تبیان، دستیار زندگی

در ادامه واکنش‌های جهانی به بسته شدن شاهراه صادرات نفت

محل درگیری ایران و آمریکا

بیش از 80 درصد از نفت جهان، از طریق تنگه هرمز، تنگه باب المندب و کانال سوئز منتقل می‌شود و از آن‌جایی که 40 درصد از این تجارت، ملزم به عبور از تنگه هرمز است، این تنگه نقش شاهراه‌ اصلی تجارت نفت جهانی را بر عهده دارد. بنابر این کوچک‌ترین خللی در یکی از این تنگه‌ها، نفت رسانی به اروپا و آمریکا را با مشکلات جدی روبرو خواهد کرد.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تنگه هرمز
از نخستین روزهایی که دولت ترامپ تحریم‌های چندباره‌ی نفتی علیه ایران را اعلام کرد، جمهوری اسلامی ایران، تصمیمی قاطع را به گوش جهانیان رساند. ایران اسلامی، اعلام کرد که "در صورت اِعمال تحریم‌های نفتی و عدم صادرات نفت ایران، نفت منطقه صادر نخواهد شد." این در حالی است که تنش‌های سیاسی و اقتصادی میان ایران و آمریکا رو به افزایش است و بی‌تردید؛ با احیای تحریم‌های جدید از 15 مرداد، این تنش‌ها فزونی خواهند یافت.

با گذشت مدتی از این موضع گیری؛ بسیاری هنوز هم از این سخنان رئیس جمهور ایران، چنین استنباط می‌کنند که ایران قصد مسدودسازی تنگه‌ی هرمز را دارد اما به واقع، بستن این تنگه سهل‌ترین واکنشی است که ایران می‌تواند داشته باشد چرا که راه‌ها و تنگه‌های مهم‌تری نیز وجود دارند.

این موضع‌گیری جمهوری اسلامی ایران، دولت ایالات متحده را وادار به پاسخگویی کرد و ترامپ تنها چند ساعت پس از سخنان رئیس جمهور ایران، خطاب به مقامات جمهوری اسلامی گفت که "هرگز ایالات متحده را تهدید نکنید، شما تاوان آن را خواهید داد به‌طوری که در طول تاریخ افراد کمی چنین تاوانی داده‌اند."

تنها امارات و عربستان می‌توانند با استفاده از لوله‌های نفتی زمینی خود؛ آن هم فقط نیمی از حجم نفتی که از تنگه هرمز صادر می‌شد را به آن سوی آب‌های خلیج فارس منتقل کنند.



تنگه‌ی هرمز تنها برگ برنده‌ی ایران!

شاید در ابتدای درگیری لفظی دو رئیس جمهور، بسیاری از جهانیان چنین برداشت کردند که ایران تنها یک برگ برنده دارد و آن هم بستن تنگه‌ی هرمز است اما دیری نپایید که با سخنان فرماندهان ارشد نظامی، به همگان ثابت شد که جمهوری اسلامی ایران، علاوه بر "تنگه‌ هرمز"، بر "تنگه باب المندب" نیز اِشراف داشته و توانایی ناامن کردن آن‌ها را برای دیگر کشورها دارد.

تنگه‌ی هرمز از گذشته تا کنون یکی از راه‌های اصلی دسترسی تجارت اقتصادی آسیا با کشورهای غربی محسوب می‌شد و از این رو، اهمیت خاصی داشت چرا که بیشترین مخازن نفت و گاز جهان در این منطقه بوده و غرب برای تامین انرژی، نیاز مبرمی به این منطقه داشته و دارد.

باید توجه داشت که بیش از 80 درصد از نفت جهان، از طریق تنگه هرمز، تنگه باب المندب و کانال سوئز منتقل می‌شود و از آن‌جایی که 40 درصد از این تجارت، ملزم به عبور از تنگه هرمز است، این تنگه نقش شاهراهه‌ی اصلی تجارت نفت جهانی را بر عهده دارد. بنابر این کوچک‌ترین خللی در یکی از این تنگه‌ها، نفت رسانی به اروپا و آمریکا را با مشکلات جدی روبرو خواهد کرد.

نکته‌ی قابل توجه در این روند، ایجاد اختلال در اقتصاد جهانی و نیز صعود قیمت نفت به بالاترین حد ممکن است. موضوعی که علاوه بر ضربات غیر قابل جبران اقتصادی؛ چالش‌های سیاسی فراوانی را نیز به وجود می‌آورد. در این راستا "آرتم آوینوف" تحلیلگر ارشد موسسه "تله ترید" روسیه نیز متذکر شده است که در صورت بسته شدن تنگه هرمز، قیمت نفت به بشکه‌ای ۲۵۰ دلار افزایش خواهد یافت و این فاجعه‌ای بزرگ در حوزه‌ی اقتصادی محسوب می‌شود چرا که پیش از این، بالاترین قیمت نفت به بشکه‌ای 150 دلار رسیده است.(1)


نقشه استراتژیک تنگه هرمز

تنگه هرمز با بیش از 158 کیلومتر طول، از شمال به ایران و از جنوب به امارات متحده و عمان می‌رسد و در صورتی که ایران اقدام به بستن این تنگه کند؛ تنها امارات و عربستان می‌توانند با استفاده از لوله‌های نفتی زمینی خود؛ آن هم فقط نیمی از حجم نفتی که از تنگه هرمز صادر می‌شد را به آن سوی آب‌های خلیج فارس منتقل کنند که این جریان نیز به افزایش بی‌سابقه قیمت نفت می‌انجامد.

تنگه هرمز منطقه‌ای استراتژیک محسوب می‌شود که باریک‌ترین نقطه آن ۴۰ کیلومتر دارد که تنها حدود ۱۰ کیلومتر آن برای کشتی های بزرگ قابل تردد است که یک خط برای ورود و یک خط برای خروج با یک باریکه که این دو را از هم جدا می‌‌کند، دارد. این باعث می‌ شود در مقابل یک مداخله نظامی برای مسدود ساختن آن، بسیار آسیب‌پذیر باشد.(2)

این تنگه، دومین تنگه‌ی پُر اهمیت و پُر تردد جهان محسوب می‌شود که کالاهای اساسی همچون نفت برای رسیدن به اروپا و آمریکا، باید از آن عبور کنند.

بی‌شک ایران اسلامی، این موضوع خاص خود را قاطعانه دنبال می‌کند، تا اتحادیه‌ی اروپا با تضمین بر ادامه‌ی همکاری‌های دوجانبه و فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای پای میز مذاکره بنشیند و مسیر سیاسی خود را در قبال ایران، از ایالات متحده جدا سازد.

حائز اهمیت آن که، ایران برای بستن این تنگه از انواع سلاح‌ها و تجهیزات دریایی از جمله؛ موشک ضدکِشتی، قایق‌های تندرو، مین‌های دریایی، قایق‌های نظامی پرتاب کننده راکت و... استفاده خواهد کرد و از آن جایی که این مکان، عرضی در حدود 40 کیلومتر دارد زمینه‌ی اِشراف جمهوری اسلامی بر منطقه را افزون کرده است.

 با توجه به تمام آنچه که گفته شد و نیز واکنش‌های اخیر ترامپ که بیشتر شبیه به عقب نشینی وی از مواضع اخیر دارد، دور از ذهن به نظر می‌رسد که درگیری خاصی در این منطقه روی دهد، اما اگر هم چنین واقع شود، ایران توانایی مقابله و حفظ این تنگه را داشته و این ایالات متحده است که هم از نظر وجهه‌ی جهانی و از به لحاظ اقتصادی متضرر خواهد شد. ضمن این که طی روزهای اخیر نیز شاهد اخبار متعددی از مانور و رزمایش نیروهای سپاه در تنگه هرمز بوده‌ایم که با واکنش‌های جهانی همراه بوده است.

پی‌نوشت:
1. همه احتمالات بستن تنگه هرمز، شفقنا
2. نشریه اسپانیایی: ایران توانایی بستن تنگه هرمز را دارد، اقتصاد نیوز