امام رضا(علیه‌السلام) با پذیرش ولایتعهدی شیعه را نجات داد
امام رضا(علیه‌السلام)؛ جریان‌ساز جامعه منتظر در ایران/ آینده تاریخ و ظهور را، ایرانیان زمینه‌سازی می‌کنند
ایران ولایت‌مداری خود را مدیون امام رضا(علیه‌السلام) است؛ نه فقط به این جهت که بارگاه امام رضا (علیه‌السلام)در ایران است، که اگر قبر امام هم در ایران نبود، با حرکت و جریانی که امام در مسیر امامت برقرار ساختند مدیون ایشان هستیم.
هجرت امام رضا(علیه‌السلام) به ایران تحولات و پیامدهای بسیار بزرگی را به همراه داشته است.در این فرصت در خدمت حجت‌الاسلام محمد صادق کفیل، معاون آموزش و پژوهش بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (علیه‌السلام) هستیم تا در رابطه با تحولات و برکاتی که این هجرت برای ایران و ایرانیان داشته است بیشتر آشنا شویم.
تبیان: از برکات علمی، اجتماعی و سیاسی حضور امام رضا (علیه‌السلام) در ایران برایمان بفرمایید.
امام رضا (علیه‌السلام) با مدیریت و درایت نگذاشتند برنامه حساب شده مأمون به نتیجه برسد. هدف مأمون از دعوت علی بن موسی الرضا این بود که عملیاتش دو حالت دارد؛ یا ایشان این دعوت را می پذیرد و یا نمی پذیرد؛ اگر امام بپذیرد، با نسبت ولایتعهدی به امام رضا(علیه‌السلام)، اعتبار امام را از بین برده و به گونه‌ای به جایگاه امام ضربه می‌زند، چرا که این دعوت زمانی صورت گرفت که به مأمون نامه نوشتند علی بن موسی در مدینه جایگاه بسیار خوبی داشته و مردم به شدت به ایشان علاقه و توجه دارند.امام در مسیر تربیت شاگردان و ارتباطاتشان مکتب انتظار را تبیین ، تبلیغ و جریان سازی می‌کردند.
هدف مأمون از پیشنهاد ولایتعهدی
نظر مأمون این بود که با پیشنهاد ولایتعهدی که به امام می دهد، اگر امام این را بپذیرد، امام را درباری کرده و جایگاه ایشان را از بین می برد و اگر امام نپذیرد هدف و برنامه اش این بود که هر چه شیعه است را به قتل برساند؛ کشتار جمعی شیعیان، به گونه ای از خود امام گرفته تا شیعیان قتل دسته جمعی به راه بیاندازد. به تعبیری او در نپذیرفتن امام از این دعوت، برنامه داشت که لطمه سنگین تری بزند.امام رضا گامی که در این مسیر به نفع شیعیان و حفظ اسلام برداشتند این بود که بنابر شرایطی که ایجاد شده بود، ولایتعهدی را پذیرفتند و بدین وسیله جریان امامت و ورود اهل بیت (علیهم السلام) به ایران را دامن زدند. امام رضا (علیه‌السلام) در پاسخ ریان که از حضرت پرسید: شما با آن همه زهد در دنیا، چرا ولایتعهدی مامون را پذیرفتید؟ فرمود: "قد علم الله کراهتی" (خدا می‌داند که چقدر من از این موضوع ناخشنودم)
امام رضا (علیه‌السلام) ولایتعهدی را پذیرفت، در حالی که می‌دانست به قیمت جانش تمام خواهد شد، ولی اگر نمی‌پذیرفت علاوه بر جان خودش، جان شیعیان نیز به خطر می‌افتاد. در آن روزگار که تفکرات و فلسفه‌های الحادی و ضد دینی رواج کامل داشت، اگر امام اقدامی می‌کرد که جانش را از دست می‌داد، شیعیان به انحراف کشیده می‌شدند، لذا در آن روز وجود امام علیه‌السلام برای سلامتی افکار شیعیان ضروری بود.
در حقیقت پذیرش ولایتعهدی از سوی امام رضا (علیه‌السلام) اوج ذکاوت حضرت بود تا از این طریق شیعه در جهان و همچنین در ایران زنده بماند. همان طور که گفته شد، اگر امام رضا (علیه‌السلام) این کار را نمی‌کرد، نقشه مامون این بود که اجازه نفس کشیدن به هیچ شیعه‌ای را در هیچ کجای عالم ندهد و امام رضا (علیه‌السلام) با پذیرش این ولایتعهدی جایگاه شیعه را نه تنها در ایران، بلکه در جهان حفظ کردند.
ایران ولایت‌مداری خود را مدیون امام رضا است؛ نه فقط به این جهت که قبر و بارگان امام رضا(علیه‌السلام) در ایران است که اگر قبر ایشان هم در ایران نبود، با حرکت و جریانی که امام در مسیر امامت برقرار ساختند مدیون ایشان هستیم.
به عبارتی امام به یکباره و یک دفعه نیامدند تا با شهادتشان موضوع تمام شود. به تعبیری امام خانوادگی به ایران وارد شدند؛ به تبع هجرت امام رضا (علیه‌السلام)، امامزادگان عظیم‌الشأن حضرت معصومه سلام الله علیها و حضرت احمدبن موسی الکاظم (علیه‌السلام) نیز به ایران هجرت کردند. همه این‌ها در شهرهای متعدد با برنامه ای از پیش سامان‌دهی شده وارد شدند.
ایران ولایت‌مداری خود را مدیون امام رضا(علیه‌السلام) است
به تعبیری ایران ولایت‌مداری خود را مدیون امام رضا است؛ نه فقط به این جهت که قبر و بارگاه امام رضا(علیه‌السلام) در ایران است که اگر قبر ایشان هم در ایران نبود، با حرکت و جریانی که امام در مسیر امامت برقرار ساختند مدیون ایشان هستیم.امام بسیار دقیق، با تدبیر و با یک حرکت از پیش برنامه‌ریزی شده وارد ایران شدند، حتی در مسیر راه که به ایران می‌آمدند از لحظه لحظه فرصت‌ها نهایت استفاده را برای تبیین جایگاه امامت و اهل بیت (علیه‌السلام) می کردند که برای نمونه می توان از حدیث سلسلة الذهب یاد کرد.
| بیشتر بخوانیم: سفرعشق / اجلاس ولایتعهدی! امام رضا علیه‌السلام را فقط برای حاجت نخواهیم !! برکات وجود امام رضا (علیه‌السلام ) در ایران |
با بیان اینکه امام رضا (علیه‌السلام) در سال 1۴۸ هجری قمری به دنیا آمدند و در سال 200 به سمت ایران حرکت کرده و سال 203 به شهادت رسیدند. ایشان از 55 سال عمر شریفشان، 20 سال در مدینه و 3 سال در ایران بودند. امام رضا در این سه سال با تمام سختگیری‌های مأمون، با اینکه دقیقاً تحت اشراف دربار بوده و همه حرکاتشان تحت نظارت بود، چنان مدیرانه و با تدبیر حرکت کردند که مأمون نتوانست به هدف اصلی‌اش که همان تخریب جایگاه علی بن موسی بود، برسد و همین باعث شد که مأمون نجات دستگاه و دربار خود را در به شهادت رساندن امام دید.
امام و دیگر اهل بیت(علیه‌السلام) در دربار با ارتباطات مخفیانه و تدبیری که داشتند، در سازمان وکالتی که تشکیل داده بودند، ارتباطی که با نمایندگان و وکلایشان داشتند، با مردم به شکل غیر مستقیم ارتباط برقرار می کردند؛ بدین گونه که وقتی امام به ایران آمدند، بیکار ننشسته و به شدت برای توسعه و بسترسازی دین تلاش کردند.
تبیان: ارتباط مأمون با مردم چگونه بود؟ آیا مردم از حکومتی که بر آن‌ها سلطه پیدا کرده بود راضی بودند؟
مأمون صاحب قدرت بود. امام رضایی که انقدر در مدینه طرفدار داشته و مردم ایشان را دوست داشتند به طوری که وقتی حاکم مدینه به مأمون نامه می نویسد و شدت علاقه مردم نسبت به امام را گزارش می دهد و مأمون تصمیم می گیرد امام را از مدینه به ایران بکشاند، در مدینه ای که این همه شوق و علاقه نسبت به امام وجود دارد هیچ اتفاقی نیفتاد.
مهم‌ترین دغدغه آن‌ها(عباسیان) از مأمون و هارون و منصور گرفته تا متوکل و معتصم و معتزل، این بود که جامعه به سمت اهل‌بیت کشش و گرایش پیدا نکند و فضایی را ایجاد کرده بودند که مردم از اهل بیت فاصله بگیرند.
وقتی مردم امام را تا جایی که زندگیشان در خطر نیفتد، دوست دارند
این در حالی است که امام رضا(علیه‌السلام) هنگام رفتن از مدینه رفتن خود و عدم بازگشتشان را برای مردم بازگو کرده و مردم را از این اتفاق آگاه کردند، اما می بینیم که به خاطر ترس از دربار و حاکمیتی که بر جامعه مستولی بود هیچ اتفاق و اعتراضی از سمت مردم صورت نگرفت. به عبارتی مردم امام را دوست می دارند، پایش هم که می رسید دست ایشان را هم می بوسند ولی همه این ها تا جایی بود که زندگیشان در خطر نیفتد.به طور طبیعی حاکمان عباسی از سال 132، که به تعبیری از زمان امام صادق (علیه‌السلام) آغاز شد. سال‌هایی را که حکومت آن ها با اهل بیت گره خورده بود، فضایی رعب انگیز برای مردم ایجاد کرده بودند به طوری که مهم ترین دغدغه آن ها(عباسیان) از مأمون و هارون و منصور گرفته تا متوکل و معتصم و معتزل، این بود که جامعه به سمت اهل بیت کشش و گرایش پیدا نکند و فضایی را ایجاد کرده بودند که مردم از اهل بیت فاصله بگیرند.
از هر شگردی برای لطمه به اهل‌بیت استفاده می‌کردند
همه ترس حکام عباسی، ارتباط و نزدیکی جامعه با اهل بیت بود در این مسیر از هر شرایط و خفقانی استفاده می کردند؛ به طوری که می بینیم این فشار و خفقان در هر زمانی به نوع، شرایط و موقعیت خودش اتفاق می افتاد؛ در زمان امام کاظم(علیه‌السلام) با زندانی کردن ایشان، در زمان امام رضا(علیه‌السلام) با هجرت ایشان، حتی در زمان امام جواد(علیه‌السلام) پیش آمدن شرایطی منوط بر ازدواج ایشان با دختر حاکم عباسی، خلاصه آن که آن ها عملاً از هر شگردی استفاده می کردند تا به اهل بیت علیهم السلام لطمه بزنند.تبیان: اصلی‌ترین شاخصه اهل بیت در اوضاع و شرایط خفقان حکومت‌های وقت را چگونه تبیین می‌کنید؟
شاخصه اصلی زندگی در مکتب اهل بیت به این گونه بود که با همه اوضاع سخت و خفقان شدیدی که در هر زمان از زندگی آنان و مکتب امامت ایشان وجود داشت، آن ها عقب نشینی نمی کردند. اگر بخواهم مصداقی‌تر این موضوع را مطرح کنم، اوج خفقان را در زمان امام حسن عسگری(علیه‌السلام) می بینیم. اما با تمام این شرایط هیچ کدام از اهل‌بیت با همه فشار و سختی ها حرکت و فعالیتشان قطع که نشد بلکه بیشتر شده، می بینیم شاگردپروری و مناظرات امام رضا قطع نشده، تا حدی که امام در دربار مأمون مباحثات و مناظرات علمی دارند. ایشان شرایط سخت را توجیهی برای برداشته شدن تکلیف از دوش خود نمی دانند و نمی گفتند که الان من تحت نظر هستم و تکلیفی بر من نیست.
تبیان: الگویی که می‌توان از زندگی اهل بیت علیهم السلام برای امروز داشته باشیم چیست؟
در این قسمت الگویی که می توانیم از اهل بیت بگیریم این است که ما گاهی در خانواده ای یا میهمانی و جمعی قرار می گیریم و می گوییم: "برای اجرای کار درست و مسیر صحیح جو دست ما نیست و ما نمی توانیم" در حالی که ما باید نگاه کنیم، اهل بیت ما هیچ گاه نگفتند جو و فضا دست ما نیست، کاری از دست ما بر نمی آید نمی گفتند؛ می نشستند راهکاری که در آن زمان برای آن موقعیت مناسب بود را تدبیر کرده و پیدا می کردند؛ امام صادق (علیه‌السلام) کلاس درس راه می اندازند و امام رضا(علیه‌السلام) از موضع دیگری شروع می‌کنند و امام کاظم(علیه‌السلام) با زندانبان ارتباط برقرار می کردند؛ دقیقاً دغدغه اهل بیت این بود که با برنامه خودشان ایجاد شاگرد و جریان کنند.
اهل‌بیت ما هیچ‌گاه نگفتند جو و فضا دست ما نیست، کاری از دست ما بر نمی‌آید می‌نشستند راهکاری که در آن زمان برای آن موقعیت مناسب بود را تدبیر کرده و پیدا می‌کردند
تبیان: آیا بین هجرت امام رضا(علیه‌السلام) به ایران و ظهور ارتباطی وجود دارد؟
یکی از مهم ترین برکات هجرت امام رضا علیه‌السلام به ایران بسترسازی برای رشد آینده تاریخ بوده است. ایران با هجرت امام رضا علیه‌السلام منطقه‌ای برای رشد ولایت، جایگاه امامت، پیوند با ولی خدا و بسترساز برای ظهور امام زمان(عج) شد.
آینده تاریخ و ظهور را ایرانیان زمینه‌سازی می‌کنند
در روایات داریم که آینده تاریخ و ظهور را ایرانیان زمینه‌سازی می‌کنند و همه آنچه در ایران اتفاق افتاده و می‌افتد، همه این بسترها توسط امام رضا(علیه‌السلام) بوده است. یعنی امام رضا علیه‌السلام ایجاد جریانی کردند که در ادامه‌اش این انقلاب ما رخ می دهد؛ توسعه این انقلاب، توسعه عدالت خواهی و ظلم ستیزی به دنیا است و این خودش برکت و هجرت امام رضا بهترین بسترساز برای ظهور حضرت حجت بوده است.به عبارتی باید این گونه گفت که؛ اهل بیت ما گامی که بر می داشتند نگاهشان تنها به یک زمان نبود و کل تاریخ را می دیدند و حرکت می کردند. ما گاهی در افعالمان تنها امروز را می بینیم اما فعل امام، فعلی است که بر تمام تاریخ احاطه و مدیریت دارد تا قیامت و حرکت امام رضا به ایران به نوعی جریان ساز جامعه منتظر در ایران بود.
چنانچه می بینیم قنوت نماز جمعه امام رضا دعا برای ظهور حضرت مهدی است؛ نماز جمعه‌ای که یک جریان اجتماعی است، امام رضا (علیه‌السلام) با تدبیرشان قنوت نماز را دعا برای فرج قرار داده اند؛ "اللَّهُمَّ أَصْلِحْ عَبْدَکَ وَ خَلِیفَتَکَ بِمَا أَصْلَحْتَ بِهِ أَنْبِیَاءَکَ وَ رُسُلَکَ وَ حُفَّهُ بِمَلَائِکَتِکَ وَ أَیِّدْهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ مِنْ عِنْدِکَ وَ اسْلُکْهُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ رَصَداً یَحْفَظُونَهُ مِنْ کُلِّ سُوءٍ وَ أَبْدِلْهُ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِ أَمْناً یَعْبُدُکَ لَا یُشْرِکُ بِکَ شَیْئاً وَ لَا تَجْعَلْ لِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ عَلَى وَلِیِّکَ سُلْطَاناً وَ أْذَنْ لَهُ فِی جِهَادِ عَدُوِّکَ وَ عَدُوِّهِ وَ اجْعَلْنِی مِنْ أَنْصَارِهِ إِنَّکَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ"
یا داریم که یونس بن عبدالرحمن می گوید که امام رضا(علیه‌السلام) پیوسته به ما می فرمودند که برای فرج دعا کنید. امام در مسیر تربیت شاگردان و ارتباطاتشان مکتب انتظار را تبیین، تبلیغ و جریان سازی می کردند.
