چشمه علی قربانی مترو

به گزارش تبیان به نقل از خبرگزاری فارس، چشمه علی که در گویش محلی به چشملی تلفظ می شود، یکی از نقاط دیدنی و باستانی شهری ری محسوب می شود که در بخش جنوبی تهران و شمال شهرری واقع است. این نقطه گردشگری در منطقه بیست یکسالی است که حال و روز خوبی ندارد و دچار خشکی شده است.

چشمه علی در سال 1313 در فهرست آثار ملی به شماره 202 به ثبت رسیده بود و در کنار آثار ابن بابویه، برج طغرل، دژ رشکان و باروی ری قرار دارد. با شروع عملیات احداث خط 6 متروی تهران برخی از مقامات میراث فرهنگی و زیست محیطی درباره عبور این خط از کنار چشمه علی ابراز نگرانی کردند ولی مسئولان مترو اعلام کرده بودند که با توجه به فاصله ای که محل تونل با چشمه دارد آسیبی به آن وارد نمی شود.

در تاریخ پنجم اردیبهشت ماه سال جاری نیز، دلاور بزرگ نیا، مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران در گفتگویی در خصوص وضعیت فعلی بنای تاریخی چشمه علی شهر ری اظهار کرده بود: «با رئیس خط ششم در مورد چشمه علی نشستی داشتیم و طی توضیحات فنی که از طرف مشاورین برگزیده و  اساتید این حوزه داشتیم اعلام کردنداز نظر علمی این خط صدمه‌ای به این بنای تاریخی وارد نمی‌کند و اگر این خط از فاصله 100متری آن عبور کند چشمه به حالت اول برمی‌گردد.»
 

تناقضات درباره سرنوشت چشمه علی

در یک‌سال اخیر شاهد خشک شدن چشمه علی در شهر ری هستیم و برخی از اوقات آب این چشمه با نوساناتی روبه رو می شود. اینکه دلیل اصلی خشک شدن چشمه علی به خاطر احداث مترو است، تاکنون ثابت نشده ولی در این میان با تناقضاتی در اظهارات مقامات شهری و اعضای شورای شهر پنجم روبه رو هستیم. هر چند باید اعلام کرد که در حال حاضر بخش شمالی چشمه، کم آب است، اما بخش جنوبی که در مقابل کتیبه  قرار می‌گیرد هنوز آب جوشش دارد.

در مهرماه سال گذشته بود که حسن خلیل آبادی، عضو شورای شهر پنجم به طور کلی خشک شدن چشمه علی به خاطر خط 6 مترو را کاملا کتمان کرد و خشکی چشمه علی را به خاطر اپیدمی خشکسالی و کم آبی کلی کشور اعلام کرده بود:« در تهران و کل کشور شاهد پدیده کاهش آب‌های زیرزمینی هستیم. منطقه چشمه علی نیز از این قاعده مستثنی نیست و آب‌های زیرزمینی این منطقه نیز کاهش یافته است. خصوص نقش مترو نیز بررسی‌هایی انجام شده اما این موضوع صحت ندارد و مترو نقشی در کاهش سطح آب منطقه تاریخی چشمه علی ندارد.»

با وجود این اظهارنظر، مسئولان میراث فرهنگی در ماههای بعد خواهان توقف ادامه احداث خط شش مترو در محدوده چشمه علی شدند. 12 اسفند سال گذشته، مجید مهدوی، سرپرست سابق اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران به دستور علی‌اصغر مونسان، رئیس سازمان میراث فرهنگی به این محوطه تاریخی رفت و شخصا از محوطه‌ چشمه علی دیدن کرد و همان‌جا اعلام کرد که نامه‌نگاری‌ها برای توقف پروژه‌ مترو تا بررسی تکمیلی کارشناسان برای پی بردن به علت خشک شدن آب چشمه علی انجام می‌دهد، حدود 15 روز بعد هم، دلاور بزرگ‌ نیا مدیرکل جدید میراث فرهنگی، صنایع دستی و گرشگری استان تهران از این محوطه تاریخی در شهرری بازدید میدانی انجام داد.

بزرگ نیا نیز در این بازدید تاکید کرد تا «عملیات عمرانی مترو تا بازگشت خروجی آب چشمه به شرایط اولیه و ارائه یک راهکار کارشناسی از طرف شرکت مترو باید متوقف شود.»

در نهایت در تاریخ 26 اسفند سال گذشته دستور توقف کار مترو در خط شش و محدوده چشمه علی در شهرری صادر شد. به هر حال با توقف عملیات عمرانی خط شش مطالعات نیز انجام شد ولی از سوی مقامات محلی عنوان شده که خط شش عامل کم آبی چشمه علی تسخیص داده نشده است.

امیر مصیب رحیم‌زاده، مدیر اداره میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرری در گفتگویی عنوان کرده است:« کارشناسان مترو در خط شش مترو طرح‌های مطالعاتی را به میراث‌فرهنگی فرستاده‌اند و تائیدیه هیات علمی دانشگاه نیز در این طرح وجود دارد که اقدامات کنونی مترو باعث کم شدن دبی آب چشمه علی شهرری نیست.»
آب به سرچشمه برگشت!

هفته گذشته بود که علی پیرحسین لو، مشاور فرهنگی معاونت حمل و نقل و ترافیک در خبری اعلام کرد که با مدیریت  خوب! مترو دوره خشکی چشمه علی به اتمام رسیده است:« خوشبختانه با مدیریت خوب مترو، مشکل حل شده و دوره خشکی چشمه علی تمام شده است. امروز آب به حوضچه اصلی بازگشته و احتمالا از فردا در کانال‌ها هم جاری خواهد شد.»
با وجود آنکه این خبر از سوی یکی از مقامات شهرداری و معاونت حمل و نقل اعلام شده بود، حسن خلیل آبادی، عضو شورای شهر پنجم در یک اظهارنظر متناقض نسبت به مهرماه سال قبل و البته متفاوت با مشاور فرهنگی پورسید آقایی در بازدیدی که در 16 تیرماه از شهری ری داشت، با انتقاد از ادامه خشکی چشمه علی این بار مترو را عامل نابودی آن معرفی کرده است: «متاسفانه طرح های شهری بدون پیوست به اجرا می رسد و امروز شاهد نابودی اثر 8 هزار ساله چشمه علی به خاطر خط مترو هستیم.»

در همین زمینه، علی امام، مدیرعامل شرکت راه آهن شهری تهران و حومه در 21 خردادماه در گفت وگو‌با فارس  اعلام کرده بود که با تمهیداتی آب به چشمه علی در اواسط تیرماه باز خواهد گشت: « حفاریهای مترو بطور موقت باعث قطعی جریان آب در این چشمه شده است و با تمهیدات صورت گرفته آب دوباره در این چشمه جاری خواهد شد. تضمینی برای افزایش یا کاهش حجم آب وجود ندارد و دبی خروجی آب از چشمه به شرایط و دلالیل دیگری بستگی دارد. حجم آب چشمه به ذخایر سفره های زیر زمینی بستگی دارد و فعالیت مترو در حجم آب این چشمه هیچ تاثیری نخواهد داشت.»

وی در 9 تیرماه نیز با اعلام این خبر که آب به سرچشمه بازگشته است گفته بود: « یک ماه پیش به رییس شورای شهر تهران وعده دادیم که حداکثر تا 15تیرماه مجددا آب در چشمه علی جاری خواهد شد. امروزخوشبختانه در مظهر چشمه آب جاری شده و قطعا در روز‌های آینده آب بالاتر هم می‌آید و به شرایط نرمال خود می‌رسد.»

علی رغم این اظهارات مشخص نیست چرا خلیل آبادی در بازدید اخیر خود در 16 تیرماه از نابودی چشمه علی به خاطر عملیات مترو سخن گفته است، حال اگر آب به چشمه علی بازگشته  و مدیرعامل مترو و مشاور فرهنگی پورسید آقایی هم این موضوع را تایید می کنند ، چرا اعضای شورای شهر تهران نسبت به آن اظهارات متفاوتی دارند.

---

منبع: خبرگزاری فارس