های جستجو در اینترنت
3. آشنایی با شیوه انجام پژوهش و نوشتن مقاله
4. آشنایی با نحوه ارائه گزارش عملکرد
5. آشنایی با روش ایده یابی (توفان مغزی)
6. آشنایی با مهارت کاربرد ابزار و وسایل مورد نیاز
7. آشنایی با پروپوزال نویسی
8. آشنایی با نحوه انجام آزمایش
9. آشنایی با آثار بزرگ علوی
10.  آشنایی با نظریات روان شناسی
11.  مطالعه کتاب چشم هایش

  در پروژه حاضر پژوهشگران کدام کتاب را مورد بررسی قرار دادند؟ چشمهایش
1. چشمهایش
2.  بادبادک باز
3. در رویای بابل
4. گیله مرد
 
مطالب مرتبط:
زندگی نامه زیگموند فروید Sigmund Freud
جین وبستر، نویسنده بابالنگ دراز

تهیه کننده: مهدی رحمانی - تنظیم کننده: محبوبه همت