مهندسی ژنتیک

مهندسی ژنتیک یکی از شاخه ­های زیست فناوری است که طی آن بخشی از DNA (یک ژن و یا قطعات ژنی) یک موجود به موجود دیگر منتقل می ­شود. این کار با هدف اصلاح و بهبود محصولات کشاورزی و در سال 1946 توسط دو دانشمند به نام های جاشوا لیدربرگ و ادوارد تاتوم آغاز شد. پس از آن تولید محصولات دستکاری شده ژنتیکی با اهداف خاص رونق یافت اعم از تولید محصولات مقاوم در برابر علف­کش ­ها و آفت­ کش­ ها، تولید ویتامین­ ها و مواد معدنی در گیاهانی که به طور طبیعی فاقد آن­ ها هستند و ....  به گونه ­ای که امروزه محصولات دستکاری شده­ ای از جمله برنج، ذرت، نخود­فرنگی، سویا، سیب ­زمینی­، کدو، ماهی قزل آلا و شیر وجود دارند. علی رغم این که تولید محصولات دستکاری شده ژنتیکی منجر به رفع برخی از مشکلات کشاورزی شده اما این تکنیک هم مانند سایر فناوری­ های جدید دارای اثرات سوء نیز است که از آن جمله می­ توان به :

1 - ایجاد حساسیت در بدن: پروتئین­ های جدید تولید شده در گیاه و یا جانور ممکن است به عنوان عامل بیگانه در بدن شناخته شده و بدن نسبت به آن حساسیت نشان می ­دهد.

2 - کاهش تنوع زیستی: با کاشت مداوم این محصولات، گونه­ هایی که به صورت طبیعی و هر یک با ویژگی خاص وجود داشتند به واسطه کشت نشدن و مورد استفاده قرار نگرفتن به دست فراموشی سپرده شده و در طول زمان منقرض می­ شوند.

3 - تغییر جمعیت آفات و علف­ های هرز: زمانی که گیاهی به یک آفت مقاوم می­ شود جمعیت این آفت کاهش یافته و در مقابل فرصت برای افزایش جمعیت سایر آفاتی که قبلا ایجاد مشکل نمی­ کردند پیدا می­ شود و جمعیت آن­ ها افزایش می ­یابد و در نتیجه برای از بین بردن آن ­ها باید مجددا سم استفاده کنیم.

4 - مقاومت به آنتی ­بیوتیک­ ها: یکی از روش ­های شناسایی گیاهان دستکاری ژنتیکی شده، انتقال ژن­ های مقاومت به آنتی ­بیوتیک به آن­ها­ست در نتیجه با خوردن این محصولات این آنتی ­بیوتیک ­ها در بدن وجود داشته و باعث کم­شدن کارایی آنتی ­بیوتیک ­های دارویی می ­شود.

5 - فرار ژنی: کشت این گیاهان در طبیعت و گرده ­افشانی آن ­ها باعث انتقال این ژن­ های مقاومت به گیاهان دیگر (گونه های نزدیک به گیاه مقاوم) و در نتیجه مقاومت آن ­ها شده مثلا مقاومت علف­ های هرز به ژن مقاومت به علف کش، که به این پدیده اصطلاحا فرار ژنی گفته می­ شود.

6 - استفاده از این محصولات به عنوان یک سلاح بیولوژیکی: با انتقال ژن ­های بیماری ­زا به گیاهان از آن­ ها به عنوان سلاح بیولوژیک بر علیه دشمنان خود استفاده می­ کنند.

با توجه به مخاطرات این محصولات، استفاده از آن­ ها و قراردادن آن ­ها در سبد غذایی مردم باید با احتیاط صورت پذیرد از اینرو انجام آزمایشاتی جهت کنترل آن ­ها ضروری می ­باشد. دستورالعمل­ هایی برای آزمایشات کنترل در هر کشوری توسط کمیته­ ملی ایمنی زیستی تدوین و اجرا می­ شود.  

مطالب مرتبط:
تاریخچه علم ژنتیک
ژنتیک در بازدانگان
نمودار زمانی - مهندسی ژنتیک

مرکز یادگیری تبیان، تنظیم: زینب شاه مرادی