گرداب سنگی، میراثی از دوره ساسانی در خرم آباد

گرداب سنگی

آب همیشه عنصری حیاتی برای زندگی بشر بوده است به طوری که در گذشته های دور برای ذخیره آب و فرستان آن به نقاط مختلف شهر از نوآوری های زیادی استفاده می شد و با سفر به نقاط مختلف ایران آب انبارهایی را می بینید که برای ذخیره آب در زمان های قدیم به کار می رفتند. گرداب سنگی در شهر خرم آباد هم بنایی است که در زمان ساسانی درست شد تا آب چشمه ذخیره و برای استفاده به نقاط مختلف شهر منتقل شود. این بنای تاریخی در گویش لری «گردو بردینه» نامیده می شود و با سنگ و ساروج بنا شده است. بنایی دایره ای شکل که به شکل یک دیواری بزرگ و سنگی  اطراف چشمه ای را احاطه کرده است.

قدمت گرداب سنگی به دوره ساسانی برمی گردد و برای ساخت دیواره آن از سنگ و ساروج استفاده شده است. این دیوار اطراف یک چشمه را احاطه و آب را در خود ذخیره کرده است. در زمان های قدیم آب از این محل به وسیله کانال کشی هایی به نقاط مختلف شهر شاپور خواست منتقل می شد. این سازه ۱۸ متر قطر، ۳ متر پهنا و ۱۸ متر ارتفاع دارد، در سمت شرق آن دریچه ای به اندازه ۱۶۰* ۹۰ متر ساخته شده که به وسیله ی یک شی ء کشویی مسدود می شده تا آب به سمت جوی غربی گرداب منتقل شود. این گرداب سنگی در گذشته فواید زیادی داشته است به طوری که در فاصله ۱۲ کیلومتری گرداب دره ای به اسم بابا عباس هست که در آن بقایایی از یک آسیاب به چشم می خورد که آب مورد نیاز خود را از گرداب سنگی می گرفته است.

چشمه ی فصلی این گرداب از اواسط زمستان تا اواسط تابستان آب فراوانی دارد و در دیگر زمان های سال آب آن کمتر می شود. این چشمه در هر ثانیه ۱۷۰ لیتر آب می دهد که مقدار آن به خصوص در فصل بهار زیادتر می شود. مصالحی که این گرداب با آن ها ساخته شده همان موادی است که برای ساخت خرابه های شهر شاپورخواست و پل شاپوری در استان لرستان هم استفاده شده است. معمولا در نیمه دوم بهمن ماه آب این چشمه فصلی طغیان می کند و سطح آب درون گرداب کاملا بالا می آید و سرزیر می شود. کانال ها و جداولی که در سطح شهر خرم آباد هست سرریز آب چشمه را به سمت رودخانه منتقل می کند.

برای بازدید از این بنای تاریخی که قدمت آن به بیش از هزار سال قبل برمی گردد باید به قسمت شمال غربی شهر و میان بافت قدیمی بروید بنا درست در نزدیکی خیابان هفده شهریور و پایین تر از میدان تختی قرار گرفته است. گرداب سنگی در سال ۱۳۵۵ در لیست آثار ملی ایران قرار گرفته و امروز یکی از آثار ارزشمند گردشگری در شهر خرم آباد است. گرداب سنگی با معماری جذاب از آثار مهم شهر خرم آباد است و گردشگران زیادی در سفر به این شهر از آن دیدن می کنند. امروز در اطراف این گرداب سنگی گردشگران زیادی را می بینید که مشغول تماشای معماری این بنای ارزشمند هستند و شیوه معماری آن را تحسین می کنند. بازدید از این اثر تاریخی رایگان است و معمولا مدت زمان بازدید از آن کمتر از یک ساعت طول می کشد.

پیشنهاد می کنیم فصل بهار را برای سفر به خرم آباد انتخاب کنید چون لطافت آب و هوا و زیبایی چشم اندازها در این فصل به اوج خود می رسد و از طرفی آبشارها و چشمه ها هم پرآب تر و تماشایی تر هستند. خرم آباد سرزمین آبشارهای خروشان است، مرکز استان لرستان آبشارها، قلعه ها، روستاها و طبیعتی چشم نواز دارد. شهری با قدمت چندین هزار ساله که تمدن های مختلفی را به خود دیده است و هم علاقمندان به طبیعت و هم تاریخ دوستان را راضی می کند. بدون شک دیدنی ترین جاذبه تاریخی این شهر قلعه فلک الافلاک است، قلعه ای بر روی تپه مشرف به شهر که قدمت آن برای زمان ساسانیان است. در این قلعه دو موزه باستان شناسی و مردم شناسی برگزار می شود که روایت گر تاریخ و فرهنگ این شهرند.

یکی دیگر از دیدنی ترین آثار تاریخی خرم آباد پل شاپوری است شاهکار معماری دوره ساسانی که در بخش جنوبی قلعه فلک الافلاک قرار دارد و در قدیم ۲۸ طاق داشته هر چند که امروز فقط چند طاق از ان به جای مانده است.

---

منبع: مجله گردشگری الی گشت