قوه قضاییه باید جلوی بانکداری ربوی را بگیرد

 

حجت‌الاسلام محمدجواد محقق‌نیا، عضو هیئت‌علمی گروه اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره رابطه عملکرد نظام بانکی با حقوق شهروندی پرداخت و اظهار کرد: به نظر بنده، ذی‌نفعان بانک شامل شش گروه هستند که این شش گروه شامل دولت، مردم، سپرده‌گذاران، تسهیلات‌گیرندگان، سهامداران بانک و کارمندان بانک هستند. شاید عده‌ای معتقد به این امر نباشند اما به نظر بنده، دولت و مردم سهم عمده‎ای در قبال مطالبه از بانک و حقوق گسترده‎ای نسبت به آن دارند.

تأثیر مستقیم عملکرد بانک بر زندگی مردم

وی با بیان اینکه بانک‎ها وظایف مهمی در قبال دولت و جامعه دارند، ادامه داد: بانک‎ها حتما باید در راستای اهداف دولت حرکت کرده و در این زمینه با دولت همراهی کنند. مردم جامعه هم نسبت به بانک‎ها حقوقی دارند و بانک‌ها باید وظایف خود نسبت به آنها را انجام دهند و به دلیل گستردگی وظایف بانک‌ها و تأثیرگذاری آنها، هرگونه عملکرد بانک می‌تواند تأثیر مستقیمی در زندگی مردم داشته باشد.

محقق‌نیا عنوان کرد: بنده برای توضیح مناسب‌تر تأثیرگذاری بانک‎ها بر زندگی شهروندان به این نکته اشاره می‌کنم که الان از میزان هزار و پانصد هزار میلیارد تومان نقدینگی که در کشور وجود دارد تقریبا چهار پنجم آن را سیستم بانکی ایجاد کرده است؛ یعنی تقریبا هزار و دویست و پنجاه هزار میلیارد تومان آن توسط سیستم بانکی ایجاد شده است و این موضوع، هم در ایجاد تورم در اقتصاد کشور و هم در نقدینگی سرگردان تأثیرگذار است.

نظام بانکی باید در جهت بهینه‌سازی رفاه مردم حرکت کند

عضو هیئت‎علمی دانشگاه علامه طباطبایی تأکید کرد: این تورم و نقدینگی، حقوق آحاد مردم جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و این همان وضعیتی است که الان مشاهده می‌کنیم و این نقدینگی سرگردان، همه مردم جامعه را دچار مشکل کرده است؛ منشأ ایجاد این نقدینگی هم، نه یک بانک خاص بلکه کل سیستم بانکی است. این سیستم با توجه به ظرفیت‌هایی که دارد باعث افزایش نقدینگی شده است.

وی یادآور شد: نظام بانکی در مقابل این نقدینگی که ایجاد کرده و زندگی مردم را تحت تأثیر قرار داده قاعدتا باید پاسخگو هم باشد. عملکرد سیستم بانکی باید هم‌جهت و در راستای منافع مردم و بهینه‌سازی رفاه آنان باشد، نه اینکه بر ضد منافع مردم باشد. بنابراین چون عملکرد بانک‎ها، سطح زندگی، رفاه، آینده شغلی و امنیت اقتصادی مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد بنابراین باید کمک کند که این شاخص‌ها در جامعه بهبود پیدا کند، نه اینکه تنزل پیدا کند.

بانک‎ها عدالت اقتصادی را رعایت کنند

عضو سابق هیئت‌مدیره بانک رفاه تأکید کرد: با این اوصاف، عملکرد نظام بانکی در سطح کلان بر شاخص‌های اقتصادی زندگی و حقوق شهروندی مردم تأثیرگذار است و بنده معتقدم قوه قضائیه به عنوان حافظ حقوق مردم، در چنین مواقعی برای دفاع از این حقوق باید ورود پیدا کرده و حقوق مردم را احقاق کند.

بانک با مردم مدارا کند

عضو هیئت‎علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: مردم باید تسهیلات را با نرخ سود مناسب دریافت کردند و اگر با مشکل برخورد کردند، بانک باید با آنها مدارا کند و نکات دیگری هم می‎توان برای آنها برشمرد. در بخش سپرده‎گذاران هم مردم حق دارند ارزش پولی که در بانک می‌گذارند را حفظ شده ببینند، نه اینکه با تورمی مواجه شوند که هر سودی هم که از بانک دریافت می‌کنند انگار این نرخ منفی است و مردم چیزی دریافت نکرده‌اند.

وی به حقوق سهامداران بانک‌ها اشاره کرد و گفت: سهامداران بانک‎ها هم حق دارند، سود مناسبی را براساس سرمایه‌گذاری که انجام داده‌اند دریافت کنند. کارمندان بانک‎ها هم به عنوان کسانی‌که در سیستم بانکی زحمت می‎کشند باید از حقوق مکفی و قابل قبولی برخوردار باشند. همه این موارد قابل بحث است و می‎تواند ساعت‎ها در مورد آن صحبت کرد.

حقوق شهروندی در بانکداری اسلامی

محقق‎نیا در ادامه به بحث درباره جایگاه حقوق شهروندی در بانکداری اسلامی پرداخت و گفت: واقعیت امر این است که مردم ما مسلمان و معتقد هستند و خواستار آنند که اگر سپرده‎گذاری می‎کنند، سود حلالی را دریافت کنند. مردم ما می‏‌خواهند اگر تسهیلات‌گیرنده هستند این تسهیلات را به موقع، با نرخ عادلانه و براساس عقود شرعی دریافت کنند. رعایت امور شرعی و شاخص‎ها و مقیدات شرعی، از لوازمی است که سیستم بانکی باید مقید به آن باشد و قبول کند که حقوق مردم در امور شرعی که مردم بدان معتقد هستند را رعایت کند.

این صاحب‌نظر در زمینه اقتصاد اسلامی تأکید کرد: در شریعت، مسئله ربا بسیار مهم و جزء بدیهیات است که نظام بانکی باید از آن پرهیز کند. وقتی مردم به دنبال اجرای احکام اسلامی هستند، این حق مردم است که نظام بانکی، حلال و حرام شرعی را رعایت کرده و زندگی آنها را آلوده به مال حرام نکند. البته این حداقل‌هاست و می‌توان بالاتر از آن را هم تقاضا کرد.

قوه قضائیه به مسئله ربا حساس باشد

عضو هیئت‎علمی دانشگاه علامه طباطبایی تأکید کرد: همچنین قوه قضائیه می‎تواند سامانه‎ای طراحی کند تا اگر مردم شکایتی دارند، مدعی‎العموم و دادگستری به این شکایات رسیدگی کنند. اگر قشر نخبه جامعه به این مسائل حساس شوند، طبیعتا بقیه هم به دنبال آنها حرکت خواهند کرد. بخش دانشگاهی و حوزوی ما اگر این مسائل را برای مردم تبیین کنند، طبیعتا حساسیت مردم هم بیشتر خواهد شد.

وی در پایان گفت: تاکنون نشنیده‎ام که قوه قضائیه به چنین مواردی ورود پیدا کرده باشد اما جزء وظایف آن هست. مهم‎ترین گناهی که در قرآن به آن اشاره شده، موضوع رباست و هیچ گناهی در قرآن بالاتر از جنگ با خدا وجود ندارد؛ بنابراین قوه قضائیه به عنوان مدافع حقوق شهروندی و مدافع حق‌الله باید در این زمینه ورود پیدا کند. مقام معظم رهبری هم فرمایش کرده‎اند که حکومت اسلامی نمی‎تواند نسبت به عدم رعایت الزامات شرعی بی‎تفاوت باشد. آیا قوه قضائیه نباید به اندازه مسئله حجاب نسبت به ربا حساس باشد. بنابراین بنده معتقدم که این مسئله جزئی از وظایف قوه قضائیه است اما از سوی دیگر به دلیل مشکلات بسیار دیگری که دارد فعلا در این زمینه ورود پیدا نکرده است.

---

منبع: "شاخص‌های حقوق شهروندی در بانکداری اسلامی تدوین نشده است/ لزوم حساسیت دستگاه قضا نسبت به ربا" مصاحبه خبرگزاری ایکنا با حجت الاسلام محمدجواد محقق‌نیا.