۱۵ پیشنهاد "رئیس اصلاحات" برای برون رفت از وضعیت کنونی
اعتماد نوشت: سیدمحمد خاتمی با تشریح مشکلات موجود در کشور، به عنوان یک شهروند دوستدار ایران و اسلام به دلیل نقص‌ها و کمبودها، با همه وجود از مردم عذرخواهی و پانزده راهکار برای برون رفت از وضعیت کنونی ارایه کرد.
سیدمحمد خاتمی در دیدار نمایندگان ادوار مجلس، تلاش رییس‌جمهوری امریكا برای مذاكره مستقیم را تحمیل خواسته خود و تخریب جایگاه ایران در خاورمیانه ارزیابی كرده و با اشاره به جنگ روانی گسترده در فضای مجازی گفت: در حال حاضر همه به نحوی ناراضی هستیم و اعتراض داریم، اما عده‌ای با استفاده از شبكه‌های اجتماعی و فضای مجازی با ایجاد جنگ روانی، سعی دارند به ایرانیان، به‌ویژه نسل جوان ایرانی القا كنند كه كار تمام است و شاهدیم كه بیشترین تلاش آنها هم تخریب اصلاح‌طلبان است، چرا كه می‌دانند تا اصلاحات زنده است جایی برایبراندازی نیست. در داخل هم افراد و جریاناتی كه مترصد گرفتن انتقام و حذف اصلاح‌طلبان هستند لبه دیگر قیچی حذف را روی جریان اصلاحات قرار داده‌اند.
رییس دولت اصلاحات افزود: گرچه شاهد موج عظیمی از تبلیغ این دیدگاه هستیم، اما انفعال در دولت و حیرانی اصلاح‌طلبان در برابر این موج نیز مایه تعجب است و امروز خلأ یك تیم قوی رسانه‌ای كه مسائل را رصد كند و پاسخگو باشد بیش از هر زمان احساس می‌شود. امروز مشكلات زیادی گریبانگیر كشور است و ناكارآمدی حكومت برای حل مشكلات مردم هم مزید بر علت شده است. دست به دست دادن این مسائل ایران را در موقعیت بحرانی قرار داده است.
سیدمحمد خاتمی با تاكید بر اینكه «مشكلات اقتصادی ما ریشه‌های تاریخی دارد كه اشكالات ساختاری و عملكردی هم بر آن افزوده است» اظهار كرد: این مشكلات را باید جدی بگیریم چون واقعا امنیت و آرامش زندگی مردم را از میان برده است و بخش‌های بسیار گسترده‌ای از مردم امروز از مشكلات نفسگیر اقتصادی به‌تنگ آمده‌اند. با وجود تمام اقدامات دولت آقای روحانی، وضعیت اقتصادی در جامعه ما وخیم و بحرانی است. تهدیدها به براندازی بی‌نقاب‌تر و عده‌ای هم از نارضایتی‌های مردم برای براندازی جمهوری اسلامی استفاده می‌كنند كه مجموعه این عوامل سبب بروز نوعی بی‌اعتمادی میان مردم نسبت به یكدیگر و نسبت به حاكمیت و حكومت شده است. تداوم این بی‌اعتمادی امید را از میان خواهد برد و در نبود امید، هر چه امكانات داشته باشید، نخواهید توانست از آن بهره بگیرید.
رییس بنیاد باران افزود: ایران از ابتدای انقلاب تا به امروز انواع مشكلات را تجربه كرده، اما هرگز با بی‌اعتمادی گسترده مواجه نبوده‌ایم و اعتماد مردم و مسوولان به هم كارساز بود وگرنه در جنگ نمی‌توانستیم دوام بیاوریم. این اعتماد امروز لطمه دیده و باید چاره‌ای اندیشید و در این مقطع نقش اصلاح‌طلبان كلیدی است و باید با ایثار و فداكاری و برای پیشرفت مردم و كشور و حل مشكلات از هیچ كوششی فروگذار نكنند.
سیدمحمد خاتمی، گسست اجتماعی را یكی از مشكلات موجود دانست و گفت: سرمایه‌های اقتصادی و اجتماعی كاهش یافته و سرمایه‌های نمادین را از كار انداخته‌اند؛ سرمایه‌هایی كه می‌توانند در موقعیت‌های حساس، نقش ممتازی را در جامعه ایفا كنند.
وی افزود: یكی از القائات خطرناك این است كه نظام جمهوری اسلامی در حال فروپاشی است. این یك جنگ روانی است و نظام فرو نمی‌پاشد، زیرا علاوه بر ابزارهای مختلفی كه برای حفظ خود دارد، همچنان در میان بخش‌های قابل توجهی از جامعه پایگاه دارد. مطالبه بخش‌های بسیار بزرگ‌تری از جامعه نیز همچنان انقلاب، شورش و فروپاشی نیست، بلكه زندگی امن و برخوردار و آرام است و اگرچه ممكن است اعتقادی به جمهوری اسلامی هم نداشته باشند، اما خواهان آرامش و امنیت و برخورداری هستند.
سیدمحمد خاتمی تاكید كرد: اصلاح‌طلبان خواستار سربلندی ایران و ایرانی هستند و به لحاظ اعتقادی و تحلیلی خود را در كنار جمهوری اسلامی و مدافع آن می‌دانند. جمهوری اسلامی از انقلاب برآمده و اگر درست اجرا شود مطمئنا همه مردم صاحب حق و حرمت و برخورداری اقتصادی و منزلت خواهند بود و عدالت و اخلاق پیاده می‌شود. مطمئن باشید با دامن زدن به اعتراضات و تضعیف حكومت، هرج و مرج ایجاد خواهد شد و از دل آن دیكتاتوری گسترده ضدمردمی بیرون خواهد آمد كه ممكن است به تجزیه كشور بینجامد. این‌طور نیست كه با ایجاد هرج و مرج به امید رفتن جمهوری اسلامی همه مشكلات حل شود. اقدامات بیرونی، زنگ خطر تجزیه ایران و از میان رفتن عظمت ایرانی را به صدا درآورده است.
رییس دولت اصلاحات تصریح كرد: در عین دفاع از جمهوری اسلامی، قویا معتقدیم نظام هم باید اصلاح‌پذیر باشد و نمی‌شود بر مشكلات ساختاری، سیاستی و عملكردی پافشاری كرد و تن به هیچ اصلاحی نداد. ناامیدی از اصلاح‌پذیری نظام سبب مشكلات جدی و جبران‌ناپذیری خواهد شد. هر امر بشری باید اصلاح‌پذیر باشد؛ حتی خود اصلاحات هم باید اصلاح‌پذیر باشد و نظام جمهوری اسلامی باید بپذیرد كه برخی رفتارها و سیاست‌ها و ساختارهایش را اصلاح كند و این را با كمك همه مردم و علاقه‌مندان به ایران و اسلام و امنیت و آرامش و رفاه جامعه فارغ از گرایش و سلیقه آنان انجام دهد.
سیدمحمد خاتمی، بی‌اعتمادی، گسست اجتماعی و كاهش امید به آینده را مهم‌ترین خطر برای جامعه دانست و با تاكید بر لزوم ایجاد امید در جامعه، راهكارهایی برای برون‌رفت از وضعیت كنونی ارایه كرد:
۱- ایجاد و تقویت فضای همبستگی ملی
باید به سرعت فضای همبستگی و نزدیكی تمام جریان‌ها به هم ایجاد و فضای حذف و نفی و دفع یكدیگر با بدبینی و تنگ‌نظری كه سبب انزوای بخش زیادی از نیروهای كارآمد جامعه خواهد شد، تغییر كند.
۲- وحدت ملی
همه نیروهای متخصص و متعهد كه هدف‌شان سربلندی و پیشرفت ایران و آرامش و امنیت و برخورداری مردم است، باید در كنار هم قرار بگیرند و راه این انسجام ملی، باز شدن راه گفت‌وگو است.
۳- تغییر نگاه رسانه‌های ملی
رسانه‌های ملی ما نباید تنها نماینده و بیانگر یك سلیقه و جهت در جامعه باشند؛ باید گفت‌وگو كنیم و این گفت‌وگو‌ها در جامعه ایجاد و به جامعه منتقل شود.
۴- ایجاد فضای باز و امن و آزاد سیاسی
فضای امنیتی حاكم بر جامعه كه خود عامل مهم ضدامنیت است باید به فضای باز سیاسی و امن و آزاد تبدیل شود؛ هر ایرانی باید بتواند در چارچوب قانون اساسی از حقوق خود بهره ببرد و ستیزهای كنونی به رقابت سالم تبدیل شده و قدرت انتخاب جامعه نسبت به راهكارها و راهبردها بالا برود.
۵- محدود كردن دایره غیرخودی
نباید هركس سلیقه‌ای متفاوت داشت، غیرخودی تلقی شود؛ نیروها و متخصصان و دانشمندان و سیاستمداران را نمی‌شود با برچسب غیرخودی دور كرد. آیا امروز تاكید رهبری بر جذب حداكثری و دفع حداقلی در جامعه تحقق یافته است؟
۶- برداشتن حصر
حصر، استخوانی لای زخم است و بخش زیادی از جامعه را دلخور و ناامید كرده و هیچ فایده‌ای هم نداشته است. وقتی رهبری، حل مساله را به شورای امنیت ارجاع می‌دهند، باید به سرعت این معضل حل شده، حصر شكسته و محدودیت‌ها برداشته شود.
۷- آزادی تمام زندانیان سیاسی
باید همه زندانیان سیاسی كه دستشان به خون آلوده نیست و همدست عملی براندازان نیستند آزاد شوند. در شرایطی كه دشمنان دندان‌های‌شان را نشان می‌دهند، متاسفانه شاهد افزایش اخطارها و احضارها و محاكمات پرحرف و حدیث هستیم. كنترل و كاهش این احضارها و محاكمات كافی نیست، آزادی تمامی زندانیان سیاسی گره‌گشاست.
۸- اعلام عفو عمومی
اكثریت مردم، به ویژه ایرانیان خارج از كشور دلسوز ایران هستند و اینكه چقدر به جمهوری اسلامی اعتقاد دارند مهم نیست، چون اكثریت مردم ایران را سربلند می‌خواهند و حاضرند برای رسیدن به این سربلندی از جان مایه بگذارند. مسلما كسانی هم هستند كه علنا اعلام براندازی كرده و با دشمنان متجاوز ایران، همكاری و تبانی كرده‌اند یا به دلیل بی‌پایگاهی مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌اند كه حساب آنان از ایرانیان دلسوز جداست. باید اطمینان داد كه انبوه متخصصان ایرانی داخل و خارج از كشور در فضای بهتر می‌توانند بی‌هیچ نگرانی برای سربلندی و پیشرفت ایران تلاش كنند. البته اولویت، فراهم آمدن امكان بهره‌گیری از همه نیروهای داخلی است.
۹- رفع محدودیت‌های بیجا
فراهم آوردن زمینه برگزاری انتخابات باز و آزاد با محوریت مردم كه تقویت‌كننده امید در جامعه است عامل مهم برای بازگرداندن اعتماد و امید به جامعه و مردم است.
۱۰- پایان دادن افراط و تندروی
همه جناح‌ها و گروه‌ها باید حقیقتا بكوشند میدان را از افراط‌گرایان و تندروها، در همه عرصه‌ها و در همه قوا و جناح‌ها بگیرند و البته حاكمیت باید در این مهم پیشتاز باشد.
۱۱- كارآمدی بیشتر قوای سه گانه و نهادهای حاكمیتی
تمام دستگاه‌های كشور باید كارآمدتر و مسوول در مقابل مردم بوده و با كارآمدی و اصلاح بتوانند به مردم و ایران خدمت كنند. ناهماهنگی میان قوای سه‌گانه و حضور نهادهای موازی از مشكلات ساختاری است كه سبب گسست در جامعه شده است.
۱۲- شنیدن اعتراض مردم
مردم ایران ناراحت و گرفتار هستند و زندگی مردم در معرض خطر جدی است و اعتراضات بحقی دارند؛ همه باید این اعتراض را بشنویم و به جای جلوگیری از اعتراضات بحق، باید همه اركان حاكمیت درصدد رفع مشكلات منجر به این اعتراضات برآیند. بی‌شك معترضان دلسوز ایران نیز متوجه فضای پیچیده امروز هستند و اجازه سوءاستفاده از این اعتراضات كه بهانه به دست تندروان داخلی و خارجی می‌دهد را نخواهند داد. خود مردم بهتر از هر كسی می‌توانند مراقب این مساله بوده و اجازه ندهند اعتراضات بحقشان زمینه سوءاستفاده افرادی كه دلسوز ایران نیستند را فراهم آورد.
۱۳- پاسخگویی دولت
دولت و مجلس مستقیما برآمده از آرای ملت‌اند. دولت نقش سنگینی دارد و باید تمام دستگاه‌های كشور به دولت كمك كنند تا به وعده‌های خود كه خواست ملت است عمل كند. ما از انتخاب خود پشیمان نیستیم، اما دولت هم باید كارآمدی خود را در اولویت قرار داده و به مردم ثابت كند. مشكلات امروز دولت قابل درك است، اما باید كارآمدی دولت به ملت ثابت شود. ضعف‌ها و بی‌برنامگی‌ها و حتی عدم اجرای برنامه‌های مصوب را نمی‌توان به گردن رقبا انداخت، این چاره كار نیست. باید مسائل حل شود. كنترل سریع نوسانات ارزی، كارآفرینی، بازگرداندن امنیت و سودآوری تولید، مبارزه با ركود و رسیدگی جدی به وضعیت معیشت طبقات محروم باید اولویت دولت باشد. چه كسی یا چه‌چیزی مانع ترمیم كابینه و روی كارآمدن یك كابینه كارآمد، قوی، توانمند، متخصص و دلسوز است؟ حتما نقص‌هایی وجود داشته كه امروز با این وضعیت مواجهیم. مانع ترمیم دولت برای عملكرد قوی‌تر، منسجم‌تر و كارآمدتر و با برنامه‌تر برای حل مشكلات مردم چیست؟ وعده‌هایی داده شده، اما عملی نشده كه یا در نتیجه عدم اهتمام به آن بوده كه مسوولان موظف‌اند به مردم بگویند یا بخشی از آن با موانع بیرونی مواجه بوده كه مردم حق دارند این را هم به شكل شفاف بشنوند؛ نگه‌داشتن مردم میان هوا و زمین كار اشتباهی است. دولت همچنین می‌تواند قدم‌هایی برای برداشتن موانع و تنظیم رابطه با راس نظام بردارد.
۱۴- زنده نگه‌داشتن اعتماد مردم به مجلس
مردم به نمایندگان مجلس اعتماد كردند تا با افراط و تنگ‌نظری مقابله شود و تردیدی نیست كه تلاش‌هایی هم شده است، از جمله حمایت از برجام كه باعث اجماع جهانی در كنار ایران شد، اما سوال من و مطالبه جدی مردم امروز این است كه مجلس چقدر برای مبارزه با فساد و بهبود وضعیت معیشت مردم تلاش كرده؟ كدام طرح‌ها و قوانین گره‌گشا و موثر مطرح یا تصویب شده و مجلس چقدر برای این مهم با دولت همكاری كرده است؟ امروز كه فساد گسترده باعث حیرت و آزار مردم شده، مجلس چقدر با نظارت و تحقیق و تفحص توانسته است مانع فساد شود؟ انتظار مردم این است كه مجلس با اقتدار و صلابت و سلامت در دستگاه‌هایی كه به مردم ستم شده است، تحقیق و تفحص كنند تا مردم به این باور برسند كه در این كشور حكومت و نمایندگان مردم نسبت به موضوع معیشت و پیشرفت كشور و ایجاد امنیت و مبارزه با فساد و ستم بی‌تفاوت نیستند. انتظار مردم از مجلس بیش از این است؛ به‌خصوص از نمایندگانی كه مردم با اعتماد به اصلاح‌طلبان به آنها رای داده‌اند. امروز وقت پاسخگویی و عمل است.
۱۵- تشكیل دادگاه‌ها با هیات منصفه مردمی
كسانی كه در عرصه سیاسی و مطبوعات كار می‌كنند، آسیب پذیرترند و همواره در معرض جفا. امنیت در فضای مطبوعات و داشتن مطبوعات آزاد یكی از عوامل بسیار موثر بازگشت سلامت به جامعه است. سیدمحمد خاتمی در فراز پایانی سخنان خود در این دیدار ضمن تشكر از دولت و به‌خصوص رییس‌جمهوری محترم، نمایندگان مجلس و نهادها برای تلاش‌های‌شان بیان كرد: به عنوان یك شهروند دوستدار ایران و اسلام، به خاطر نقص‌ها و كمبودهای موجود، با همه وجود از مردم عذرخواهی می‌كنم. ما می‌توانستیم بهتر از این به ایران و ایرانی خدمت كنیم و امیدوارم شاهد از بین رفتن كاستی‌ها باشیم. با همه وجود از رهبری معظم درخواست می‌كنم كه با فرمان و دستورات خود مسائل و مشكلاتی كه امروز كشور را دچار چالش كرده حل فرمایند و معتقدم با وجود همه تحریم‌ها و مشكلات موجود این كشور می‌تواند به مراتب بهتر از این اداره شود. اگر مردم شاهد ایجاد همبستگی در جامعه باشند و ببینند همه تلاش‌ها برای رفع مشكلات است، امید و اعتماد برمی‌گردد و در این صورت، هیچ‌كس نمی‌تواند لطمه‌ای به این كشور وارد كند، اما اگر این مهم اتفاق نیفتد، بدون دشمن خارجی هم راه ایران به سوی ضعف و انحطاط است.
نیاز امروز، همبستگی ملی و استفاده از همه سرمایه‌های مادی و معنوی كشور است و برای رسیدن به این همبستگی نظام باید پذیرای اصلاح باشد؛ اگر در ساختار و رفتار و سیاست‌ها مشكلاتی بوده و هست كه كشور را به اینجا رسانده، نظام باید خود را ترمیم و اصلاح كند و اصلاحات، چیزی جز اصلاح رویكردها و ساختارها و سیاست‌ها و اصلاح اقتصادی و اجتماعی برای حفظ ایران و سربلندی و برخورداری ایرانی نیست.
