تزاحم فزاینده‌ی زیستن با تلفن‌های همراه
کلافگی های ناشی از حضور همیشگی گوشی های هوشمند
زندگی در عصر گوشی‌های هوشمند اگرچه امکانات و مزایای فراوانی برای ما به ارمغان آورده، اما مطالعات اخیر نشان می‌دهد نگاهی سراسر مثبت به عصرتکنولوژی تا حد زیادی ساده لوحانه و مغفول از واقعیات است.
در کنار هزاران امکاناتی که پیشرفت گوشی‌های همراه و توسعه استفاده از آنها به همراه داشته است، معایب و تبعاتی را نیز شامل می‌شود که این تبعات زندگی ما را در سطوح مختلف از زندگی روزمره و شکل دهی انتخاب‌ها و سلایق گرفته تا تغییرات کلان‌تری در نهادهای اجتماعی همچون خانواده، آموزش و ... تحت تاثیر قرار می‌دهد. از سوی دیگر این گوشی‌ها سلامت روان، آرامش خاطر و مرزهای حوزه خصوصی و عمومی را به خطر انداخته‌اند که نشان می‌دهد پیامدهای منفی آنها بیش از آنکه به نظر می‌رسد مهم و قابل بررسی و مطالعه است.
یک راه اندازه دائما همراه
گوشی‌ها هوشمند سبک زندگی ما، ارتباط با دیگران و نحوه کار در دفاتر، مدرسه و دانشگاه را تغییر داده‌اند. یک گوشی هوشمند به شما اجازه می‌دهد تا با مردم در سراسر جهان ارتباط برقرار کنید، همچنین به شما امکان می‌دهد تا لحظات گرانبها زندگی خود را به اشتراک بگذارید و ضمن برقراری ارتباط با گروه‌های تخصصی به مشاوره در سطح متخصص نیز دسترسی پیدا کنید. با استفاده از از آنها بدون توجه به جایی که هستیم، می‌توانیم با هزینه بسیار کم به راحتی پیام‌ها را مبادله کنیم.همچنین دریافت همه نوع اطلاعیه ها و به اشتراک گذاری اطلاعات مانند متون، تصاویر و فیلم‌ها مهم‌ترین کارکردهای این ابزار را تشکیل می‌دهد. اما دامنه نفوذ بیشتر آنها مربوط به ارائه و کاربرد انواع مختلفی از برنامه هاست که زندگی روزمره را بسیار ساده تر می‌کنند. دستیابی به کتاب‌ها،آموزش، گوش دادن به موسیقی، تماشای فیلم و عکس، یادآوری کارهای مهم، بازی کردن، ایجاد اسناد، ذخیره اطلاعات، خرید و رزرو، اشتغال و درآمدزایی، تبلیغات و معرفی محصولات، شروع کسب و کار و خیلی چیزهای دیگر از جمله امکاناتی است که گوشی‌های هوشمند در اختیار ما قرار داده و نبود آن زندگی را برای ما مشکل می‌سازد.
اما در کنار این برنامه‌های عالی که می‌تواند در بعضی شرایط خاص مفید باشد، هزاران مورد بی فایده نیز وجود دارد که فقط منجر به حواس پرتی و هدر رفتن زمان و انرژی افراد می‌شود و با وجود کارکردهای مثبت فراوانی که برای تلفن‌های هوشمد ذکر شد، می‌توان گفت توسعه استفاده از گوشی‌های هوشمند تاثیرات منفی بسیاری در زندگی اجتماعی مردم داشته و هر روز دامنه این تاثیرات گسترده‌تر می‌شود.
یک تخریب گر دائما همراه
از اﻳـﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮات اجتماعی ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮاه میﺗﻮان ﺑﻪ موارد ذﻳﻞ اﺷﺎره کرد : ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺮدن ﺑﺨﺸﻲ از دﻧﻴﺎی ﺷﺨﺼﻲ ﺧﻮد در اﻧﻈﺎر دﻳﮕﺮان ، ﭘﺎﻳﻴﻦ آﻣﺪن ﺳـﻄﺢ رواﺑـﻂ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ و ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ، ﭘﺎﻳﻴﻦ آﻣﺪن ارﺗﺒﺎﻃﺎت درونﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و ﻧﻘﺾ ﻳﻜﻲ از اﺻﻮل و اﺣﻜﺎم ( اﺳﻼﻣﻲ )ﺻﻠﺔ رﺣﻢ، رواج ﻃﻼق ﻏﻴﺎﺑﻲ، ﺗﺠﻤﻴﻊ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻃﻼﻋـﺎت ﺷﺨﺼـﻲ و ﺧـﺎﻧﻮادﮔﻲ ترس از ﮔﻢ ﺷﺪن و ﻟـﻮ رﻓـﺘﻦ ﺗﻤـﺎﻣﻲ اﻃﻼﻋـﺎت ﻣﺤﺮﻣﺎﻧـﺔ زﻧـﺪﮔﻲ ﺷﺨﺼﻲ ، رواج ﻓﺴﺎد اﺧﻼﻗﻲ و ﺑﻲ ﺑﻨﺪ و ﺑﺎری از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮاه ﺑـﻪ ﺷـﻴﻮهﻫـﺎی ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ( ارﺳﺎلﻋﻜﺲﻫﺎی ﺧﻼف ﻋﻔﺖ،ﻣﺘﻦﻫـﺎی ﻃﻨﺰآﻟـﻮد ﺑﺴـﻴﺎر رﻛﻴـﻚ) اﺣﺴـﺎس ﻧـﺎ اﻣﻨـﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ اﺳﺘﺮس زا ﺑﻮدن ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮاه، ﻧﻘﺶ آن در گروگان ﮔﻴﺮی و ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻮادث ﻣﺸﺎﺑﻪ، ﮔﻮﺷﻪ ﮔﻴﺮی، اﻧﺰوا، و ﻛﻨﺞ ﻋﺰﻟﺖ قرار ﮔﺮﻓﺘﻦ، ﻧﺸﺎن دادن ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﻓﺎﺻـﻠﺔ ﻃﺒﻘـﺎﺗﻲ ﻓﻘﻴﺮ و ﺛﺮوت ﻣﻨﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ، وﺗﺄ ﺛﻴﺮ درﻃﺮاﺣﻲ ﻫﺎی روی ﻟﺒﺎس ﻛﻴﻒ و... .(1)همچنین با حضور تلفن همراه با فضایی بی‌محدودیت مواجه‌ایم که محدودیت عرف و حیای ارتباطات چهره به چهره، در آن شکسته می‌شود و دنیایی از ارتباطات تازه شکل می‌گیرد و پدران و مادران بر ارتباطات کنترلی نخواهند داشت.(2)
مشاهدات نشان می‌دهد مردم روز به روز در حال جدا شدن از دنیای واقعی هستند، و با گوشی‌های خود بیش از افراد واقعی تعامل دارند، برخلاف گذشته که افراد بیشتری در مکان‌های عمومی با یکدیگر صحبت می کردند، امروزه افراد در فضاهای عمومی با دستگاه های تلفن همراه خود مشغول هستند. وابستگی افراد به گوشی‌های هوشمند به حدی است که نه تنها بخش زیادی از روز را به بررسی اعلان‌ها، ارسال پیام‌ها یا اشتراک گذاری یک عکس یا ویدیو جدید و هرزگردی اختصاص می‌دهند بلکه دوری از آن را بسیار مشکل و یا غیر ممکن می‌دانند و می‌توان گفت اعتیاد به شبکه‌های مجازی به یک معضل جدی تبدیل شده است.
فرقی نمی‌کند کجا باشید در یک مراسم شادی یا مراسم ختم، در میان دوستان یا کلاس درس، محیط کار یا جلسات رسمی در هر جایی که باشید همیشه افرادی حضور دارند که به جای حضور در زمان و مکان، مشغول کارکردن با گوشی باشند. گوشی‌های هوشمندی که قرار بود نوآوری را در زندگی ما به ارمغان بیاورند، و مردم را به یکدیگر متصل کنند و با تسهیل وظایف ساده منجر به صرفه جویی در انرژی و زمان ما شوند خود به عاملی مخل در اهداف و کارکردهایی که برایشان پیش بینی شده بود تبدیل گشته‌اند.
اعتیاد به گوشی های هوشمند با مشکلات روانی مانند اضطراب، افسردگی، اختلالات خواب و استرس ارتباط دارد. چه بسیار روابط خانوادگی که به دلیل اعتیاد به فضای مجازی و غفلت از دنیای واقعی به تاریکی کشیده شده‌اند و چه بسیار افرادی که به دلیل اعتیاد به تلفن همراه و بودن در معرض اطلاعات فراوان اما بی فایده دچار اختلالات رفتاری گشته‌اند. امروزه حضور این عامل سوم در روابط دوستانه و خانوادگی ضمن از هم پاشیدن نظم حاکم بر این روابط با دخیل کردن دیگران در تجربیات، باور کردن ساده لوحانه آنچه که دیگران به اشتراک می‌گذارند و اولویت یافتن فضای مجازی نسبت به زندگی روزمره، نه تنها محققان و برنامه‌ریزان اجتماعی بلکه بدنه جامعه به ویژه والدین را کلافه و نگران کرده است. از همین روست که بعضی منتقدان معتقدند که جهان بدون تلفن‌های هوشمند بسیار سالم‌تر خواهد بود. این افراد استدلال می کنند که تاثیرات منفی که گوشی‌های هوشمند بر روابط اجتماعی، آموزش، بهداشت و دیگر بخش های زندگی ما داشته‌اند بیش از تاثیرات مثبت آنهاست.
تلفن همراه یکی از فردی‌ترین ابزار زندگی امروز است که امکان فردگرایی را فراهم می‌آورد به‌گونه‌ای که صنایع ارتباط قبلی، ضمن فردی‌بودن، به حوزه فردی فرد استقلال نمی‌بخشید و بستر توسعه فردی را فراهم نمی‌کرد. تلفن همراه مهم‌ترین تکنولوژی فردی است که ضمن ایجاد «خلوت مستقل فردی» رابطه اجتماعی فرد را در یک بستر شبکه‌ای معنادار نموده است.(2)
گوشی های هوشمند نه تنها روابط ما را تهدید می کنند، بلکه باعث مشکلات فراوانی در زمینه آموزش و پرورش می‌شوند، این مشکل در مورد کودکان قابل توجه تر است. زیرا برای این دانش آموزان دشوار است در کلاس متمرکز شوند چون تلفن ها، دانش آموزان را قادر می سازد تا چت، بازی کردن، تماشای فیلم ها و گشت و گذار در اینترنت را تجربه کنند. از سوی دیگر آنها به جای تفکر و تامل در سوالات و نوآوری، به دنبال دستیابی سریع به نتایج از طریق اینترنت هستند و از این رو می‌توان گفت گوشی‌های هوشمند به راستی هوش، خلاقیت، نو آوری و مهارت حل مساله را در کودکان از بین برده‌اند.
در رستوران، سینما و کتابخانه، هنگام استفاده از وسیله نقلیه، ادارات و مراکز درمانی همواره افرادی هستند که با صحبت کردن با تلفن همراه نشان می‌دهند تا چه اندازه دیگران برایشان بی اهمیت اند. افرادی که فارغ از مزاحمتی که ایجاد کرده تملک بر فضای عمومی را به مثابه تملک بر گوش‌های همراهشان حقی مسلم می‌دانند. افرادی که باید از تک تک تجربیات خود از خوردن یک غذای ساده گرفته تا حضور در فضای سبز، رفتن به کنسرت یا سالن نمایش عکس و فیلم بگیرند تا دیگرانی را که نمی‌شناسند تحت تاثیر قرار دهند. همه ما در دور و بر خود کسانی را می‌شناسیم که عکس پروفایل و صفحات مجازیشان در اینستاگرام و فیس بوک و... نسبت به تجربه‌های واقعیشان، لذت بردن از دقایق و کسب تجربه از آنها اولویت دارد.
تلفن ﻫﻤﺮاه اﻳﻦ اﺑﺰار رﺳﺎﻧﻪای ﻣﺮزﻫﺎی ﺟﺪﻳﺪی را در ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓـﺮدی ﺑﻪ وﺟﻮد آورده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺪاﻳﺖ و ﻛﻨﺘﺮل ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎ و ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻛﺮدن ﻧﻘﺶ ﻫﺎی ﻣﺜﺒﺖ اﻳﻦ اﺑﺰار ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰی وﻓﺮﻫﻨﮓﺳﺎزی ﻣﻄﻠﻮب ﺿـﺮوری ﻣﺤﺴـﻮب ﻣـﻲﺷـﻮد. ﺑﺴﺘﺮﺳـﺎزی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎدة ﺑﻪ ﺟﺎ از ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮاه در ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺑﺮﺧﻮرد ﻋﻠﻤﻲ و آﮔﺎﻫﺎﻧـﻪ ﺑـﺎ دﺳﺘﺎوردﻫﺎی ﺟﺪﻳﺪ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ وﻳﮋه ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮاه در ﺑﻪ ﺣـﺪاﻗﻞ رﺳـﺎﻧﺪن ﻣﻀـﺮات و ﺧﻄـﺮات ﻧﺎﺷﻲ از آن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺴﻴﺎر اﺛﺮﮔﺬار اﺳﺖ. ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓﺳﺎزی و اﻃﻼع رﺳـﺎﻧﻲ ﺷـﻔﺎف و ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ ﺧﻄﻮط ﻗﺮﻣﺰ واﻗﻌﻲ ﻧﻪ ﺳﻠﻴﻘﻪای ﻣﺪﻳﺮان و ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮی ﮔﺴﺘﺮده از دﻳﺪﮔﺎه ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮان ﻋﻠﻮم ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺿﺮورت اﻣﺮوز ﺟﺎﻣﻌﻪ است. (3)
منابع:
(1).منطقی، مرتضی (1386). وابستگی به پیامک تلفن همراه. فصلنامه روانشناسی و اطلاع‌رسانی، ش 2.
(2).خیرخواه، طاهره؛ علی‌آبادی، شیما(1388). من در میان جمع و دلم جای دیگر است،تأثیر تلفن همراه بر سبک زندگی. نشریه حوراء. شماره 32
(3).نصیری، بهاره؛ بختیاری، آمنه(1394). آسیب شناسی تلفن همراه بر خانواده، دوفصلنامه رسانه و فرهنگ، دوره 5، شماره 10، پاییز و زمستان 1394، صفحه 85-111
