گفتگو با هنرمند کار آفرین سید حمزه کلاهدوزان
تلاش برای زنده نگه داشتن هنر ایرانی
مجموعه فرهنگی هنری «کلاهدوزان» با پیشینه‌ای که به دوران صفویه می‌رسد مدتی است در تلاش است محصولات هنری خود را با تأکید بر اِلمان‌های ایرانی اسلامی به تولید برساند و برای محقق شدن این امر تعدادی از هنرمندان ایرانی را از رشته‌های مختلف دور هم جمع کرده است.
در ادامه‌ی این مسیر، مجموعه «کلاهدوزان» با قدمتی چند صد ساله در زمینه فعالیت هنری خود، حدود سه سال است که با راه اندازی یک موسسه فرهنگی هنری تمرکز خود را بر تولید زیورآلات ایرانی اسلامی گذاشته و تلاش می‌کند ضمن زنده نگه داشتن هنر ایرانی از تولید محصولات داخلی حمایت کند و وسیله‌ای باشد برای کارآفرینی هنرمندان ایرانی. آنچه می‌خوانید حاصل گفت‌وگو با سیدحمزه کلاهدوزان مدیر این مؤسسه است:
چه شد به فکر راه اندازی این مجموعه افتادید؟
متأسفانه ما هیچ وقت از مد ایرانی استفاه نکردیم یا به درستی سراغ سبک زندگی ایرانی اسلامی نرفتیم. رهبری هم تا الان بحث‌هایی درباره مد ایرانی داشتند اما همچنان کار قابل توجهی انجام نشده. ما برای احیای هنر و برای فراهم شدن اینکه هنر در دست مصرف کننده و استفاده شخصی افراد باشد تا به شکل انفرادی هم از هنر لذت ببرند، با نگاه اسلامی ایرانی سراغ زیور آلات آمدیم و در قالب یک مجموعه فرهنگی هنری چندین هنر را با هم جمع آوری و این مجموعه را راه اندازی کردیم. با توجه به سابقه خانوادگی‌مان من هم تولید کننده فرش بودم اما بعد از مدتی آمدم تمام طراحی‌های سنتی که در فرش بود مثل گل فرش، ترنج، ترمه‌هایی که در فرش طراحی می‌کردیم و ... را برای استفاده در زیور آلات روی سنگ آوردم. ما در طول این مسیر با روش علمی جلو آمدیم و درحال حاضر یک تیم مطالعاتی و پژوهشی هم داریم.
کار این تیم پژوهشی چیست؟
در نگاه اسلامی به استفاده از تعدادی زیور آلات سفارش شده و این موضوع هم متعلق به خانم‌هاست و هم آقایان، منتهی آقایان همیشه در حیطه انتخاب کمی فقیرتر بودند. از طرفی سنگ‌ها ویژگی‌های مختلفی دارند، ضمن اینکه در اسلام هم در بحث سنگ‌ها مخصوصا سنگ‌هایی مثل عقیق یمن روایت‌های مختلفی داریم. از نگاه ایرانی هم بحث حکاکی روی سنگ و ساخت این نوع زیور آلات قدمت 7 هزارساله دارد. همه این‌ها کنار هم از موضوعاتی است که تیم پژوهشی ما موردمطالعه قرار می‌دهند. محصولات ما تلفیقی از چند هنر مثل سنگ تراشی، حکاکی روی سنگ، قلم زنی روی فلز، جواهرسازی و ... است که وقتی کنار هم قرار می‌گیرند امکان طراحی محصولات سنتی و مدرن را فراهم می‌کند و حاصلش می‌شود جواهرات سنتی با نگاه ایرانی اسلامی.
ما کالایی تولید می‌کنیم که از نظر مادی موادش ارزش ریالی دارد، از طرفی وقتی بحث هنر به آن اضافه می‌شود ارزش افزوده ویژه‌ای هم پیدا می‌کند.
بحث مدهای روز هم در نظر می‌گیرید؟
ما یک مد جهانی داریم که مورد سلیقه همه جوان‌ها یا قشرهاست اما وقتی یک مد آمریکایی می‌آید نگاه و فرهنگ آمریکایی درش هست. مثلا حلقه کارتیر را همه جای دنیا زن و مرد دوست دارند چون برندی است که در ساعت و انگشتر همیشه حرفی برای گفتن داشته. حالا ما با درنظر گرفتن این مد می‌آییم همین را به شکلی طراحی می‌کنیم که شاید ذره‌ای اِلمان‌های کارتیر را داشته باشد ولی تمامش طراحی ایرانی است.
در واقع یکجور بومی سازی می‌کنید.
بله. طراحی سنتی را به کار اضافه می‌کنیم. به هر حال این کار هنری است درصورتیکه آن‌ها یک کار صنعتی را برند می‌کنند و می‌فروشند. مجموعه ما خیلی کوچک است ولی به سهم خودمان بخاطر علاقه‌ای که داشتیم شخصا در این حوزه سرمایه گذاری کردیم و در بحث حمایت از کالای ایرانی و اقتصاد ایران از هنر و هنرمند ایرانی حمایت می‌کنیم.
هنرمندانی که الان مشغول هستند چطور جمع کردید؟ این افراد تحصیلات هنری هم دارند؟
بیشتر هنرمندانی که با ما تعامل دارند تحصیلات مرتبط با هنر داشتند و مجموعه باسوادی هستند، چون تنها نگاه بازاری و سنتی نداشتیم. در کل خودمان تلاش می‌کنیم هنرمندان مختلف را شناسایی کنیم اما اگر هنرمندی هم به ما مراجعه کند بعد از رد شدن از یک سری فیلتر با او همکاری می‌کنیم. بیشترین هدف ما توجه و حمایت از هنر ایرانی بوده تا یک کار تماما داخلی را با کیفیت خوب ارائه دهیم و درحال حاضر حدود 40 هنرمند با مجموعه همکاری می‌کنند.
سعی می‌کنیم طراحی‌ها حتما طراحی روز باشد و درش ِالمان‌های اسلامی ایرانی رعایت شود تا به مشتری‌هایمان و همه کسانی که هنر را دوست دارند خوراک با ارزشی ارائه بدهیم.
از زمان راه اندازی این مجموعه از طرف نهاد یا ارگانی مورد حمایت قرار گرفتید؟
کار ما خصوصی است و تا الان حمایت خاصی نداشتیم. اما اگر مسئولین واقعا دنبال این باشند که بحث هنر را داخل کشور رواج دهند باید حمایت کنند. ما کشوری هستیم که تمدن‌مان بر پایه هنر است و این شعارها با حمایت باید به نتیجه برسد. مثلا من پیشنهادی دادم که چرا مسئولین برای هدایا سکه می‌خرند؟ ما کالایی تولید می‌کنیم که از نظر مادی موادش ارزش ریالی دارد، از طرفی وقتی بحث هنر به آن اضافه می‌شود ارزش افزوده ویژه‌ای هم پیدا می‌کند.
معمولا میانگن قیمت محصولات شما به چه شکل است؟
قیمت زیورآلات از یک میلیون تومان شروع می‌شود تا صد میلیون تومان. بستگی به نوع سنگ و میزان کاری که می‌برد دارد. ما برای هر کارمان شناسنامه داریم و از هر نمونه فقط یک عدد تولید شده است، اینطور نیست که ماشینی تولید کنیم.
اهل تسنن آیات قرآن را بیشتر استفاده می‌کنند. اما شیعه‌ها بخاطر استفاده سخت آیات قرآن روی انگشتر، طراحی اسم اهل بیت را بیشتر دوست دارند و معمولا سراغ اسم حضرت زهرا و امام حسین می‌روند. مذهب‌های دیگر هم بیشتر نگاه ایرانی دارند و ما پیشنهاد می‌دهیم از شعرهای مولانا و حافظ برای حکاکی استفاده کنند.
یکی از دلایلی که صنایع دستی کم تر مورد توجه قرار می‌گیرد هزینه بالای این محصولات است و شاید خیلی‌ها توان خرید با این مبلغ را نداشته باشند.
کار دست قیمت را بالاتر می‌برد اما ما در کار دست رقیبی در دنیا نداریم و هیچ چیز نمی‌تواند جای کار دست را بگیرد. الان کارهای ماشینی تولیدات ایران را در چین و هند تولید می‌کنند. هنرمندهایی که درحال حاضر با ما کار می‌کنند اول راه هستند و در حد درآمدی که در اندازه امرار معاش باشد با قیمت کم و به عشق هنر کار می‌کنند. قیمت‌های ما در بازار تجاری حتی ارزان‌تر از کالاهای خارجی است که الان وارد کشور می‌شود. مثلا الان برند سواروسکی که در ایران هم فعالیت می‌کند فلزش استیل است و سنگش هم شیمیایی که هیچ کدام گرانبها نیستند اما چون با دلار 8 هزار تومانی وارد می‌شود اینجا به قیمت بالایی به فروش می‌رسد. کسی که مثلا سواروسکی را در کشور اروپایی تولید می‌کند در همه دنیا تبلیغات دارد، مسئولین‌شان استفاده می‌کنند و درواقع همه برای تبلیغ یک محصول کمک می‌کنند ولی اینجا اینطور نیست. درحالیکه مسئولین ما هم بجای برند خارجی می‌توانند از محصول داخلی استفاده کنند و یا رسانه‌ها در بحث تبلیغات کمک کنند. هنرمندانی مانند کسانی که الان با ما کار می‌کنند اینقدر تعدادشان در کشور زیاد است که می‌شود یک کمپانی بزرگ داشت. شاید صنعت را بشود کپی کرد اما هنر کپی بردار نیست و در ذات ایرانی‌هاست، برای همین در این زمینه کسی نمی‌تواند رقیب ما شود.
شما به عنوان تولید کننده محصولات هنری برای اینکه خریدار بیشتری داشته باشید تسهیلاتی هم داشتید؟
از آنجا که هدف ما فقط بحث مالی نیست به سهم خودمان برای محروم نشدن مخاطب، شرایط قرض الحسنه‌ی بدون سود را فراهم کردیم؛ به این شکل که با ضمانت معتبر مثلا یک سوم مبلغ را ابتدا دریافت می‌کنیم و بقیه را سه چهار ماه بعد. تا الان این کار را در توان مالی خودمان انجام دادیم.
در طول این مدت تبلغیاتی هم داشتید؟ چه قدر موفق بودید؟
بحث تبلیغات را بیشتر در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی داشتیم. خوب بوده ولی ما توان اینکه خودمان بتوانیم عموم مردم را پوشش دهیم نداریم. برای تشخیص کارهای تقلبی هم مهر و شناسنامه که هویت کار ماست ضمیمه محصول می‌شود و در شناسنامه‌ی اثر با معرفی هنرمندها خریدار می‌تواند در فضای مجازی با آن‌ها آشنا شود.
کارهای هنری خارج از ایران هم بازار خوبی دارد، برای بحث صادرات اقدامی کردید؟
درحال حاضر با معرفی در شبکه‌های اجتماعی، خارج از ایران هم فروش داریم و مدتی است دنبال نمایندگی در کشورهای همسایه هستیم. البته تبلیغات بیشتر مستلزم راه اندازی شعبه در دیگر کشورهاست که سعی داریم این اتفاق بیفتد.
هر کدام از تولیدات ما حتی اگر آسان هم باشد تولیدش نزدیک به 45 روز طول می‌کشد و بنا بر طرحی که دارد ممکن است به شهرهای مختلفی برود. مثلا ملیله در زنجان، رکاب در قم و تهران، سنگ تراشی کرج و قم و .... انجام می‌شود.
معمولا مشتری‌های شما از چه گروههایی هستند؟
از همه تیپ و گروهی مشتری داریم. مثلا در روایت آمده آیه «و من یتق الله...» که آیه 2 و 3 سوره طلاق است به عنوان آیه رزق و روزی استفاده می‌شود و یا از آیه «وان یکاد...» سفارش زیادی داریم. اهل تسنن آیات قرآن را بیشتر استفاده می‌کنند. اما شیعه‌ها بخاطر استفاده سختِ آیات قرآن روی انگشتر، طراحی اسم اهل بیت را بیشتر دوست دارند و معمولا سراغ اسم حضرت زهرا و امام حسین می‌روند. مذهب‌های دیگر هم بیشتر نگاه ایرانی دارند و ما پیشنهاد می‌دهیم از شعرهای مولانا و حافظ برای حکاکی استفاده کنند.
همه هنرمندانی که در مجموعه«کلاهدوزان» فعال هستند در تهران زندگی می‌کنند؟
نه. در شهرهای مختلف کارگاه داریم و هرکدام بسته به کارشان مربوط به یک شهر است.
یعنی ممکن است یک محصول را به چند شهر بفرستید؟
هر کدام از تولیدات ما حتی اگر آسان هم باشد تولیدش نزدیک به 45 روز طول می‌کشد و بنا بر طرحی که دارد ممکن است به شهرهای مختلفی برود. مثلا ملیله در زنجان، رکاب در قم و تهران، سنگ تراشی در کرج و قم و .... انجام می‌شود.
جدای از بحث زیور آلات چه فعالیت‌های دیگری دارید؟
کار ما حول هنرهای تجسمی است. با نقاش‌ها کار می‌کنیم و چند وقت یک بار با برگزاری گالری به معرفی شدن هنرمندان کمک می‌کنیم. تولید فرش داریم و در زمینه مجسمه سازی و خوشنویسی هم فعال هستیم. دراصل ما فقط بستری را برای نمایش دادن کارهای هنری فراهم کردیم. در شهرهایی مثل شیراز و یا ایل‌های بختیاری هم خانم‌های عشایری هستند که گبه و گلیم می‌بافند.
| بیشتر بخوانید: عناصر حیاتی برای بقای صنایع دستی صنایع دستی ظرفیتی برای توسعه اقتصادی خلاقیت در هنرهای سنتی، ابداع است |
