گفتمان‌های دینی؛ تنها راه نجات جهان اسلام

 
آیا در دوران کنونی نمی‌توان از راهکار امام صادق(ع) برای برخورد با فرقه‌های انحرافی بهره گرفت؟
متأسفانه نسبت به نگاه گفتمانی فرهنگی‌مان خیلی از پیشینه علمای قرون گذشته خود فاصله گرفته‌ایم، ما یک پروژه­ای به نام «ادب اختلاف» داریم و چون مدام گسترده می­‌شود از آن رونمایی نکردیم، الان خیلی مفصل­‌تر شده است، یعنی ما نگاه می­‌کنیم می‌بینیم علمای ما در قرن ۵ و ۶ کسانی هستند که در مجلس درس­شان اهل سنت به وفور دیده می‌شوند.

ما کارکردمان را از دست دادیم

این علما تعامل دارند یا قربان صدقه­‌های عجیب و غریب می­‌روند و یا همدیگر را عالم حساب می­‌کنند، از دنیا می­‌روند عالم شیعی در مدحش شعر می­‌گوید، سیدرضی در مدح چند عالم اهل سنت و یک عالم کافر که فقط یک استاد ادبیات بوده شعر سروده است، این روش زمینه گفت‌وگو را فراهم می­‌کند، متأسفانه به شدت درون مذهب ایستاده‌ایم و دور خودمان حصار کشیده‌ایم.

بنابراین تعامل نداریم و علمای مشهور ما به جز رهبری و حضرت امام کنار بگذارید که شخصیت­‌های شناخته­ شده­‌ای هستند، شخصیت­‌های درون کشور ما عمدتاً بین اهل سنت اصلاً شناخته شده نیستند، این قدر در دعواهای مرز بین مذهبی متأسفانه فریاد زدیم که جبهه­‌مان از دست رفته و تعامل علمی هم نداریم، یعنی رفت‌وآمد علمی، تعامل علمی، نامه­‌نگاری، گفت‌وگو، گفتمان و مباحثه از بین رفته یا بسیار کم شده است و لذا ما کارکردمان را از دست دادیم.

امام سجاد(ع) بر بالین مخالفین بیمارش حاضر می­‌شوند

در حالی که در زندگی اهل­ بیت(ع) فراوان مثال داریم که ائمه چون در شرایطی بودند که اصلاً شیعیان به اندازه کافی نبودند و بعد هم امام ما، امام همه عالم بود، فقط امام ما نبود، می­‌بینیم امام سجاد(ع) بر بالین مخالفین بیمارش حاضر می­‌شوند، حال اگر مراجع ما به عیادت یک مخالف مشهور برود، ببینید چه اتفاقی می­‌افتد! یعنی تعامل­‌های ما خیلی کمرنگ شده است.

در مجلس درس امام صادق(ع) افرادی هستند که یا اهل سنت هستند یا شیعه منحرف؛ یعنی شیعیانی که امام را امام نمی­‌دانند، ولی ما می­‌بینیم در ادبیات علمای خودمان نسبت به اینها تجلیل شده است، زمینه بوده تا اینها شرکت کنند، ما این راه را متأسفانه بسته‌ایم.

بزرگترین مانع بر سر عدم گفتمان­‌سازی دینی

یکی از بزرگترین موانع بر سر عدم گفتمان­‌سازی دینی، برخی جریانات در حوزه علمیه­‌مان است، ما در حوزه علمیه متأسفانه یک گرایشی است که هر از چندگاه یک پمپاژ نفرت می­‌کند این همه حوزه نیست، ولی متأسفانه به عنوان کل حوزه شناخته می­‌شود، یعنی پمپاژ نفرت می­‌کنیم و در حالی که چنین رویکردی را در انبیا یا در حکومت امیرالمؤمنین(ع) نمی‌بینیم، اینکه ائمه ما در برخورد با مخالفین چه ­کرده‌اند.

ما داغ‌تر از امیرالمؤمنین(ع) نیستیم

ما فکر می­‌کنیم داغ­‌تر از امیرالمؤمنین(ع) هستیم، در صورتی که امیرالمؤمنین(ع) وقتی در جامعه اسلامی نگاه می­‌کند که ابوموسی اشعری پرطرفدار است، برای جذب مردم چه می­‌کنند؟ مردم کوفه چون یمانی­‌الاصل هستند و مجاهدینی هستند که جنگ­‌ها کردند و بعد همیشه سر اینها بی­‌کلاه بوده، وقتی عثمان نزدیکان خودش را در کوفه می­‌آورد و فساد می‌کنند، کوفیان اعتراض می­‌کنند و کنترل شهر را به دست می­‌گیرند، عثمان می­‌ترسد که اینها کودتا کنند و کوفه را جدا کنند، لذا می­‌گوید شما چه می­‌خواهید؟

می­‌گویند یک حاکم از بین ما انتخاب کن، عثمان کسی را که هم به آنها و هم به او نزدیک باشد ابوموسی اشعری را انتخاب می­‌کند، اینها هم خوشحال می­‌شوند که حاکم ما از خودمان است، یکسال قبل از اینکه عثمان کشته شود، سال پایانی حکومت عثمان مردم حاکم را از خودشان می‌دانند، عثمان کشته می‌­شود، امیرالمؤمنین به حکومت می­‌رسد، همه والیان عثمان را عزل می­‌کنند، مالک اشتر می­‌گوید این کار را در مورد کوفه نکنید، استدلال این است که اینها نسبت به شما بدبین می­‌شوند، می­‌گویند این حاکم را ما آوردیم!

امیرالمؤمنین این استدلال را نمی­‌پذیرد، ولی ابوموسی اشعری را ابقاء می­‌کند، علتش این است فرمانده آن جریانی که کنترل شهر را به دست می‌­گیرد و در درون آن مذاکره با حکومت عثمان، حاکمیت را از او می­‌گیرد تا مردم ابوموسی را آورند، مالک بوده، امیرالمؤمنین نمی­‌خواهد نفوذ مالک در شهر از بین برود، لذا قبول می­‌کنند، منتها ابوموسی بعداً در جمل خیانت می­‌کند و عزل می شود و حضرت می­‌گوید من به خاطر مالک این کار را کردم.

پس راهی که در اهل­ بیت(ع) در این رابطه می‌­بینیم، تعامل است، ولی متأسفانه با اینکه حکومت صفوی خیلی خدمات به جامعه شیعی داشته، ولی یکی از اشتباهاتش این بوده که یک خط مرز جدی­‌ای ­کشید، این خط مرز جدی، روی علمای ما اثر گذاشت و باعث شد رفتار علمای ما قبل از صفویه و بعد از صفویه خیلی متفاوت شود و به شدت درون­گرا شویم و دور خودمان حصار کشیدیم.

---

منبع:
پایگاه اطلاع رسانی حجت الاسلام حامد کاشانی