تبیان، دستیار زندگی

بررسی راهکارهای عملیاتی در دوران تحریم

راهکار مقابله با تحریم عرضه نفت در بورس

"فروش سنتی نفت ایران" اصلی‌ترین علتی است که باعث شد دشمن تحریم آن را به عنوان کار ویژه خود برای فشار اقتصادی بر کشور برگزیند. لذا برای بی‌اثر کردن تحریم‌ صادرات نفت خام، باید تدابیر جدید و کاربردی ارائه کرد.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : مجتبی مرادی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تحریم نفتی
پس از خروج آمریکا از برجام بازه فرآیند اجرایی بازگشت تحریم‌های این کشور علیه ایران آغاز شده است که طبق آن قرار است تمامی تحریم‌ها در محدوده زمانی 18 روز تا 14 آبان ماه برداشته شود. در ماه‌های اخیر از سوی کشورهای مختلف واکنش‌های متفاوتی نسبت به این اقدام آمریکا و آینده تبادلات اقتصادی با ایران مطرح شده است.

با توجه به وابستگی بالای اقتصاد ایران به درآمدهای نفت،  تحریم نفت ایران اصلی‌ترین خبری بود که بارهای در روزهای اخیر مطرح شد خریداران نفت ایران نیز درحال تصمیم‌گیری جدی برای زمان بازگشت تحریم‌ها هستند طبق برخی اخبار منتشر شده هند به دنبال افزایش خرید نفت از آمریکا است و خود را برای دوران تحریم آماده می‌کند از سوی دیگر برخی پالایشگاه‌های چینی با افزایش مناقشات تجاری میان پکن و واشنگتن، خرید نفت خود را از ایران افزایش می‌دهند.

اما سابقه تحریم‌های نفتی علیه ایران اسلامی، به سال 91 بازمی‌گردد که در مدتی کوتاه صادرات نفت ایران به کمتر از یک میلیون بشکه رسید اما با تدابیری که اندیشیده شد  فروش نفت به یک میلیون و سیصد هزار بشکه در روز رسید. "فروش سنتی نفت ایران" اصلی‌ترین علتی است که باعث شد دشمن تحریم آن را به عنوان کار ویژه خود برای فشار اقتصادی بر کشور برگزیند. لذا برای بی‌اثر کردن تحریم‌ صادرات نفت خام، می‌توان از دو روش استفاده از بخش غیردولتی برای صادرات نفت خام و همچنین گسترش ظرفیت پالایشگاهی و پتروشیمی کشور استفاده از ظرفیت آن برای تبدیل نفت خام به مشتقات نفت خام و محصولات پایین دستی پتروشیمی است.

با آسیب‌شناسی که درباره سابقه عرضه نفت در بورس موجود است، می‌توان از دلایلی همچون بالا بودن نرخ نفت خام عرضه شده، انعظاف ناپذیری عرضه‌کنندگان در پذیرش ساز و کار رقابتی بورس، سختگیری‌های غیرمنطقی در پرداخت وجه نفت معامله شده و... نام برد.



سابقه استفاده از ظرفیت بخش غیردولتی در صادرات نفت خام

در سال‌های ابتدایی دهه 90 از ظرفیت برخی افراد و شرکت‌هایی خارج از مدیریت امور بین الملل شرکت ملی نفت برای کم اثرکردن تحریم‌ نفتی استفاده شد که با وجود موفقیت نسبی آن که موجب افزایش فروش نفت شد، اما غیرشفاف بودن عرضه نفت موجب بروز فساد و رانت‌هایی شد که موفقیت‌های آن را به حاشیه برد. از همین رو می‌توان از این روش نیز در تحریم‌های آینده نفتی استفاده کرد اما باید ایرادات اجرایی آن، برطرف شود.

«عرضه نفت در بورس» روشی است که می‌تواند بخش غیردولتی را در فضایی شفاف وارد معاملات نفتی نماید. اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور نیز در اظهاراتی درباره راهکار دولت برای فروش نفت در زمان تحریم با تاکید چندین باره بر فروش نفت در بورس گفت: "در این روش نفت خام ایران در بورس داخلی عرضه خواهد شد و بخش خصوصی، شفاف نفت بخرد صادر کند. به میزانی که نیاز داشته باشیم، بخش خصوصی در تناژهای مختلف وارد عرصه شده است. الان هم روزی ۶۰ هزار بشکه نفت در بورس خریداری می شود؛ اما می توانند برای صادرات حضور یابند. برنامه ما این است که در کاهش فروش نفت خود، حتما کاری کنیم که آمریکایی ها را به شکست بکشانیم."

در روش عرضه نفت در بورس، امکان خرید محموله‌های کوچک و متوسط نفتی برای تمامی مشتریان در یک بستر رقابتی و با قیمت واقعی فراهم می‌شود. همچنین به دلیل شفافیت انتخاب مشتری و تعیین قیمت در این روش، مسئولیتی متوجه مدیران امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران نخواهد بود. صادرات نیز توسط بخش‌های غیردولتی ایرانی یا خارجی انجام می‌شود که از انگیزه و انعطاف فراوانی برای دور زدن تحریم‌ها برخوردارند.

فروش نفت در بورس انرژی در سال 90 (برای صادرات) و در سال 93 (برای فروش به شرکت‌های داخلی) اجرایی شد اما روند مثبت و مستمری را به دنبال نداشت.

در سال 90 برای اولین بار نفت در بورس عرضه شد که این جلسه با حضور معاون اول رئیس جمهور و برخی وزرا برگزار شد اما با وجود اعلام آمادگی خریداران برای خرید محموله عرضه شده، این محموله فروخته نشد. دلایل مختلفی برای این موضوع بیان شده که اصلی‌ترین آن انعطاف‌ناپذیری مدیریت امور بین الملل شرکت ملی نفت در قیمت‌گذاری است. مرکز پژوهش های مجلس در مردادماه 91، یکی از دلایل شکست عرضه نفت در بورس از نظر بیشتر ناظران بی میلی فروشنده (امور بین الملل شرکت ملی نفت) بیان کرد.

با روی‌کار آمدن دولت یازدهم در سال 93 مجدد نفت خام برای مصارف داخلی در بورس عرضه شد که این بار نیز در 66 بار عرضه فقط 12 بار معامله صورت گرفت. سرانجام در 20 مرداد 93 عرضه نفت خام در بورس به دلیل نبود خریدار متوقف شد.

با آسیب‌شناسی که درباره سابقه عرضه نفت در بورس می‌شود، می‌توان از دلایلی همچون بالا بودن نرخ نفت خام عرضه شده، انعظاف ناپذیری عرضه‌کنندگان در پذیرش ساز و کار رقابتی بورس، سختگیری‌های غیرمنطقی در پرداخت وجه نفت معامله شده، محدودیت بسیار در مکان‌های تحویل محموله‌ها و اخذ عوارض و مالیات به عنوان اصلی‌ترین علل شکست نفت خام در بورس در سال‌های گذشته نام برد.

برای برطرف کردن ایرادات بیان شده؛ با اتخاذ برخی راهکارهایی از جمله کاهش قیمت تا کف 90 درصدی فوب، عرضه محموله‌هایی  با حجم کوچک و متوسط و استفاده از بخش کمی از صادرات کشور، تسویه ریالی پول نفت فروخته شده و افزایش سهم درآمدی شرکت ملی نفت به بیش از 14.5 درصد می‌توان این روش را بهبود بخشید و به عنوان راهی برای مقابله با تحریم نفتی استفاده کرد.