«شاقول اندیشه»در کتابفروشی‌هاعرضه شد

کتاب «شاقول اندیشه» (آموزش کاربردی منطق کلاسیک بر پایه داستان‌های کوتاه) نوشته سید محمد حسینی‌نژاد به تازگی توسط نشر ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شده است.

هنگام چینش مصالح ساختمانی در کنار هم، به ابزارهایی نیاز است تا اطمینان حاصل شود معماری ساختمان مطابق با نقشه پیش می‌رود. یکی از مهم‌ترین این ابزار، شاقول است. شاقول یا شاغول،‌ یک واژه فارسی است که به زبان عربی هم راه پیدا کرده است. در علوم ساختمان، معنای اصطلاحی این واژه، اشاره به هر ابزاری دارد که برای سنجش راستی یا ناراستی سازه به کار می‌رود. نویسنده کتاب پیش رو معتقد است افکار و عقاید را می‌توان به ساختمان تشبیه کرد. اگر افکارمان را بدون این‌که خودمان آن‌ها را ساخته باشیم، از منبعی بگیریم که به صحت و سقم آن اطمینان نداریم و آن منبع را مبنایی برای زندگی خود و اطرافیانمان در نظر بگیریم، آن هم بدون آن‌که امکان نقد و اصلاح آن را فراهم آوریم، در دام تعصب و افراطی‌گری گرفتار خواهیم شد.

بنابراین درباره چرایی انتخاب نام کتاب «شاقول اندیشه» به این مساله می‌رسیم که علم منطق عهده‌دار سنجش اندیشه و جلوگیری از بروز خطا در آن است. از این رو همچون علمی ابزاری شناخته می‌شود که در هر جا و هر زمینه‌ای که اندیشه بشری به کار گرفته شود، کاربرد خواهد داشت.

مولف کتاب، آن را در قالب یک درسنامه و طی مدت ۵ سال نوشته است. از نظر حسینی‌نژاد، عموم کتاب‌ها و جزوات آموزشی علم منطق در سطح مدرسه، دانشگاه و حوزه براساس منطق صوری ارسطویی شکل گرفته‌اند و این سبک آموزش مستلزم آن است که ابتدا مقدماتی با بیانی نسبتا دشوار درباره اجزای تعریف و استدلال بیان شود سپس مثال‌هایی برای انطباق با آن قواعد بیان شود. او بر مبنای بازخوردهایی که از منطق‌آموزان طی بیش از ۱۰ سال تحقیق و تدریس داشته، این نقص و چالش را با تدوین درسنامه‌اش در قالب کتابی داستان‌محور، برطرف کند.

کتاب «شاقول اندیشه»، ۳۱ بخش یا درس‌ دارد که به ترتیب عبارت اند از:

چرایی و چیستی منطق، کاربردهای تعریف و زبان، شرایط و قواعد منطقی تعریف، تعریف به حد، تعریف به رسم، تعریف به تقسیم، تعریف به متقابل و متشابه، ساختار و کاربردهای استدلال، انواع قضیه و اجزای آن، کمیت و کیفیت قضیه، مانِعةُ‌الجمع، مانعة‌الرفع(مانعة‌الخُلُو)، قضیه شرطی منفصل حقیقه، تناقض، تضاد، دخول تحت تضاد، تداخل، ۱- عکس مستوی ۲- نسبت‌های چهارگانه، تمثیل، استقرا، قیاس استثنایی اتصالی (نفی تالی - اثبات تالی)، قیاس استثنایی اتصالی (نفی مقدم - اثبات مقدم)، قیاس اقترانی (شکل اول)، قیاس اقترانی (شکل دوم)، قیاس اقترانی (شکل سوم)، قیاس اقترانی (شکل چهارم)، شعر، خِطابه، جدل، برهان، مغالطه.

در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:

زمانی که دزدِ این حکایت خود را به لباس درویشان درآورد و به جمع آنان وارد شد، قضیه زیر در ذهنشان شکل گرفت: «هر غریبه‌ای که در ظاهر درویشی باشد قابل اعتماد است.» اما پس از ملاحظه فریبکاریِ‌ آن دزد، نادرستی این سخن بر آنان آشکار شد. به جای آن، قضیه «هیچ غریبه‌ای حتی در لباس درویشی قابل اعتماد نیست» شکل گرفت و بر این اساس بود که به سعدی هم اجازه همراهی با خود را نمی‌دادند!

قضایای کلی با کلمه یا عباراتی مثل همه، هیچ، هر، تمام و ... مشخص می‌شوند. این واژه‌ها در منطق با عنوان «سور» شناخته شده‌اند: «همه سیاستمداران فریبکار و دروغگو هستند»، «تاکنون هیچ موجود زنده‌ای در سایر کرات کشف نشده است»، «تمامی فلزات رسانای جریان برق هستند». قضیه‌ای که این نوع سورها در آن به کار رفته با عنوان «قضیه کلی» شناخته می‌شود.

اگر یکی از دو قضیه کلی مثبت (موجبه) و دیگری با همان محتوا منفی (سالبه) باشد، در منطق کلاسیک «متضاد» یا «ضدِ» همدیگر نامیده می‌شوند و حالت میان آن با عنوان «تضاد» مشهور است. آنچه در حکایت ابتدای درس اتفاق افتاد از جنس تضاد بود:

«هر غریبه‌ای که در ظاهر درویشی باشد قابل اعتماد است.» - «هیچ غریبه‌ای حتی در لباس درویشی قابل اعتماد نیست.»

این کتاب با ۳۹۲ صفحه، شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه و قیمت ۳۵ هزار تومان منتشر شده است.

---

منبع: مهر