ارتباط حج و مهدویت؛ از وحدت تا درنوردیدن مرزهای جهانی
جایگاه آموزه حج و مهدویت، بس بلند و خطیر، و نقش آن دو در هدایت و ساماندهى جامعه اسلامى و مسلمانان، سرنوشتساز و بىبدیل است. تعامل این دو با یكدیگر نیز بسیار عمیق و شدید است و از لحاظ تاریخى، قدمتى طولانى به درازاى عمر بشر دارند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ : شنبه 1397/05/06
به مناسبت فرا رسیدن موسم حج و گردهمایی عظیم مسلمانان از سراسر جهان در سرزمین وحی و با توجه به آنکه امام روح حج است در نوشتار ذیل ارتباط «حج و مهدویت» بررسی شده است که بخش نخست آن به حضورتان تقدیم می شود:
جایگاه آموزه حج و مهدویت، بس بلند و خطیر، و نقش آن دو در هدایت و ساماندهى جامعه اسلامى و مسلمانان، سرنوشتساز و بىبدیل است. تعامل این دو با یكدیگر نیز بسیار عمیق و شدید است و از لحاظ تاریخى، قدمتى طولانى به درازاى عمر بشر دارند. انبیاى پیشین درباره حج و مهدویت آموزشهایى به پیروان خویش دادهاند و همه آنها به نوعى نویدگر آمدن موعود و ظهور او و تشكیل حكومت جهانى بودهاند.
این دو باورداشت مهم كاركردهاى مشتركى میان مسلمانان دارند؛ كاركردهایى نظیر وحدتبخشى، بالندگى، عزت و اقتدارآفرینى، خدامحورى، اشاعه معنویت و عدالتخواهى، در پرتو مهدویت و حج دستیافتنى است. پس نقش تأثیرگذار مهدویت و حج در گستره وسیع زندگى مسلمانان، اعم از زندگى كنونى و آینده، نقشى بىبدیل است؛ یعنى افزون بر اینكه زندگى كنونى مسلمانان را به شاخصههاى عزت، اقتدار، نفى سلطه، عدالت و خدامحورى مزین مىكند، آینده زندگى مسلمانان را نیز با ایجاد وحدت و بالندگى جهتدهى كرده، امید و نشاط را براى آنها تضمین مىكند.
افزون بر نقشآفرینى حج و مهدویت در زندگى فردى و اجتماعى مسلمانان، نقش آن دو نیز نسبت به یكدیگر، نقش تأثیرگذار و دوسویه است؛ یعنى حج و مهدویت در رشد و تثبیت یكدیگر مؤثرند. مثلاً حج با ایجاد وحدت و نفى تبعیض نژادى، زمینهساز و تداعىگر وحدت سیاسى و اتحاد مردم در زمان حكومت جهانى امام زمان(عج) است. همچنین مكه، محل ظهور امام زمان(عج)، محل تجمع یاران ایشان و محل آغازین نهضت جهانى حضرت(عج) به حساب مىآید. از طرف دیگر، نقش مهدویت در تعالىبخشى حج، در قالب حضور همه ساله امام در مناسك حج، هدایت و نظارت ایشان بر حجاج و...، همچنین تحققبخشى اهداف حج، نظیر فراگیرى اسلام در سراسر جهان، گسترش معنویت و عدالت و... تبلور دارد.
رابطه كاركردگرایى
1. اتحاد و همگرایى امیرمؤمنان على(ع)، بعد از اندرز مردم به ضرورت عبرتگیرى آنان از سرگذشت امتهاى پیشین اشاره مىكند و با بیان راهنمایى براى ساماندهى زندگى مسلمانان، اتحاد و همدلى میان آنان را یادآور مىشود و با توجه به اهمیت انسجام، منشور اتحاد را ترسیم مىكند و چنین مىفرماید: «از كیفرهایى كه بر اثر كردار بد و كارهاى ناپسند بر امتهاى پیشین فرود آمد، خود را حفظ كنید و احوال گذشتگان را در خوبىها و سختىها به یاد آورید و بترسید كه همانند آنان باشید. پس آنگاه كه در زندگى گذشتگان مطالعه و اندیشه مىكنید، عهدهدار چیزى باشید كه عامل عزت آنان بود و دشمنان را از سر راهشان برداشت و سلامت زندگى آنان را فراهم كرد و نعمتهاى فراوان را در اختیارشان گذاشت و كرامت و شخصیت به آنان بخشید كه از تفرقه و جدایى اجتناب كردند و بر وحدت و همدلى همت گماشتند و یكدیگر را به وحدت واداشتند و به آن سفارش كردند.
و از كارهایى كه پشت آنان را شكست و قدرت آنان را در هم كوبید، بپرهیزید؛ كارهایى چون كینهتوزى با یكدیگر، پركردن دلها از بخل و حسد، به یكدیگر پشت كردن و از هم بریدن و دست از یارى هم كشیدن... .
در احوال مؤمنان پیشین اندیشه كنید كه چگونه بودند آنگاه كه وحدت اجتماعى داشتند، خواستههاى آنان یكى، قلبهاى آنان یكسان، دستهاى آنان مددكار، شمشیرها یاریكننده، نگاهها به یكسو دوخته و ارادهها همسو بود. در آن حال مالك و سرپرست سراسر زمین نبودند؟ و رهبر و پیشواى همه دنیا نشدند؟ پس به پایان كار آنان نیز بنگرید! در آن هنگامى كه به تفرقه و پراكندگى روى آوردند و مهربانى و دوستى آنان از بین رفت و سخنها و دلهایشان گوناگون شد. از هم جدا شدند، به حزبها و گروهها پیوستند. خداوند لباس كرامت خود را از عبرتانگیز باقى ماند. 1
برخى از باورها در ایجاد همگرایى میان مردم، نقش مهم و تأثیرگذارى دارند كه با شناخت و معرفى آنها، مىتوان حركت مردم و جامعه را به سوى وحدت دوچندان كرد. حج و مهدویت نیز از جمله آن باورهاست كه نقششان در ایجاد بسترهاى لازم براى اتحاد، خطیر و سرنوشتساز است.
مسلمانان در مراسم حج با كنار گذاشتن آداب و رسوم ملى و قومى و آراستگى به آداب و رسوم اسلامى و بدون توجه به تفاوتهاى فرهنگى، نژادى و زبانى در كنار یكدیگر، اجتماع میلیونى را تجربه مىكنند و به نوعى قدرت و توان عظیم اسلامى را به جهانیان نشان مىدهند.
بىشك، اندیشه مهدویت نیز، اندیشهاى فراگیر و فرامذهبى است و همه گروههاى اسلامى بدان اعتقاد قلبى دارند. ازاینرو دو گروه عمده اسلامى، یعنى اهل سنت و شیعه، انكار امام مهدى(عج) و ظهور او را كفر و خروج از دین اسلام مىدانند؛ چنانكه پیامبر اكرم(ص) مىفرماید:
«مَن أنكرَ القائمَ مِن وُلدی فَقدْ انكرَنی » 2؛ «هركسى كه قائم از فرزندان مرا انكار كند، در واقع مرا انكار كرده است».
همچنین در منابع اهل سنت آمده است كه پیامبر اكرم(ص) فرمود: «مَن كَذبَ بِالمهدیِّ فَقدْ كَفرَ » 3؛ «هركس مهدى را تكذیب و انكار كند، به راستى كافر است».
همچنین حضرت(ص) فرمود: «مَنْ أنكرَ خُروجَ المَهدیِّ فَقدْ كَفرَ بِما انزِل عَلى مُحمّدٍ (ص)». 4 «هر كس ظهور مهدى(عج) را انكار كند، به آنچه بر محمد(ص) نازل شده، كفر ورزیده است.»
اینگونه روایات در منابع روایى و تاریخى شیعه و اهل سنت فراوان است كه همه آنها حكایت از جایگاه بلند اندیشه مهدویت از منظر مسلمانان و نقش محورى آن در ایجاد اتحاد و همگرایى میان آنان دارد.
پی نوشت:
1) . نهج البلاغه، سیدرضى، ترجمه: محمد دشتى، خطبه 192.
2) . بحارالانوار، ج 51، ص 73.
3) . تحفة الاحوذى، مباركفورى، ج 6، ص 402.
4). ینابیع المودة، قندوزى، ج 3، ص 295؛ فرائدالسمطین، حموینى، ج2، ص 334.
*برگرفته از «حج و مهدویت»، نوشته حسین الهی نژاد
منبع: خبرگزاری شبستان