دریافت نفقه قبل از آغاز زندگی مشترك

تصور غالب مردم بر آن است كه به زنی مستحق نفقه است كه پس از ازدواج به خانه شوهر رفته باشد و مشغول زندگی با وی باشد. در صورتی كه واقعیت جز این است

این تصور مصداقش فقط زمانی است كه زوجه پس از وقوع عقد به خانه زوج رفته و مشغول زندگی شده باشد كه در این صورت اگر زندگی را رها كند و ناشزه شود مستحق نفقه نخواهد بود، ولی اگر زوجه قبل از رفتن به خانه شوهر تقاضای نفقه كند با وجود شرایطی وی مستحق نفقه خواهد بود.

نفقه زن به صراحت ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی كه بیان می دارد: همین كه نكاح به طور صحت واقع شد روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تكالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می شود. پرداخت نفقه پس از زوجیت و در واقع همان اجرای صیغه عقد برقرار می شود.

به عبارتی دیگر امكان دارد یك زن یك عمر در خانه پدرش باشد و به خانه شوهر نرفته باشد و اصلا تمكین نكرده باشد لكن مستحق نفقه باشد و هر ماه نفقه خود را از زوج بگیرد. به عبارت واضح تر اگر زوجه پس از وقوع عقد تمكین خود را مشروط به اخذ تمام مهریه كند، در این صورت تا زمانی كه تمام مهریه به او پرداخت نشده باشد مستحق نفقه هم هست.

البته این حق كه به آن در اصطلاح حقوقدانان حق حبس گفته می شود مشروط به چند امر است:

- مهریه زوجه حال باشد. یعنی مهریه كه در زمان عقد تعیین و ذكر می شود بنابر پرداخت نقد و عندالمطالبه باشد. ولی اگر مهریه حال نباشد و اقساطی باشد و یا آنكه علاوه بر كلمه عندالمطالبه قید عندالاستطاعه هم گنجانده شود در این صورت دیگر حال نیست و در این صورت زوجه نمی تواند از حق حبس خود استفاده كند.

- زوجه حاضر به تمكین باشد لكن آن را مشروط به اخذ تمام مهریه كند. ولی اگر زوجه بگوید حاضر به تمكین نیستم هر چند تمام مهریه را نقدا بدهد در این صورت هم مستحق نفقه نیست.

-  زوجه قبل از استفاده از حق حبس به اختیار خود تمكین نكرده باشد، پس اگر زوجه ولو یك بار با میل و اختیار خود حاضر به تمكین خاص و عمل زناشویی با زوج شود و از باكره بودن خارج شود در این صورت هم حق حبس برای وی محفوظ نخواهد بود. نتیجه بحث آنكه پس امكان دارد زوجه چند سال هم طول بكشد، باز مستحق نفقه یومیه خود باشد.

این امر بدیهی و نیاز به استدلال ندارد لكن از باب توضیح واضحات به چند ماده قانونی و فتاوی فقهای عظام اشاره می شود. ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی می گوید: «زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی كه در مقابل شوهر دارد امتناع كند، مشروط بر اینكه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.»

مستنبط از ماده مذكور آن است كه زوجه هم می تواند نفقه خود را مطالبه كند و هم تمكین نكند مگر پس از دریافت مهریه.

ماده ۱۰۸۶ می گوید: «اگر زن قبل از اخذ مهریه با اختیار خود به ایفای وظایفی كه در مقابل شوهر دارد قیام نمود دیگر نمی تواند از حكم ماده قبل استفاده كند، معذلك حقی كه برای مطالبه دارد ساقط نخواهد شد.» كه این ماده هم ناظر بر آن است كه زوجه قبل از استفاده از حق حبس تمكین نموده باشد و این تمكین هم بالاختیار باشد.

ولی اگر عمل زناشویی به میل و اختیار نباشد مثلا در حالت نوم زوجه باشد و یا آنكه با الاكراه والاجبار باشد در این صورت حق حبس زوجه ساقط نمی شود. موید این برداشت صراحت فتوای آیت الله سیستانی در منهاج الصالحین جلد ۳ ص ۹۶ مسئله ۳۰۷ است.

حضرت امام خمینی هم در این مورد می فرماید: «اگر بعد از عقد تمكین نكرده، می تواند تا گرفتن مهر خود تمكین نكند و در این صورت استحقاق نفقه دارد.» نقل از كتاب مجموعه نظریات مشورتی فقهی در امور حقوقی ۳ ص ۹۶ با توجه به دلایل مذكور این مطلب ثابت می شود كه زوجه در بعضی صور ولو آنكه در خانه پدرش باشد و نسبت به زوج تمكین نكرده باشد باز هم مستحق نفقه است.

---

منبع: مباحث حقوقی خانواده