زبان ابزارِ شاعر نیست، مقصدِ اوست

در سومین روز از اولین اردوی آموزشی بانوان آفتابگردان، کلاسی تحت عنوان «زبان شعر» با حضور محمدمهدی سیار برگزار شد.

سیار در آغاز به تمثیلی از قرآن کریم دربارۀ اعتقاد پاک و سخن نیکو اشاره کرد و گفت: سخن پاک و نیکو مانند درخت پاکی است که ریشه‌اش پایدار و محکم است، دارای ثبات است و شاخه‌هایش در آسمان. و به اذن خداوند خیر و برکت بر آن نازل می‌شود.

 سیار ادامه داد: وقتی وارد وادی سخن می‌شویم باید اهل سخن پاک باشیم. اگر قرار است درختی بکاریم هر درختی را نباید بکاریم. اگرچه این آیه تشبیه است اما دربارۀ ما شاعران و علاقه مندی‌های ما که همان کلمات هستند نازل شده، پس ما باید در مورد آن تامل کنیم.

 وی با بیان این نکته که مهم‌ترین گفتار در عالم، گفتار خداست افزود: در عالم انسانی قول ما کردار ما نیست اما قول خداوند همان گفتار اوست و این همان معنای آیۀ شریفۀ اذا اراد شیا ان یقول له کن فیکون است.

شاعر مجموعۀ «رودخوانی» با تاکید بر این موضوع که هر شاعر باید برای خود چشم‌انداز و هدف تعریف کند و به دنبال آن باشد که شعر را ارزشمندتر سازد و جایگاه آن را ارتقا بخشد گفت: با توصیفاتی که از شاعران در قرآن کریم آمده آشناییم. می‌توان از آن‌ها نتیجه گرفت که شعر، هنر متعالی و ارزشمندی نبوده است.

 سیار در ادامه اظهار داشت: نظامی علت شاعر شدنش را آبرو بخشیدن به شعر می‌داند؛ چنانکه سروده: شعر به من صومعه بنیاد شد/ شاعری از مصطبه آزاد شد. پیش از این شاعری ابزار طرب و خوشگذرانی بود. ما نیز باید چنین دیدگاهی نسبت به شعر داشته باشیم.

 وی ضمن اشاره به طبیعی بودن همنشینی زبان و شعر گفت: شعر هنر زبانی است و با زبان گره خورده است. این دو با هم نسبت دارند.

سیار شعر را حقیقتی تعریف‌گریز خواند و اظهار داشت: همه به اتفاق معتقد هستند که شعر کلام است. در ادامه صفات موزون، مقفا و مخیل بودن نیز برای آن ذکر می‌شود اما در این باره اختلاف نظر وجود دارد. زبان نیز بخشی از تعریف شعر است، اگر زبان درک نشود به تبع آن شعر درک نخواهد شد.

 این شاعر در ادامه افزود: زبان پدیدۀ انسانی شگفت‌انگیزی است و ابزاری برای انتقال پیام. همین مساله باعث تفاوت میان انسان و سایر حیوانات است. اگر زبان از انسان گرفته شود امکان تعقل و تفکر ندارد.» او همچنین به سایر تفاوت‌های میان انسان و حیوانات اشاره کرد و گفت: «انسان حتی در رفع نیازهای ابتدایی خود سعی می‌کند چیزی به آن اضافه کند و آن هنر و زیبایی است. این به دلیل روح ‌کمال‌گرا و زیبایی دوستی انسان است. در رابطه با زبان نیز به همین صورت عمل کرده و ابزار انتقال مفاهیم را به کار گرفته است.

این استاد دانشگاه زبان را به نوعی مجموعه‌ای از نام ها دانست و افزود: از خصوصیات شاعر را توقف کردن در واژه‌هاست. شاعر با دقت در اشیا نام آن‌ها را تغییر می‌دهد و حتی نام‌های قدیمی را گردگیری می‌کند، ما در شعر همواره در حال بازی با این نام‌ها هستیم.

وی در پایان خطاب به شاعران جوان گفت: تفاوت شاعر با دیگران نوع مواجهۀ او با کلمات و یافتن ارتباط میان کلمات برای پدید آوردن زیبایی است و در واقع زبان برای شاعر ابزاری برای رسیدن به مقصد نیست، بلکه خود مقصد است.

---

منبع: مهر